Το β’ μισό του Μαρτίου του 1821 στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα και το ξέσπασμα της επανάστασης

Tου Ηλία Χρ. Θάνου

Πολεμικό συμβούλιο στο Γαλαξίδι

Την Τρίτη 22 Μαρτίου 1821 μετά από παρότρυνση- πρόσκληση του προκρίτου των Πατρών Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου συστήνεται πολεμικό συμβούλιο με σκοπό την παρότρυνση των Γαλαξιδιωτών στην κήρυξη της επανάστασης...

Η εντολή είχε έρθει από την Υπέρτατη Αρχή της Φιλικής Εταιρίας. Στο συμβούλιο έλαβαν μέρος μεγάλα ονόματα της επανάστασης, όπως οι: Οδυσσέας Ανδρούτσος, Γερό-  Πανουργιάς, ο καπετάνιος του Γαλαξιδίου Γιάννης Γκούρας, ο Σταύρος Κόντος, ο Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας και άλλοι που δυστυχώς, τα ονόματά τους δεν διασώθηκαν.

Ο Πανουργιάς ξεκινά για την επανάσταση

Ο Πανουργιάς , οπλαρχηγός των Σαλώνων, αφού είχε μάθει για το ξέσπασμα της επανάστασης στην Αχαΐα, μετέβη με τους 60 αρματολούς , που είχε υπό τις διαταγές του, στην μονή Προφήτου Ηλία Αμφίσσης. Εκεί κάλεσε τους προεστώτες της πόλης των Σαλώνων και των γύρω χωριών οι οποίοι την νύχτα 23ης προς 24ης Μαρτίου ψήφισαν ομοφώνως την κήρυξη της επανάστασης στη Φωκίδα. Όλοι ορκίστηκαν από τον Επίσκοπο Σαλώνων Ησαΐα στο ιερό Ευαγγέλιο για την ελευθερία.

Η στρατολόγηση

Αμέσως, ο Πανουργιάς διέταξε τον γαμπρό του και υποπλαρχηγό του Θανάση Μανίκα να μεταβεί στα Βλαχοχώρια και να στρατολογήσει άνδρες. Καθώς και τον Παπαντριά τον Κουκουβιστιανό. Ακόμη, διέταξε τον εξάδελφό του Γιάννη Γκούρα να μεταβεί στον Άγιο Γεώργιο για να στρατολογήσει καθώς και συνεννοηθεί με τους κατοίκους του Γαλαξιδίου, οι οποίοι ήταν έτοιμοι για την επανάσταση μετά τα γεγονότα στην Πάτρα. Λόγω των εμπορικών σχέσεων που είχαν με την πόλη είχαν μάθει για την κήρυξη της επανάστασης.

Ο Μπούσγος, το τέχνασμα του Διάκου και η στρατολόγηση

Την επόμενη μέρα, στις 25 Μαρτίου 1821, ο Μπούσγος προχωρεί σε σφαγή γραμματοκομιστών (ταχυδρόμων) Τούρκων στο Ζεμενό, αφού πρώτα είχε γυρίσει από το Γαλαξίδι όπου είχε μάθει την έναρξη της επανάστασης στην Πελοπόννησο. Μια μέρα μετά, δηλαδή στις 26 Μαρτίου 1821, ο Α. Διάκος αφού έχει εξαπατήσει τον βοεβόδα της Λιβαδειάς περί έλευσης του Οδυσσέα Ανδρούτσου ( του <<Λυσσαίου>>) με γραπτή απόφαση του ίδιου του βοεβόδα αρχίζει να στρατολογεί Έλληνες. Αυτοί οι Έλληνες υποτίθεται μαζεύονταν για να αντικρούσουν την έλευση του Ανδρούτσου που αν και μακριά προκαλούσε τον τρόμο στους Οθωμανούς.

Ξεκινά η πολιορκία

Στις 27 Μαρτίου 1821 αρχίζει η πολιορκία του φρουρίου των Σαλώνων (Άμφισσα) υπό την αρχηγία του Πανουργιά με την συνδρομή των Μανίκα και Γκούρα και αυτών που είχαν στρατολογήσει (400 ο Μανίκας και Παπαντριάς και 700 ο Γκούρας). Οι Τούρκοι κλείστηκαν όλοι στον φρούριο. Ανάμεσά τους ήταν και πρόσφυγες από την Βοστίτσα άοπλοι αλλά και 600 ένοπλοι. Μεγάλες ήταν ο ενθουσιασμός των Ελλήνων και ιδιαίτερα των Γαλαξιδιωτών οι οποίοι μετέφεραν πολεμοφόδια και άλλα προς ενίσχυση του αγώνος.

