Τα Εισόδια της Θεοτόκου & το έθιμο με τα πολυσπόρια ή της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας & τα "τράγαλα" της Σουβάλας

                                   

Στις 21 Νοεμβρίου κάθε χρόνο συμπίπτουν δύο γιορτές. Η μία είναι θρησκευτική και η άλλη είναι γεωργική, αγροτική...

        Η θρησκευτική γιορτή είναι τα «Εισόδια της Θεοτόκου», μία από τις κυριότερες και μεγαλύτερες Θεομητορικές εορτές του έτους κατά την οποία η εκκλησία μας γιορτάζει την είσοδο της Παναγίας στο Ναό, όταν οι γονείς την οδήγησαν εκεί και την παρέδωσαν στους ιερείς του.

Η άλλη γιορτή η αγροτική, είναι αυτή που συνδέεται με τη σπορά των γεωργών, η οποία ανάλογα με τον τόπο και τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν κατά την ημέρα αυτή, αλλού είναι στο τέλος της περιόδου και αλλού στη μέση της.

Επειδή ο λαός μας θεωρεί την Παναγία, εκτός των άλλων και προστάτιδα της σοδειάς, γι’ αυτό σύμφωνα με το αρχαίο έθιμο την «Πανσπερμία», εισάγει την ημέρα εκείνη στο ναό, στην εκκλησία, τα «Πολυσπόρια» για να ευλογηθούν. Από αυτό το έθιμο ονομάζεται η γιορτή στις 21 Νοεμβρίου Παναγία η «Πολυσπορίτισσα».

Αν η σπορά είναι στο τέλος, τότε η ονομασία που δίνεται στην Παναγία είναι Παναγία η «Αποσπορίτισσα» και αν είναι στη μέση Παναγία η «Μεσοσπορίτισσα».

Τα «Πολυσπόρια» που βράζουν στα «Εισόδια της Θεοτόκου», είναι η συνέχεια του αρχαιοελληνικού εθίμου «Πανσπερμία», το οποίο σημαίνει όλοι οι σπόροι, δηλαδή πολυσπόρια.

Ο αγροτικός λαός μας που αναμένει να έρθει η χειμερινή περίοδος, συνεχίζει να τηρεί αυτά τα παλιά έθιμα, προκειμένου να έρθει καλή και παραγωγική σπορά.

Σύμφωνα με το έθιμο αυτό τα αγροτικά νοικοκυριά κάνουν μια προσφορά στη γη, ακριβώς αυτή την εποχή που είναι ταυτισμένη με τη σπορά.

Η συγκεκριμένη προσφορά του αγροτικού ανθρώπου είναι ένα είδος αναίμακτης θυσίας και γίνεται προς τη γη, τη βασική πηγή των αγαθών που εξασφαλίζουν την επιβίωσή του.

Στόχος του εθίμου είναι να προσευχηθούν οι αγρότες για να έχουν τα χωράφια τους. το επόμενο χρονικό διάστημα, επαρκείς καρπούς για να ζήσουν, αλλά εκφράζουν και την ευγνωμοσύνη τους για τη μέχρι τώρα σοδειά.

Mε αρκετές παραλλαγές σε ολόκληρη την χώρα φτιάχνονται τα «Πολυσπόρια» την παραμονή ή την ημέρα της γιορτής της Παναγίας της Πολυσπορίτισσας, δηλαδή στα Εισόδεια της Θεοτόκου, στις 21 Νοεμβρίου.

Σαν έθιμο εντοπίζεται κυρίως στην Αιτωλοακαρνανία, αλλά και στην Ήπειρο και την Αχαΐα.
Τα «Πολυσπόρια» ή «Μπόλια», είναι ένα μείγμα από πολλά σπόρια, τα οποία οι νοικοκυρές τα βράζουν σε μια μεγάλη κατσαρόλα ή χύτρα.

Το μείγμα των οσπρίων περιλαμβάνει: Φασόλια, φακές ρεβίθια. καλαμπόκι, σιτάρι, κουκιά, φάβα, ρύζι, και όποια άλλα όσπρια μπορεί ο καθένας να βάλει στην κατσαρόλα προσθέτοντας και λίγη ζάχαρη για καλύτερο βράσιμο.

