28η Οκτωβρίου 1940: Το ηρωικό
«ΟΧΙ» της Ελλάδας στην Ιταλία
28η
Οκτωβρίου: Μία ημέρα, που γράφτηκε στην ιστορία για το ηρωικό «ΟΧΙ» της Ελλάδας
στον Μουσολίνι. Μία ημέρα, που άραγε η νεολαία γνωρίζει τον πραγματικό λόγο που
την εορτάζουμε;
Τι έγινε την
28η Οκτωβρίου 1940
Η ιταλική
κυβέρνηση απέστειλε στην Ελλάδα τελεσίγραφο με το οποίο και απαιτούσε την
ελεύθερη διέλευση του ιταλικού στρατού από την Ελληνοαλβανική μεθόριο
προκειμένου στη συνέχεια να καταλάβει κάποια στρατηγικά σημεία της Ελλάδος. Η
απάντηση της κυβέρνησης Μεταξά στο τελεσίγραφο ήταν αρνητική.
Συνέπεια της
άρνησης αυτής ήταν η είσοδος της χώρας μας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η έναρξη
του Ελληνοϊταλικού πολέμου του 1940. Η ημερομηνία αυτή καθιερώθηκε να
εορτάζεται στην Ελλάδα κάθε χρόνο ως επίσημη εθνική εορτή και αργία.
Ουσιαστικά,
την 28η Οκτωβρίου η Ελλάδα γιορτάζει την είσοδό της στον πόλεμο, ενώ οι
περισσότερες άλλες χώρες γιορτάζουν την ημερομηνία λήξης του πολέμου.
Για πρώτη
φορά η επέτειος γιορτάστηκε επίσημα το 1944 με παρέλαση ενώπιον του
πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου.
Κάθε χρόνο,
αυτήν την μέρα πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη η στρατιωτική παρέλαση,
παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας και άλλων επισήμων, η οποία συμπίπτει με
τον εορτασμό της απελευθέρωσης της πόλης κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο και τη
μνήμη του πολιούχου της Αγίου Δημητρίου.
Στην Αθήνα
και σε άλλες πόλεις γίνονται μαθητικές παρελάσεις, ενώ δημόσια και ιδιωτικά
κτίρια υψώνουν την ελληνική σημαία.
Ακόμα,
πραγματοποιούνται επετειακές εκδηλώσεις και αφιερώματα μνήμης, ενώ ιδιαίτερη
μνεία γίνεται στην «τραγουδίστρια της νίκης» Σοφία Βέμπο, η οποία με τα
πατριωτικά της τραγούδια εμψύχωνε τότε τους στρατιώτες μας και μετέδιδε τον
ενθουσιασμό της προέλασης των ελληνικών δυνάμεων στη Βόρεια Ήπειρο.
Η καθιέρωση
του εορτασμού της επετείου
Η επέτειος
του «ΟΧΙ» γιορτάστηκε για πρώτη φορά στα χρόνια της Κατοχής. Στο κεντρικό
κτίριο και στον προαύλιο χώρο του Πανεπιστημίου Αθηνών πραγματοποιήθηκε ο
πρώτος εορτασµός στις 28 Οκτωβρίου 1941.
Έγιναν
ομιλίες από τους φοιτητές, ενώ μίλησε για την επέτειο την παραμονή και ο
καθηγητής Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο οποίος αρνήθηκε να κάνει µάθηµα την ηµέρα
της επετείου με αποτέλεσμα να απολυθεί από το Πανεπιστήμιο.
Στην δεύτερη
επέτειο (28/10/1942), ο εορτασμός έγινε στην Πλατεία Συντάγµατος με πρωτοβουλία
των οργανώσεων ΠΕΑΝ και ΕΠΟΝ. Υπήρχε ανησυχία για το πώς θα αντιδράσουν οι
ιταλικές δυνάμεις κατοχής, οι οποίοι όμως δεν παρενέβησαν. Εκδηλώσεις και
διαδηλώσεις εκείνη την ημέρα έγιναν και σε άλλες πόλεις.
Στον Πειραιά
πραγματοποιήθηκαν ολιγοπληθείς συγκεντρώσεις, ανέβαινε κάποιος σε μια καρέκλα,
έβγαζε ένα σύντομο λόγο, και κατόπιν διαλύονταν, για να αποφύγουν την επέμβαση
των καραμπινιέρων.
Δεν υπάρχουν
πολλές πληροφορίες για το τι έγινε στις 28 Οκτωβρίου 1943. Σύμφωνα με
τον Ηλία Βενέζη γιορτάστηκε η επέτειος στο κτίριο της Εθνικής Τράπεζας, στην
πλατεία Κοτζιά (ο Βενέζης ήταν τότε υπάλληλος της τράπεζας).
Κατέφθασαν
όμως οι Γερμανοί, που είχαν την ευθύνη της αστυνόμευσης πλέον, υποχρέωσαν όσους
συμμετείχαν να σταθούν με τα χέρια ψηλά μέχρι το βράδυ, ενώ έστειλαν και είκοσι
περίπου από αυτά τα άτομα σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Κάποια δεν επέστρεψαν.