Οι Έλληνες έπιασαν την κοντινή πηγή. Έτσι, οι Τούρκοι έμειναν χωρίς προμήθειες. Ακόμη, την ίδια μέρα κηρύχθηκε η επανάσταση στη μονή Οσίου Λουκά από τον Επίσκοπο Σαλώνων Ησαΐα. Στη συνέχεια ο Α. Διάκος άρχισε να στρατολογεί αγωνιστές, ενώ διέταξε τους μοναχούς της να συλλαμβάνουν Τούρκους, για να μπορούν να τους αλλάξουν με αιχμάλωτους Έλληνες.

Η κήρυξη της επανάστασης στη Βοιωτία

Την ίδια μέρα, δηλαδή στις 27 Μαρτίου 1821, ημέρα Κυριακή, στην Μονή Οσίου Λουκά Βοιωτίας ο Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας ευλόγησε τον οπλαρχηγό της Λιβαδειάς Α. Διάκο και τα παλληκάρια του. Στο τέλος, της Θείας Λειτουργίας η οποία έγινε νωρίς το πρωί ο Ησαΐας βγήκε στο προαύλιο της μονής και αφού κρατούσε μια σημαία στο αριστερό του χέρι ένας- ένας όλοι πέρασαν και πήραν την ευχή του. Καθ’ όλη την διάρκεια ψαλλόταν το «Σώσον, Κύριε, τον λαόν σου». Ο Ησαΐας μόλις τελείωσε η τελετή αποδύθηκε τα ιερά του άμφια και τα παρέδωσε στο μοναστήρι. Δυστυχώς σήμερα δεν βρίσκονται όλα εκεί καθώς ένα μικρό μέρος τους εκλάπη.

Η κήρυξη της επανάστασης στο Λιδορίκι και ο Διάκος

                                   

Τώρα , στις 28 Μαρτίου 1821 ο Δήμος Καλτσάς, οπλαρχηγός Λιδορικίου και Μαλανδρίνου, αφού έμαθε τα γεγονότα στα Σάλωνα (Άμφισσα), και αφού συνεννοήθηκε με τον Αναγνώστη Λιδωρίκη, τον Παπά Γεώργιο Πολίτη, και με λοιπούς προεστώτες των επαρχιών, με τους 60 αρματολούς που είχε μαζί του και αφού στρατολόγησε τους χωρικούς που μπορούσαν να φέρουν όπλα, κήρυξε την επανάσταση . Λέγεται ότι μπήκε στο Λιδορίκι υπό τους ήχους τυμπάνων. Ακόμη, απέστειλε τον υποπλαρχηγό του Θεοδωρή Χαλβαντσή στο Μαλανδρίνο. Την ίδια μέρα, ο Α. Διάκος στρατολογεί στη Χαιρώνεια.

Την επόμενη μέρα, στις 29 Μαρτίου 1821, ο Α. Διάκος ιδρύει στρατόπεδο στην μονή Λυκούρεση (Παναγία του Μύρου).Ακόμη , την νύχτα της 29ης Μαρτίου , ο Αθ . Διάκος αφού έχει στρατολογήσει 100 συντρόφους και πολλούς Αραχωβίτες και απ’ τα γύρω χωριά, καταλαμβάνει τις θέσεις Ζαγορά και του Προφήτη Ηλία άνωθεν της Λιβαδειάς. Απέκλεισε τις διόδους των Τούρκων με αυτή του την κίνηση.

 Στις 30 Μαρτίου 1821, παραδίνονται οι Τούρκοι στο Λιδορίκι και στο Μαλανδρίνο. Την ίδια μέρα, ο Α. Διάκος εισήλθε στην Λιβαδειά. Οι Τούρκοι κλείστηκαν στο φρούριο και στα σπίτια τους. Ο αριθμός των Τούρκων και Αλβανών που μπορούσαν να κρατήσουν όπλα ανέβαινε σε 800.

