Η ιστορία του Προσκοπισμού στην Πολύδροσο Παρνασσού

Γράφει ο Στάθης Γ. Πιπέρας

  Αν κάποιος επιδίωκε να διερευνήσει την απαρχή της διάδοσης του Προσκοπισμού στην ανατολική περιοχή του Παρνασσού, θα ανακάλυπτε στην αναζήτηση του τον Χρήστο Ενισλείδη. Έναν πολυσχιδή άνθρωπο, του οποίου το έργο άφησε ισχυρό αποτύπωμα, στα μέρη όπου διέμεινε...

Ο Ενισλείδης γεννήθηκε στην Νεάπολη της Αθήνας το 1895. Σπούδασε θεολογία και υπηρέτησε ως καθηγητής σε διάφορα σχολεία, ξεκινώντας την καριέρα του το 1920 από το Ελληνικό Σχολείο Λίμνης Ευβοίας. Στην συνέχεια μετατέθηκε στην Τολοφώνα Φωκίδας, ενώ το 1926 ανταποκρινόμενος στο κάλεσμα της τότε κυβέρνησης, προσφέρθηκε να διδάξει σε σχολεία της Δυτικής Μακεδονίας, η οποία μέχρι τότε στερούνταν την εκπαίδευση.

Η σχέση του με την φύση και οι γνωστικές αναζητήσεις του, τον οδήγησαν να εξερευνήσει το περιβάλλον στις περιοχές που υπηρέτησε και να καταγράψει σε πάνω από 70 συγγράμματα και βιβλία πολύτιμα θρησκευτικά, ιστορικά, λαογραφικά, τοπογραφικά, κ.α. στοιχεία τους. Ανάμεσα στην συλλογή των γραπτών του, υπάρχει και ένα βιβλίο αφιερωμένο στην Αμφίκλεια, που συνέγραψε κατά την διάρκεια της παραμονής του εκεί, από το 1932 έως το 1938, ως καθηγητής στο Γυμνάσιο.

Ο Ενισλείδης όμως είχε και μια άλλη ενδιαφέρουσα ιδιότητα. Είναι βέβαιο ότι στην νεότητα του μυήθηκε στις ιδέες και συμμετείχε στις δραστηριότητες της Προσκοπικής Κίνησης, η οποία είχε αρχίσει να γίνεται δημοφιλής στην αθηναϊκή νεολαία των αρχών του 20ου αιώνα. Το νέο ρεύμα των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων του 1929-32 και η στροφή από τον κλασικισμό, ενθάρρυνε την εφαρμογή πρωτοποριακών εκπαιδευτικών μεθόδων, όπως ο Προσκοπισμός (ο Βενιζέλος υπήρξε θερμός υποστηρικτής του). Έτσι ο Ενισλείδης βρήκε πρόσφορο έδαφος για να ιδρύσει διάφορα Προσκοπικά τμήματα, ένα εκ των οποίων στην Αμφίκλεια.

     Και ήταν πραγματικά σημαντική η σκέψη του, καθώς ο Προσκοπισμός δεν μπορούσε φυσικά να προσφέρει στα παιδιά των αγροτικών περιοχών, τα αγαθά της ζωής υπαίθρου που τον έκαναν δημοφιλή στις αστικές περιοχές της εποχής, μπορούσε όμως να αναπτύξει εκπαιδευτικές δραστηριότητες που αποσκοπούσαν στην προσωπική βελτίωση, μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο αξιών. Έτσι το 1936 ιδρύεται η Προσκοπική Ομάδα Αμφίκλειας με πρώτο Έφορο τον Χρήστο Ενισλείδη. Λόγω της ύπαρξης του σημαντικού για την περιοχή, Γυμνασίου, πολλά παιδιά γνώρισαν το Προσκοπικό παιχνίδι και βρέθηκαν εκπαιδευτικοί που θέλησαν να το υποστηρίξουν και σε γειτονικά μέρη. Με αυτό τον τρόπο έφτασε ο Προσκοπισμός και στην Σουβάλα ή Πολύδροσο Παρνασσού, το γειτονικό χωριό της Αμφίκλειας.

