Το μπόλιασμα των δέντρων

Κεφαλόβρυσο 1955. Ο Κώστας Κούσουλας (Κολοβρέχτης) στο μπόλιασμα της μηλιάς.

(φωτογραφία του Πάνου Ν. Δρίβα)

Μπόλιασμα (εμβολιασμός) είναι η φυτοκομική τεχνητή μέθοδος κατά την οποία γίνεται μεταμόσχευση ενός μέρους του φυτού σε ένα άλλο φυτό. Τη δυνατότητα να μπολιάζει τα διάφορα φυτά απόκτησε ο άνθρωπος, όταν κατάλαβε ότι οι φυτικοί ιστοί έχουν την ικανότητα να συγκολλώνται μεταξύ τους και να γίνονται σιγά - σιγά ένα, ακόμα και όταν ανήκουν σε διαφορετικά είδη. Μέσω αυτού του στενού πλησιάσματος του ενός με τον άλλο γίνεται άνετα η ανταλλαγή θρεπτικών ουσιών.
Σήμερα μέσω του εμβολιασμού έγινε κατορθωτό να πάρουμε διάφορα είδη καρπών κυρίως από τα οπωροφόρα δέντρα. Η εποχή του μπολιάσματος ξεκινά από την Άνοιξη και κρατά ως τον Οκτώβρη, ανάλογα με το τι δέντρο θέλουμε να μπολιάσουμε.

Το μπόλιασμα γίνεται με διάφορες τεχνικές:

Ο εγκεντρισμός. Νεαρά και ανθεκτικά οπωροφόρα δέντρα πάνω από 5 ετών είναι κατάλληλα για εγκεντρισμό. Επίσης μπορούν να εγκεντριστούν δέντρα που είναι πάνω από 10 έτη με περισσότερη προσοχή στην διαδικασία ώστε να πετύχει ο εμβολιασμός και να μην μολυνθούν οι τομές. Προτιμήστε δέντρα που έχουν πολύ ανθεκτικό ριζικό σύστημα. Με τον τρόπο αυτό κόβουμε οριζόντια το βλαστό του υποκειμένου και πάνω του κάνουμε μια βαθιά σχισμή κάθετη. Μέσα στη σχισμή αυτή βάζουμε ένα κλαδί εμβόλιο με μερικά μάτια επάνω. Δένουμε κατόπιν πολύ σφιχτά το κομμένο μέρος.

Ο ενοφθαλμισμός. Είναι καλύτερα να εφαρμόζεται μέσα στην άνοιξη και είναι η πιο απλή και ανέξοδη μέθοδος για κάποιον που ασχολείται ερασιτεχνικά με τα δέντρα του κήπου του. Όπως είναι γνωστό οι άγριες ποικιλίες των οπωροφόρων δέντρων δεν καρποφορούν φρούτα αρκετά θρεπτικά ούτε είναι ανθεκτικά σε μια σειρά σοβαρών ασθενειών που πλήττουν τους καρπούς και τους κλάδους των δέντρων. Απ’ την άλλη, το ριζικό τους σύστημα παρουσιάζει ανθεκτικότητα στα παθογόνα του εδάφους. Αυτά τα ζητήματα λύνονται με το μπόλιασμα κατάλληλων ποικιλιών πάνω στα άγρια υποκείμενα. Αυτές οι κατάλληλες ποικιλίες είναι υπεύθυνες για την ανάπτυξη της κόμης των δέντρων και των καρπών που θα παραχθούν. Εξασφαλίζουν μεγάλη παραγωγή και φρούτα με μεγάλο μέγεθος και ομοιομορφία. Για τον κορμό και τις ρίζες οι καλλιεργητές επιλέγουν μια ποικιλία από ένα πολύ ανθεκτικό φυτό, που ο καρπός του , όμως είναι ακατάλληλος για κατανάλωση. Ο συνδυασμός των καλύτερων και επιθυμητών χαρακτηριστικών των δύο φυτών επιτυγχάνεται μέσω του εμβολιασμού ή αλλιώς μπολιάσματος. Από το κλαδί - εμβόλιο αφαιρούμε ένα μάτι μαζί με ένα κομμάτι φλοιό και τον βάζουμε κάτω από το φλοιό του υποκειμένου. Μετά κλείνουμε τη σχισμή και το δένουμε. Ο ενοφθαλμισμός ο πιο συχνός αλλά ταυτόχρονα και ο πιο αποδοτικός εμβολιασμός στα καρποφόρα δέντρα.