Η επανάσταση στη Λοκρίδα

Τέλος, την 31η Μαρτίου 1821,κηρύσσεται η επανάσταση στη Λοκρίδα από τον Αντώνη Κοντοσόπουλο υπαρχηγό και εξάδελφο του Διάκου, μετά από εντολή του Διάκου. Ακόμη, την ίδια μέρα, ξεκινά η μάχη στην Λιβαδειά (θα διαρκέσει 5 ημέρες) η οποία θα είναι νίκη των Ελλήνων υπό την αρχηγία του Α. Διάκου και του Ρούκη. Λαμβάνει χώρα μια αλβανοτουρκική σύγκρουση. Ο Α. Διάκος κατάφερε μετά από ολιγοήμερη πολιορκία να καταλάβει τα φρούρια της Λιβαδειάς. Το πρώτο το βαστούσαν οι Αλβανοί, στους οποίους είχε επιρροή ο Ιωάννης Λογοθέτης. Αυτόν έβαλε και ο Διάκος να κάνει τις συνεννοήσεις έτσι ώστε να εγκαταλείψουν το φρούριο χωρίς να παραδώσουν τα όπλα τους. Όμως αυτοί ζήτησαν τον εχθρό τους Ντεμήρ Βελή μπέη ο οποίος ήταν στο άλλο φρούριο και ο Λογοθέτης συμφώνησε. Όταν έπεσε και το άλλο φρούριο ο Λογοθέτης δεν παρέδωσε τον Ντεμήρ Βελή επειδή ήξερε τι τον περιμένει. Τότε οι Αλβανοί όρμησαν να τον αρπάξουν μόνοι τους και έτσι ξεκίνησε μια αλβανοτουρκική εξόντωση. Όταν έγινε γνωστή η παράδοση των Τούρκων της Λιβαδειάς παραδόθηκαν και όσοι αντιστέκονταν στην Αταλάντη.

Συμπερασματικά

Η επανάσταση στην Στερεά Ελλάδα δεν πρέπει να λησμονούμε ότι ξεκίνησε και αυτή μαζί με την επανάσταση της Πελοποννήσου. Η Ελληνική επανάσταση του 1821 είχε σαν πρωτεργάτες τον Αθανάσιο (Θανάση) Διάκο, τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, τον Επίσκοπο Σαλώνων Ησαΐα και άλλους πολλούς που αν καθίσουμε να τους καταγράψουμε θα ξεφύγουμε από τα όρια του άρθρου.

Βιβλιογραφία:

-Γεωργίου Π. Κρεμού, Χρονολόγια της Ελληνικής Ιστορίας προς χρήσιν παντός φιλομαθούς ιδία δε των εν τοις γυμνασίοις μαθητών, Τμήμα Γ’ ,σελ.7-8

-Τάκη Λάππα, Θανάσης Διάκος, εκδόσεις Πεχλιβανίδης και Σια Α.Ε., σελ.64-65

-Τρικούπη, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Τόμος Α’, σελ.170-171-172-173

-ΔΗΜΟΣ ΔΕΛΦΩΝ, ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2021, 200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ ΤΟΥ 1821

-ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΡΥΝΤΑΚΗΣ,ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΛΚΟΣ,ΑΓΓΕΛΟΣ ΧΟΡΤΗΣ,ΕΚΤΟΡΑΣ ΧΟΡΤΗΣ, Σαν ΣΗΜΕΡΑ στην ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821, εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, σελ.107 και 111

-ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΤΟΥ ΑΓΩΝΟΣ,ΧΡΗΣΤΟΥ ΒΛΑΣΣΟΠΟΥΛΟΥ, εκδοτικός οίκος ΔΗΜΗΤΑΚΟΥ Α.Ε.,1930 σελ.20

-Θεοδώρου Χρ. Γκούμα, Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΛΩΝΩΝ ΗΣΑΪΑΣ, ΑΜΦΙΣΣΑ 2019, Σελ. Διάφορες

-ΣΑΡΑΝΤΟΣ Ι. ΚΑΡΓΑΚΟΣ, Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821, Β’ ΜΕΡΟΣ, Ειδική έκδοση της REAL MEDIA Α.Ε., Σελ. 122

Εικόνες:

 https://ghettomagazine.gr/wp-content/uploads/2019/03/epanastash-cover.jpeg

https://cdn.pixabay.com/photo/2016/12/23/13/35/beautiful-landscape-1927327_960_720.jpg

 https://cdn.sansimera.gr/media/photos/main/Panourgias.jpg

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/71/Athanasios_Diakos.JPG