Παρά όμως τον ενθουσιασμό εκπαιδευτικών και παιδιών, οι πολιτικές καταστάσεις αποτέλεσαν τροχοπέδη στην προσπάθεια τους, καθώς ο Ιωάννης Μεταξάς αποφάσισε εντωμεταξύ να ιδρύσει την Εθνική Οργάνωση Νεολαίας (ΕΟΝ). Μια οργάνωση που αντέγραφε κατ' εικόνα τις Προσκοπικές μεθόδους, είχε όμως πολύ διαφορετικές επιδιώξεις, αφού αποτελούσε ουσιαστικά ένα μέσον εθνικιστικής προπαγάνδας.

Μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς κατακτητές το 1945, η ελληνική κοινωνία είχε ανάγκη από δραστηριότητες όπως ο Προσκοπισμός. Έτσι και στην Πολύδροσο ιδρύθηκε μια Ομάδα Προσκόπων, με την υποστήριξη του δασκάλου Σωματικής Αγωγής Στάθη Ν. Μανέττα, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα Τοπικού Εφόρου, Αρχηγό Ομάδας τον Κώστα Α. Στύλια, υπαρχηγούς τους Γιώργο Δ. Τοπάλη, Λουκά Ι. Ρόδη και Γιάννη Λ. Σταματίου και τη συμμετοχή πολλών παιδιών ηλικίας 12 ετών και άνω, που αποτελούσαν την ομάδα και λυκόπουλα, ηλικίας 6 -11 ετών. Για την στέγαση τους, παραχωρήθηκε ένα πέτρινο κτίσμα στον περίβολο του αρχοντικού του ιατρού Πάνου Δρίβα, το οποίο διατηρήθηκε ως Εστία των Προσκόπων μέχρι την δεκαετία του 1980.

Την αμέσως επόμενη χρονιά, οι Πρόσκοποι της Πολυδρόσου βίωσαν την χαρά της συμμετοχής σε μια θερινή κατασκήνωση. Κάτι εξαιρετικά πρωτοποριακό και πρωτόγνωρο για τα παιδιά της εποχής , αν αναλογιστούμε την άσχημη κατάσταση της χώρας μετά τον πόλεμο και τις ανάγκες επιβίωσης που υπαγόρευαν ένα δύσκολο τρόπο ζωής. Εκείνο το καλοκαίρι λοιπόν, ύστερα από πρόσκληση του τότε Εφόρου Προσκόπων Άμφισσας, Γυμνασιάρχη Μελλισάρη, η Ομάδα Προσκόπων Πολυδρόσου βρέθηκε στην Ιτέα Φωκίδας, ανάμεσα σε παιδιά από τον Άγιο Γεώργιο, το Σερνικάκι και άλλα χωριά της περιοχής. Ας αναγνώσουμε όμως καλύτερα την εμπειρία αυτή, μέσα από τα μάτια του μικρού τότε Ηλία Θ. Γεωργούση, όπως την περιέγραψε αρκετά χρόνια αργότερα, στην εφημερίδα "Παρνασσός":

"Πρωί, σχεδόν 6 τα χαράματα, καλοκαίρι του 1946. Το εκδρομικό αυτοκίνητο βρίσκεται έξω από τη λέσχη Προσκόπων, στη γωνία του σπιτιού του ιατρού Πάνου Δρίβα. Εκεί μας περιμένει ο αρχηγός μας Κώστας Στύλιας. Μας υποδέχεται όπως πάντα γελαστός και ευδιάθετος και φρόντισε να τακτοποιηθούμε για να ξεκινήσουμε το ταξίδι μας.