Σε όλα τα είδη εμβολιασμού θα πρέπει να προσέχουμε να κλείνουμε καλά τις πληγές των δυο φυτών, για να μην πάνε μικρόβια, νερό και σκόνες, γιατί αυτό εμποδίζει τις αναγκαίες λειτουργίες που γίνονται για τη συνένωση.

Χρήστος Μ. Παπαθανασίου. Τελειώνοντας το 1925 μια σχολή ως κλαδούχος και εμβολιαστής των άγριων οπωροφόρων δέντρων, οργάνωσε και λειτούργησε το πρώτο ιδιωτικό φυτώριο στη θέση Παπαρίζου, που ήταν το μοναδικό της περιοχής.

Η Τεχνική μπορεί να διαφέρει ελαφρά από φυτό σε φυτό ωστόσο βασίζεται πάντα στην κοινή ιδιότητα των φυτών να μπορούν να δεχτούν τμήματα από άλλα συγκεκριμένα φυτά και να καταφέρουν να τα μεγαλώσουν. Θα μπορούσαμε να πούμε δηλαδή πως το Μπόλιασμα είναι μια "Μεταμόσχευση" κατά κάποιο τρόπο στα διάφορα Φυτά. Στην περίπτωση του Ενοφθαλμισμού με την τεχνική Τ το μπόλι αποτελεί έναν απλό οφθαλμό, ένα δηλαδή πολύ μικρό κομματάκι ξύλου.

Για να ξεκινήσουμε τη διαδικασία του μπολιάσματος, θα πρέπει πρώτα από όλα να βρούμε ένα φυτό που θα δώσει το μπόλι και να διαθέτουμε επίσης άλλο ένα κατάλληλο, το οποίο να είναι ικανό να αποτελέσει τον δέκτη (υποκείμενο). Η εποχή την οποία μπορούμε να κεντρώσουμε (μπολιάσουμε) διαφέρει από φυτό σε φυτό αλλά γενικά η ουσία είναι μία, το μπόλι μας να διαθέτει οφθαλμό που να είναι έτοιμος να ξυπνήσει.

Μελετάμε το φυτό από το οποίο θα πάρουμε μπόλι και κόβουμε ένα κλαδί του. Προτιμούμε τα φετινά βλαστάρια που διαθέτουν μασχαλιαίους οφθαλμούς. Μπορούμε για να διατηρήσει την υγρασία του το κομμάτι που κόψαμε, να κόψουμε τα φύλλα του και να βάλουμε το κλαδάκι σε ένα μικρό ποτηράκι με νερό. Ελέγχουμε αν τα κλαδάκια τα οποία επιλέξαμε για μπόλια "ανοίγουν" δηλαδή ξεφλουδίζονται χωρίς να αφήνουν πολλά υπολείμματα στη φλούδα και στο μάτι.

Διαλέγουμε τον βλαστό (κοντύλι) ο οποίος θα δεχτεί το μπόλι μας. Για να υπάρξει επιτυχία βεβαίως αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να τελειώσουμε την δουλειά μας γρήγορα και να μην καθυστερούμε. Με ένα μαχαιράκι κάνουμε δυο τομές, 2 περίπου εκατοστών στο σημείο που επιλέξαμε, μια οριζόντια και μια κάθετη με τέτοιο τρόπο ώστε να σχηματιστεί το γράμμα Τ. Με την μύτη του ίδιου μαχαιριού ανασηκώνουμε τον φλοιό ελαφρά με προσοχή ώστε να μη φύγει αλλά απλά να αποκαλύψουμε το σκληρό ξύλο στο εσωτερικό του. Αφού γίνει αυτό ο Δέκτης είναι ήδη έτοιμος.

