ΣΤΟΥ ΚΩΛΟΒΕΛΩΝΗ ΤΟ ΒΟΥΘΛΑ

Η Απάνω Σουβάλα και δεξιά ο Ξεριάς

Από το βιβλίο του Κώστα Α. Παπαχρίστου παρνασιώτικα

Έχουμε και τον Κωλοβελόνη, τον γείτονα της Κοντύλως. Εκτός από τη μικρή σπηλιά, το όνομά του φέρνει και κοντινός βράχος, απότομος και μυτερός. Για τη σπηλιά και το βράχο δε διασώζεται στη μνήμη του λαού καμιά τοπική παράδοση ούτε σχετική πληροφορία.

Βέβαια το όνομα Κωλοβελόνης μας θυμίζει τους Κωλοβελόνηδες της Αττικής, που δεν είναι υπαρκτά όντα, μα Καλλικάντζαροι. Όμως η συσχέτιση της σπηλιάς και μάλιστα του βράχου, με τους Καλλικαντζάρους προσκρούει στις λαϊκές δοξασίες, σύμφωνα με τις οποίες οι Καλλικάνζαροι μένουν όλο τον καιρό κάτω από την επιφάνεια της γης και μόνο κατά το δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων και τις Πρωτοχρονιάς ανεβαίνουν στον απάνω κόσμο. Εξάλλου τους Καλλικαντζαραίους δεν τους λένε πότε στη Ρούμελη – όσο ξέρω – Κωλοβελόνηδες. Η ονομασία αυτή επιχωριάζει αποκλειστικά στην Αττική.

Όλες οι ενδείξεις μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το σουβαλιώτικο Κωλοβελόνης ήταν το παρωνύμιο παλιού κατοίκου του χωριού, κάποιου Σουβαλιώτη, που είτε σύχναζε στην περιοχή της σπηλιάς είτε εκεί σκοτώθηκε ονοματίζοντας με το παρωνύμιό του τον τόπο, και συγκεκριμένα τη σπηλιά και το βράχο. Αρκετοί βράχοι, σπηλιές και άλλοι τόποι στον Παρνασσό έχουν ονομαστεί από παρόμοια περιστατικά.

Ο Νικόλαος Πολίτης παρατηρεί ότι το σκωπτικό παρωνύμιο Κωλοβελόνης απαντάται συχνά στην Ελλάδα και δηλώνει άνθρωπο αεικίνητο, που αδυνατεί να μείνει πολύ ώρα στην ίδια θέση, «ως να εκεντάτο όπισθεν δια βελονών». Και τους καλλικαντζαραίους τους είπαν στην Αττική Κωλοβελόνηδες, γιατί θεωρούνται από το λαό ανήσυχα και αεικίνητα δαιμόνια, «περιτρέχονται τήδε κακείσε, υπό δια βελονών κεντριζόμενα».

Οι παλιοί Σουβαλιώτες δε θα δυσκολεύτηκαν καθόλου να «κολλήσουν» στο συγχωριανό τους το παρωνύμιο κωλοβελόνης, όταν θα τον έβλεπαν να μην κάθεται ούτε μια στιγμή στην θέση του και να γυροφέρνει στο χωριό. Από πατρογονική παράδοση οι Σουβαλιώτες δείχνουν αξιοζήλευτη επίδοση στη δημιουργία κατάλληλων παρωνυμίων, κυρίως σκωπτικών. Όλα αυτά τα παρωνύμια εκφράζουν την ψυχολογία του απλού λαού μέσα στο ευρύτερο πλέγμα των κοινωνικών σχέσεων. Ενδεικτικά θα ανθολογήσουμε εδώ λίγα Σουβαλιώτικα παρωνύμια, σαν και αυτό του παλαιού Κωλοβελόνη: Κωλοβρέχτης, από τη φράση Σουβαλιώτη «πάλι κωλοβρέχει», Μπαρδαμπούλιας, για τα πολλά και γρήγορα λόγια του, Τρυποτέντζερης από τα σημάδια που είχαν αφήσει στο κεφάλι του τα σκάγια του κυνηγετικού όπλου, Τφεκαλέξης, από τη φράση «τουφέκα, Αλέξη» και άλλα.

Και ο μύθος για «του Κωλοβελόνη το βούθλα» όπως τη διηγείται ο Λάμπρος Νηστικούλης (1893-1989).

Το παλιό χωριό έχει και άλλους ιστορικούς τόπους.

Μια τοποθεσία στον Ξυριά είναι και ήτανε ένας καταρράκτης που έπεφτε σε μια γούρνα που είχε σχήμα νεροτροβιάς, φυσικής προέλευσης...

Εκεί πηγαίνανε οι Σουβαλιώτισσες και ρίχνανε τα μάλλινα ρούχα τους και τα καπότγια τους, όταν έκανε καλά το χειμώνα και το καλοκαίρι και τα πλένανε.

Γιαυτό και λέγεται «Κάτω στις νεροτροβιές».

Από πάνω από τον βούθλα ήταν μια σπηλιούλα και είναι ακόμη.

Εκεί είχε κατέβει κάποιος ασκητής και ασκήτευε εκεί μέσα και λεγότανε Κωλοβελόνης.
Είχε κρεμάσει ένα σκοινί με ένα καλαθάκι δεμένο και τη στάμνα του.

Και όταν πηγαίνανε να πλύνουν τα ρούχα τους οι γυναίκες, του βάζανε λίγο ψωμί, καμιά ελιά και καμιά γρίτσα φασόλια, κουκιά, ότι είχανε αλάδωτα, και τον συντηρούσε το χωριό.

Κάποτε ο ασκητής φαίνεται ότι ήθελε να μετακομιστεί και ετοιμάστηκε να ανέβει από εκεί που κατέβηκε, και πιάστηκε από ένα πουρνάρι να ανεβεί.

Δυστυχώς το πουρνάρι ξεκουμπίστηκε και ο Κωλοβελώνης έπεσε στο βούθλα της νεροτροβιάς και πνίγηκε κρατώντας το πουρνάρι.

Και λέγεται «στου Κωλοβελώνη τον βούθλα».

Η Παράδοσης μένει.

Αυτά μου τα διηγούτανε ο Παππούς του Μήτσου του Σταματίου, όταν ήμουν εννέα χρονών ( 1902).

Έκανε ο πατέρας μου τα χωράφια του στη νεροτρουβιά.

Αυτά είναι τα ιστορικά της παλιάς Απάνω Σουβάλας.