Έθιμα του μαγεμένου Μάη

 Από τον Απόστολο Ποντίκα, δάσκαλο, θεολόγο, φιλόλογο, Πολιτικών Επιστημών

Ο μήνας Μάης και η Πρωτομαγιά, προτού πάρει το νόημα της εργατικής γιορτής,..

είχαν σχέση με λατρευτικά στοιχεία της λατρείας των νεκρών (Λεμούρια, Ροζάρια) και την αναγέννηση της φύσης. Παρετυμολογικά, χαρακτηρίζεται η Πρωτομαγιά, ευνοϊκή για τα μάγια, όπως και ολόκληρος ο μήνας Μάης. Τα έθιμα της Πρωτομαγιάς, είναι ποικίλα στον ελλαδικό χώρο. Το μαγιάτικο στεφάνι, πλέκεται την παραμονή της Πρωτομαγιάς και είναι το μοναδικό σχεδόν έθιμο, που μας δένει με την παραδοσιακή πρωτομαγιά, τη γιορτή της άνοιξης και της φύσης με πανάρχαιες ρίζες. Στις αγροτικές κοινωνίες, οι άνθρωποι τοποθετούσαν το στεφάνι πάνω από την πόρτα του σπιτιού, κρεμώντας και σκόρδα, για να έρθει υγεία και ευτυχία στο σπίτι. Η Πρωτομαγιά είναι εθιμικά μια από τις δημοφιλέστερες γιορτές του ελληνικού λαού, ιδιαίτερα στη Μακεδονία, Θεσσαλία και Θράκη, λόγω του σκληρού χειμώνα, έχει ξεχωριστή σημασία. Έτσι, την Πρωτομαγιά γιορτάζεται χαρακτηριστικά και πανηγυρικά η βελτίωση του καιρού, η επικράτηση της άνοιξης και η επικείμενη έλευση του καλοκαιριού, αλλά και η αναγέννηση της φύσης. Στη Βλάστη Κοζάνης, πρωί-πρωί, οι νοικοκυρές, αδειάζουν τα αγγεία και φέρνουν φρέσκο νερό από τη βρύση. Τα παιδιά κόβουν κλάδους οξυάς και τους φέρνουν στους γύρω από το χωριό λόφους, όπου κυρίως τα κορίτσια στήνουν χορούς, «πιάνοντας τον Μάη». Στη Φλώρινα, το πρωί ανεβαίνουν σε έναν λόφο και συναγωνίζονται ποιος θα μαζέψει πρώτος λουλούδια, για να φτιάξουν το στεφάνι. Επικαλούνται επίσης τον άγιο Ιερεμία, που γιορτάζει την Πρωτομαγιά, για να φύγουν από τα σπίτια τους έντομα, φίδια και άλλα ερπετά, με την έλευση του Μάη. Τώρα Μαγιά, τώρα δροσιά, τώρα το καλοκαίρι. Τώρα φουντώνουν τα κλαριά και βγαζ’ η γη χορτάρι, άγιε, διώξε το κακό από το σπιτικό. Στην επαρχία Ελασσόνας, οι γυναίκες μάζευαν τα χόρτα που τα χρησιμοποιούσαν για φάρμακα (βότανα) και από το βράσιμο, έπαιρναν το νερό και λούζονταν, για να φύγουν τυχόν ασθένειες. Επειδή τον Μάιο, πέφτει χαλάζι, ο λαός μας πίστευε ότι ήταν οργή θεού για κάποιο παράπτωμα. Για να αποφύγουν οι γεωργοί τη ζημιά, χρησιμοποιούσαν μαγικά τεχνάσματα. Για το χαλάζι, υπάρχουν και προστάτες άγιοι, όπως, ο Ι. Θεολόγος, τον οποίο επικαλούνταν για βοήθεια τον μήνα αυτόν. Στη Θράκη, ζητούν τη βοήθεια των Α. Κωνσταντίνου και Ελένης, ενώ στη Χαλκιδική, έχουν προστάτη του χαλαζιού τον Π. Ηλία και στη Θεσσαλονίκη, τον Α. Τρύφωνα, ενώ στην Ήπειρο, τον Α. Χριστόφορο, όπως