Με το ίδιο μαχαιράκι πάμε στο κλαδάκι που κόψαμε προηγουμένως. Διαλέγουμε ένα μασχαλιαίο οφθαλμό και κόβουμε τον βλαστό πάνω και κάτω περίπου στο 1 εκατοστό. Στην πίσω πλευρά του κόβουμε προσεχτικά το φλοιό και προσπαθούμε να αποφλοιώσουμε τον οφθαλμό μας. Το παραπάνω θα πρέπει να γίνει με ιδιαίτερη προσοχή ώστε να μην τον καταστρέψουμε. Αφού το καταφέρουμε στη συνέχεια θα φτάσουμε στην κορύφωση της συγκεκριμένης τεχνικής! Ανοίγουμε τον φλοιό από το μπόλι μας και με το μαχαιράκι μας προσπαθούμε να ανασηκώσουμε τον φλοιό στην τομή που κάναμε πριν. Με προσεχτικές κινήσεις προσπαθούμε να περάσουμε το μπόλι μέσα στον φλοιό με τέτοιο τρόπο ώστε ο οφθαλμός να βρίσκεται προς τα έξω. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ιδανικές συνθήκες ώστε να περάσουν οι χυμοί του κεντρικού φυτού στο μπόλι ώστε να θρέφεται και σιγά σιγά να αναπτυχθεί. Για το τέλος της διαδικασίας θα πρέπει να δέσουμε το μπόλι μας ώστε να μην φύγει από τη θέση του. Μπορούμε επίσης να κόψουμε τον βλαστό πάνω από το μπόλι ώστε να τροφοδοτείτε μόνο αυτό.

Ο καιρός σιγά σιγά θα περάσει και πολύ σύντομα θα δούμε αν υπήρξε επιτυχία ή το αντίθετο. Αν ο οφθαλμός που διαλέξαμε "κοιμάται" μπορεί να χρειαστούν ίσως και χρόνια μέχρι να ξυπνήσει και να βλαστήσει. Όπως και να έχει μόλις το μπόλι δέσει πάνω στο φυτό μας, μπορούμε να ξεδέσουμε ώστε να τροφοδοτηθεί ελεύθερα. Τέλος, το πότε θα φυτρώσει το αφήνουμε να το αναλάβει η ίδια η Μητέρα Φύση!

Κάποιες παρατηρήσεις και συμβουλές από την πράξη για επιτυχία:

1.Το μαχαιράκι που χρησιμοποιούμε πρέπει να κόβει σαν ξυράφι: Οι εμβολιαστές το δοκιμάζουν αν ξυρίζει τις τρίχες από το χέρι.

2. Το κλαδί από όπου θα πάρουμε το μάτι (μόσχευμα) θα πρέπει να είναι σε ανάπτυξη ώστε να έχει αρκετούς χυμούς και να αποφλοιώνεται εύκολα.

3. Το ίδιο με το κλαδί του μοσχεύματος ισχύει και για τον δέκτη- θα πρέπει να "ανοίγει" δηλαδή να αποφλοιώνεται εύκολα χωρίς να αφήνει υπολείμματα από την φλούδα στην ψίχα του κλαδιού.

4. Το σφικτό και προσεκτικό δέσιμο είναι εγγύηση για την επιτυχία.

5. Αφού μπολιάσουμε κλαδεύουμε τις κορυφές του δέκτη ώστε να ωθήσουμε την ανάπτυξη του φυτού προς το μπόλι.

6. Δεν κόβουμε τον δέκτη πάνω από το μπόλι πριν αρχίσει να αναπτύσσεται το μάτι αλλά το κλαδεύουμε σταδιακά...

Πηγές: http://www.alekati.gr/, el.wikipedia.org/