Σε όλες τις περιοχές που επικρατεί το έθιμο αυτό οι κάτοικοι φτιάχνουν τα «Πολυσπόρια» ή «Μπόλια», τα πηγαίνουν στην εκκλησία, για να ευλογηθούν και μετά τα πηγαίνουν στο σπίτι τους και τα τρώνε, αφού κατά το έθιμο αποτελούν το φαγητό εκείνης την ημέρας, ενώ μερικά από αυτά τα σπέρνουν στα χωράφια τους ή τα μοιράζουν σε συγγενείς και φίλους.

Η συνέχιση και αναβίωση του αυτού του εθίμου αλλά και άλλων δίνει τη δυνατότητα στις παλαιότερες γενιές να συνεχίζουν την παράδοση και στις νεότερες να την ακολουθούν.

Η ευχή μας είναι το έθιμο να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια.

*Θωμάς Μπάκας, αναπληρωτής Καθηγητής Εκπαιδευτικής Πολιτικής και Διοίκησης της Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

 Πηγή:maxitisartas.g

  Τα "τράγαλα" το φαγητό της εορτής της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας στο χωριό μας, τη Σουβάλα Παρνασσού                        

                             

   Στο χωριό μας, την Πολύδροσο (Σουβάλα) Παρνασσού αλλά ίσως & σε πολλά χωριά της περιοχής μας τα “πολύσπορα” τα λέγαμε & τα λέμε “τράγαλα” . 

 Ήταν, κατ’ έθιμο, το κύριο φαγητό, κυρίως των γεωργικών οικογενειών, αλλά & σχεδόν όλων των οικογενειών του χωριού μας την ημέρα της εορτής των Εισοδίων της Θεοτόκου ή της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας όπως τη λέμε.    Σε πολλά σπίτια οι νοικοκυρές τηρούν μέχρι σήμερα το έθιμο & την ημέρα αυτή μαγειρεύουν “τράγαλα”.  

    Ήταν ένα φαγητό – έδεσμα θα έλεγα αφού συνοδευόταν & με ποσότητα ζάχαρης είτε κατά την ώρα του μαγειρέματος είτε στο πιάτο κατά το σερβίρισμα..

    Τα όσπρια που χρησιμοποιούνταν για την παρασκευή του ήταν: βασικά το σιτάρι, φασόλια άσπρα (χοντρά)& μαυρομάτικα  (λιανά), ρεβίθια, καλαμπόκι.

    Θυμάμαι τη μάνα μου να καθαρίζει & να ετοιμάζει τα όσπρια από το βράδυ της προ-παραμονής της εορτής των Εισοδίων της Θεοτόκου βάζοντας συγκεκριμένες ποσότητες από το κάθε ένα & όλα μαζί μετά μέσα σε μια μεγάλη κατσαρόλα (τεντζερίνα) όπου έριχνε νερό & τα άφηνε μέχρι το επόμενο πρωί για να φουσκώσουν.

   Την παραμονή της εορτής θυμάμαι στο τζάκι του σπιτιού μας πάνω στην πυροστιά (σιδεροστιά) να έχει τοποθετηθεί η τεντζερίνα με τα όσπρια & να βράζουν για αρκετές ώρες μέχρι να χυλώσουν καλά. Και βέβαια ήταν ένα φαγητό που μαγειρευόταν χωρίς λάδι.

  Αφού έβραζαν καλά τα όσπρια & σερβίρονταν (κενόνονταν) στα πιάτα η μάνα έβαζε σε ένα βαθύ πιάτο καψαλισμένο στο τηγάνι σουσάμι που προσθέταμε στα όσπρια αλλά & τη ζάχαρη (αυτή βέβαια με οικονομία) που θα ρίχναμε επάνω.

   Κάνοντας το σταυρό μας για να ξεκινήσουμε το φαγητό θυμάμαι να λέμε το στίχο: “ τα μ’ σα έφαγα, τα μ’ σα έσπειρα, τα μ’ σα έχω στην κουφίνα” που μεθερμηνευόμενο θα πει ότι αφού ήταν η περίοδος σχεδόν του τέλους της σποράς, τα μισά όσπρια από την περσινή σοδειά τα είχαμε φάει, τα μισά τα σπείραμε & τα άλλα μισά τα έχουμε στην αποθήκη μας να τα φάμε μέχρι να παραχθεί η καινούργια σοδειά.

    Αυτή περίπου είναι η ιστορία & το έθιμο με τα “τράγαλα” της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας.

    Βοήθεια μας η Παναγία, καλό φύτρωμα στις σπορές & καλή σοδειά για τους γεωργούς του χωριού μας & της πατρίδος μας. 

                                                                   Αλέκος Ι. Βαλάσκας