και στην Κομοτηνή. Στο Πήλιο, ο ερχομός του Μάη, γιορταζόταν παλιότερα και αναβίωσε κάποιες φορές από το 1960, ως εξής: Στη Μακρινίτσα, γινόταν με ιδιαίτερες εκδηλώσεις. Και όπως, αναφέρει σε παλιά περιγραφή, ο Ζωσιμάς, Εσφεγμενίτης, το 1892 «Την Πρώτη, Μαΐου άγουσι τινές νουμηνίαν μετημφιεσμένοι και προσωπιδοφορημένοι, όντες εν συνεταιρισμώ και συνοδεία δέκα έως δώδεκα, ων έκαστος φέρει ίδιον όνομα, ως ιατρός, γενίτσαρος, αράπης κτλ. Έχοντες μεθ’ εαυτών και νεανίαν τινά όλον κεκαλυμμένον δι’ ανθέων, όν ονομάζουσι «μαγιόπουλον» και περιερχόμενοι ανά τας οδούς και ρύμας του χωρίου άδουσι και χορεύουσιν επί προαιρετική αμοιβή, λέγοντας: Ν’ ασπρίσεις σαν τον Όλυμπο, σαν τ’ άσπρο περιστέρι. Και του χρόνου. Το έθιμο αυτό έχει ζωγραφίσει στις αρχές του 20ού αιώνα, ο λαϊκός ζωγράφος, Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, ενώ ο Γεώργιος Αδρακτάς κάνοντας λόγο για την σηροτροφία (καματερός) στο Πήλιο, αναφέρεται στη συνήθεια των γυναικών για προληπτικούς λόγους «κατά την πρωτομαγιάν αποσπώσιν εκ του μάη, ήτοι του παιδός, όστις εστολισμένος δι’ ανθέων χορεύει κατά την πρώτην του Μαΐου προ των οικιών υπό τον ήχον τυμπάνου, τεμάχιον ορμαθιάς από μαϊολούλουδα, ταύτα δε μετά χαράς κρεμώσιν εις την πρώτην σταντοσιάν, επειδή τούτο θεωρείται ως συντελεστικόν καλής εσοδείας». Σύμφωνα με τις καταγεγραμμένες πληροφορίες ομάδες ανδρών ντυμένων με διάφορα ρούχα και προσωπίδες παράσταιναν τον αράπη, τον γιατρό, τον γέρο και τη γριά, τον φουστανελά, τον γενίτσαρο, τη χανούμισσα και στη μέση πάντοτε έναν νέο στολισμένο με λουλούδια, που κρατούσε ένα ξύλο στολισμένο επίσης με λουλούδια, το μαγιόξυλο. Η ομάδα συνοδευόταν από οργανοπαίχτες με ζουρνά, νταούλι, βιολί και περιερχόταν τα σπίτια και τα μαγαζιά και παρίστανε πως ο νέος πέθαινε και ο γιατρός με τη βοήθεια και της γριάς τον ξανάφερναν στη ζωή.. Ωστόσο κοινό στοιχείο που χαρακτηρίζει το μαγικο θρησκευτικό δρώμενο του Πηλίου και το συνδέει με ανάλογα ανοιξιάτικα δρώμενα του ελληνικού χώρου, χαρακτηρίζονται, ο (Ζαφείρης, Φουσκοδέντρι, «Πεθαμένος») και αποτελούν συμβολική μιμική αναπαράσταση θανάτου και ανάστασης στο αποκορύφωμα της άνοιξης και στην αρχή της καρποφορίας. Όπως έχει γράψει για την παλιά «Αθηναϊκή Πρωτομαγιά» ο Δημ. Καμπούρογλους, «η πρώτη Μαΐου συνεκέντρωσε την ελπίδα της βλαστήσεως, την χαράν της ανθίσεως και την αθανασίαν της καρπώσεως, εκπροσωπήσασα συμβολικώς και την άνοιξιν ολόκληρον».

 

 Πηγή: eleftheria.gr

          Επιμέλεια Ανάρτησης: Αλέκος Ι. Βαλάσκας