Επίσημα για
πρώτη φορά η επέτειος επίσημα στις 28 Οκτωβρίου 1944 με παρέλαση ενώπιον του
πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου.
Το ιστορικό
Ηταν περίπου
3 τα ξημερώματα της 28 Οκτωβρίου του 1940 όταν o Μουσολίνι απέστειλε στην
Ελλάδα τελεσίγραφο με το οποίο και απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση του Ιταλικού
στρατού από την Ελληνοαλβανική μεθόριο προκειμένου στη συνέχεια να καταλάβει
κάποια στρατηγικά σημεία της Ελλάδος, (λιμένες, αεροδρόμια κλπ.), για
ανάγκες ανεφοδιασμού και άλλων διευκολύνσεών του, στη μετέπειτα προώθησή του
στην Αφρική.
Το
τελεσίγραφο δόθηκε ιδιόχειρα στον Ιωάννη Μεταξά και μάλιστα στην οικία του στην
Κηφισσιά , από τον Ιταλό Πρέσβη στην Αθήνα Εμανουέλε Γκράτσι.
Μετά την
ανάγνωση του κειμένου ο Μεταξάς έστρεψε το βλέμμα του στον Ιταλό Πρέσβη και του
απάντησε στα γαλλικά (επίσημη διπλωματική γλώσσα) την ιστορική φράση: «Alors,
c'est la guerre», (προφέρεται από τα γαλλικά, αλόρ, σε λα γκερ, δηλαδή,
Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμο), εκδηλώνοντας έτσι την αρνητική θέση επί των
ιταμών ιταλικών αιτημάτων.
Ο Γκράτσι
στα απομνημονεύματά του, που κυκλοφόρησαν το 1945, περιγράφει τη σκηνή: «Έχω
εντολή κ. πρωθυπουργέ να σας κάνω μία ανακοίνωση και του έδωσα το έγγραφο.
Παρακολούθησα την συγκίνηση εις τα χέρια και εις τα μάτια του. Με σταθερή φωνή
και βλέποντάς με κατάματα ο Μεταξάς μου είπε: αυτό σημαίνει πόλεμο. Του
απήντησα ότι αυτό θα μπορούσε να αποφευχθεί. Μου απήντησε ΟΧΙ. Του πρόσθεσα ότι
αν ο στρατηγός Παπάγος..., ο Μεταξάς με διέκοψε και μου είπε: ΟΧΙ! Έφυγα
υποκλινόμενος με τον βαθύτερο σεβασμό, προ του γέροντος αυτού, που
προτίμησε την θυσία αντί της υποδουλώσεως.».
Ο Μεταξάς
εκείνη τη στιγμή είχε εκφράσει το ελληνικό λαϊκό συναίσθημα, την άρνηση
της υποταγής, και αυτή η άρνηση πέρασε στον τότε ελληνικό δημοσιογραφικό
τύπο με την λέξη «ΟΧΙ». Σημειώνεται πως αυτούσια η λέξη «ΟΧΙ»
παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά ως τίτλος στο κύριο άρθρο της εφημερίδας «Ελληνικό
Μέλλον» του Ν. Π. Ευστρατίου στις 30 Οκτωβρίου του 1940.
Ο πόλεμος
Δύο ώρες
μετά την παραπάνω επίδοση, ξεκίνησε ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος με εισβολή των
ιταλικών στρατευμάτων στην Ήπειρο, οπότε η Ελλάδα αμυνόμενη ενεπλάκη στον
πόλεμο.
Το λεγόμενο «Έπος
του Σαράντα», το οποίο ακολούθησε, και οι μεγάλες νίκες που ο ελληνικός
στρατός κατέκτησε, εις βάρος των Ιταλών, καθιερώθηκε να γιορτάζονται κάθε χρόνο
στις 28 Οκτωβρίου, την ημέρα της επίδοσης του ιταλικού τελεσιγράφου και της
άρνησης του Ιωάννη Μεταξά να συναινέσει.
Η Εκκλησία
της Ελλάδος αποφάσισε, το 1952, η γιορτή της Αγίας Σκέπης από την 1η Οκτωβρίου
να μεταφερθεί στις 28 Οκτωβρίου, με το αιτιολογικό ότι η Παναγία βοήθησε τον
Ελληνικό Στρατό στον πόλεμο της Αλβανίας.
Η Βέμπο
τραγουδά
Στίχοι:
Γιώργος Θίσβιος
Μουσική: Θεόφραστος Σακελλαρίδης
Βάζει ο
Ντούτσε τη στολή του
και τη σκούφια την ψηλή του,
μ' όλα τα φτερά,
και μια νύχτα με φεγγάρι
την Ελλάδα πάει να πάρει,
βρε, το φουκαρά!
Τρέχουν σαν
τρελοί στους βράχους
κι από μας και τους συμμάχους
τρώνε τη κλωτσιά,
και χωρίς πολλές κουβέντες
μπήκαν Έλληνες λεβέντες
μεσ' τη Κορυτσά.
πηγη newsroom
