Μποτίλια στο πέλαγο…

 Ποίημα του Γιώργου Σεφέρη  Από τη Συλλογή “Μυθιστόρημα” 1935...

Μποτίλια στο πέλαγο

Τρεις βράχοι λίγα καμένα πεύκα κι ένα ρημοκλήσι
και παραπάνω
το ίδιο τοπίο αντιγραμμένο ξαναρχίζει·
τρεις βράχοι σε σχήμα πύλης, σκουριασμένοι
λίγα καμένα πεύκα, μαύρα και κίτρινα
κι ένα τετράγωνο σπιτάκι θαμμένο στον ασβέστη·
και παραπάνω ακόμη πολλές φορές
το ίδιο τοπίο ξαναρχίζει κλιμακωτά
ώς τον ορίζοντα ώς τον ουρανό που βασιλεύει.

Εδώ αράξαμε το καράβι να ματίσουμε τα σπασμένα κουπιά,
να πιούμε νερό και να κοιμηθούμε.
Η θάλασσα που μας πίκρανε είναι βαθιά κι ανεξερεύνητη
και ξεδιπλώνει μιαν απέραντη γαλήνη.
Εδώ μέσα στα βότσαλα βρήκαμε ένα νόμισμα
και το παίξαμε στα ζάρια.
Το κέρδισε ο μικρότερος και χάθηκε.¹

Ξαναμπαρκάραμε με τα σπασμένα μας κουπιά.

 

(1)             Πρβλ. Οδύσσεια, κ 552: "Ένας κάποιος Ελπήνωρ, ο πιο νέος…" (Σημείωση του ποιητή).

Ανάλυση Ποιήματος

    Ο τίτλος του παρόντος ποιήματος παραπέμπει στα μηνύματα – αβέβαια & απεγνωσμένα – των ναυαγών, οι οποίοι γνωρίζουν ότι δύσκολα θα φτάσουν κάπου-οπουδήποτε, αν όχι στον προορισμό τους· και ακόμα, αν φτάσουν , ίσως να είναι πια αργά. Μια απελπισμένη απόπειρα για επικοινωνία. Επομένως ο τίτλος μας προδιαθέτει πως θα διαβάσουμε ένα ύστατο μήνυμα βοήθειας & απόγνωσης· ένα είδος ανοιχτής επιστολής, ίσως ανεπίδοτης.

    Στην πρώτη στροφή η εικόνα ενός άγονου & ερημικού τοπίου με καμένα δέντρα, ένα ερημοκλήσι και ένα σπιτάκι “θαμμένο” στον ασβέστη, μας αισθητοποιεί ολοκάθαρα τοπίο συνηθισμένο της πατρίδας μας. Παραλαμβάνοντας ο Σεφέρης το βραβείο Νόμπελ & εκφωνώντας τον καθιερωμένο λόγο λέει: “Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα και το φως του ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας αλλά η παράδοσή του τεράστια…”

   Στη δεύτερη στροφή οι ναυτικοί επιλέγουν αυτόν τον τόπο, για να δέσουν το καράβι τους και να συναρμόσουν τα σπασμένα κουπιά, ίσως γιατί ο συγκεκριμένος τόπος είναι γαλήνιος, προκειμένου να ανακτήσουν δυνάμεις για το κοπιαστικό τους ταξίδι. Η θάλασσα από την άλλη, διπρόσωπη- φαίνεται πως προκαλεί φόβο, παράξενη περιέργεια προς εξερεύνηση αλλά & ένα ωκεάνιο συναίσθημα γαλήνης. Όλα αυτά- άγονο τοπίο & θάλασσα- επιδρούν στη χαρακτηρολογία του Έλληνα, ο οποίος αγωνίζεται για μια καλύτερη ζωή, που όμως την παίζει στα ζάρια & χάνει. Και ο ελληνισμός πορεύεται στο ιστορικό γίγνεσθαι, παρ’ όλες τις καταστροφές που υφίσταται περιοδικά (σπασμένα κουπιά).

    Την ίδια εποχή του μεσοπολέμου, ο Σεφέρης γράφει & ένα άλλο παρεμφερές ποίημα με τον τίτλο “Με τον τρόπο του Γ.Σ.”, του οποίου πρώτος στίχος είναι ο γνωστός “όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει”.

    Ο ποιητής μας πληγώνεται, όταν ταξιδεύει στην Ελλάδα της παρακμής & της απογοήτευσης σε σύγκριση με το αρχαίο της μεγαλείο. Το 1936 η χώρα μας είναι χρεοκοπημένη σε όλα τα επίπεδα και προδομένη από τους δήθεν φίλους της , οι οποίοι ξεπούλησαν τα εδάφη της , επικρατεί πολιτικό χάος, παλινορθούται η Βασιλεία & η δικτατορία του Μεταξά ante portas. Το πολιτικό της προσωπικό (πολιτικάντηδες)* φαντάζει “λίγο” μπροστά στις απαιτήσεις της εποχής και μέσα σε όλα αυτά ένας λαός αποσβολωμένος.

     Και τώρα στο σήμερα. Ο κόσμος άλλαξε, όπως κ’ εμείς· όμως τίποτα ουσιαστικό (οικονομία, πολιτική, αξίες) δεν άλλαξε στη χώρα. Καθεστώς χρεοκοπίας, προδομένη από τους Ευρωπαίους συμμάχους & εταίρους η πατρίδα μας, δείχνει να έχει χάσει τον “μπούσουλα”**.

 “Στο μεταξύ η Ελλάδα ταξιδεύει (δεν ξέρουμε τίποτα δεν ξέρουμε πως είμαστε ξέμπαρκοι) όλοι εμείς”.

    Ο προφητικός, επίκαιρος πάντα, πολιτικός Γ. Σεφέρης και “ο νοών νοήτω” .-   

 

*πολιτικάντης =(μειωτική λέξη) ο μικροπολιτικός που μεταχειρίζεται ευτελή μέσα προς ίδιον όφελος.

**μπούσουλας = πυξίδα

 

Ο Ποιητής

Γ. Σεφέρης, ένας ποιητής ιεροφάντης, σκοτεινός, απαισιόδοξος, εξαιτίας της γνώσης & της εμπειρίας που αποκόμισε στη ζωή του σε συνδυασμό με τη βαθιά γνώση του της αρχαιότητας. Έντονο είναι το διονυσιακό (τραγικό) στοιχείο της ποίησής του σε αντίθεση με τον Οδ. Ελύτη που χαρακτηρίζεται από το απολλώνειο στοιχείο (φως, αισιοδοξία). Η απαισιοδοξία του όμως είναι συνειδητή, αντικειμενική, ελληνική.

Ακούστε την απαγγελία του ποιήματος από τον ίδιο τον ποιητή:

https://www.youtube.com/watch?v=slJ9064DS5Q

 

 Σημείωση Διαχειριστού Ιστολογίου:

        Διαβάζοντας το παραπάνω ποίημα του νομπελίστα ποιητή μας Γ. Σεφέρη και αναγνωρίζοντας μέσα από την αλληγορία των στίχων του, στοιχεία που ταυτίζονται τόσο με τα φυσικά στοιχεία της πατρίδος μας όσο και με τη χαρακτηρολογία του Έλληνα διαχρονικά, ζητήσαμε & πάλι από τον εκλεκτό φίλο, εξαίρετο καθηγητή Φιλόλογο & συνεργάτη πλέον του ιστολογίου μας Χρήστο Σ. Κοντούλη και μας έδωσε την εξαιρετική αυτή ανάλυση & αυτού του ποιήματος και τον ευχαριστούμε.

 

 

Επιμέλεια- Ανάρτηση: Αλέκος Ι. Βαλάσκας