Μια ασυνήθιστη κίνηση παρατηρείται. Φωνές ακούγονται, σακίδια, δέματα τακτοποιούνται από τους Προσκόπους που ζουν στον πυρετό της προετοιμασίας. Τα πάντα είναι έτοιμα. Σε λίγο δίνεται το σύνθημα. Όλοι επιβιβαζόμαστε στο αυτοκίνητο. Το ταξίδι αρχίζει. Τα πρόσωπα όλων μας δείχνουν τη διάθεση για τραγούδι. Αφήνοντας πίσω τα τελευταία σπίτια του χωριού μας, νοιώθουμε μια χαρά, καθώς η πρωινή αύρα χαϊδεύει τα πρόσωπα μας. Και το αυτοκίνητο τρέχει αφήνοντας πίσω την Αγόριανη, τη Μαριολάτα, την Γραβιά ... Συνεχίζοντας το ταξίδι μας προς το 51ο χιλιόμετρο που οδηγεί στην Άμφισσα, θαυμάζουμε τη μαγεία του τόπου, χαράδρες, φαράγγια, τους όγκους των βουνών από τη μια μεριά και από την άλλη τη γαλάζια θάλασσα του Κορινθιακού που απλώνεται ως εκεί που φτάνει το μάτι μας.Ξαφνικά κάποιος ρίχνει το σύνθημα : Θάλαττα, θάλαττα ! και αρχίζουμε να φωνάζουμε όλοι, όπως οι Έλληνες του Ξενοφώντα στην Κύρου Ανάβαση. Με προσκοπικά τραγούδια περνάμε την Τοπόλια και φτάνουμε στην Άμφισσα.

Οι μέρες περνούν με κολύμπι στη θάλασσα και παιχνίδια. Όλα σφύζουν από ζωή. Κατά τους βραδινούς περιπάτους στην Ιτέα, δε θα ξεχάσω τα «υποβρύχια» της εποχής εκείνης που σερβίριζαν στα παραλιακά κέντρα, τις βανίλιες. Ένα πρωί ο Κώστας Στύλιας μας ανακοίνωσε την ημερήσια εκδρομή που θα κάναμε με καΐκι στο πανέμορφο Γαλαξίδι. Το Γαλαξίδι είναι μια ιστορική κωμόπολη της Παρνασσίδας στη βόρεια πλευρά του Κορινθιακού κόλπου. Στα χρόνια της ιστιοφόρου ναυτιλίας ήταν πασίγνωστο για τα εμπορικά του πλοία. Μάρτυρας της παλαιάς ακμής είναι τα αρχοντικά, η ρυμοτομία, το γραφικό λιμάνι, οι εκκλησίες, το τέμπλο, το ηλιοστάσιο του Μητροπολιτικού Ναού, το ναυτικό μουσείο, που κινούν το ενδιαφέρον. Ήταν μια ημερήσια εκδρομή που θα μείνει αξέχαστη.

Παίρνοντας ξανά το καΐκι, στο δρόμο του γυρισμού προς στην Ιτέα, ο ήλιος γέρνει πίσω από το βουνό που φαίνεται στον ορίζοντα. Χίλια δυο χρώματα ανακατεύονται, παλεύουν, σκορπίζοντας τριγύρω μια υπέροχη ανταύγεια, χρωματίζοντας το κάθε τι. Και ενώ ο μισός δίσκος σκεπάζεται από το βουνό, μια αχτίδα σαν αποχαιρετιστήριο επιφώνημα πέφτει πάνω στο ερημοκλήσι του Ελαιώνα της Ιτέας.

Με την ανάκρουση του εθνικού ύμνου έλαβε τέλος το τελετουργικό της Πυράς της κατασκήνωσης. Ψιλά σένα πεύκο τα τζιτζίκια συνεχίζουν τη συναυλία τους. Μικρές παιδικές φωνές ακούγονται, χαιρετά ο ένας τον άλλο και εύχονται καλή αντάμωση.

Έχουμε πάρει το δρόμο της επιστροφής. Η διαδρομή μας είναι γνώριμη. Παρόλα αυτά δε χορταίνουμε να θαυμάζουμε τα όμορφα μέρη, γιατί όσο περισσότερο τα βλέπεις, τόσο καλύτερα τα γνωρίζεις και τα αγαπάς. Τα αγαπάς γιατί είναι κομμάτια της ελληνικής γης που το καθένα έχει τη δική του ιστορία. Ο δρόμος συνεχώς μικραίνει, για να φανεί σε λίγο μπροστά μας η ωραία μας Σουβάλα.

Ήταν η αρχή και το τέλος μιας προσκοπικής θερινής κατασκήνωσης."

Στα επόμενα χρόνια, ο Προσκοπισμός άνθισε. Σημαντική για τα τοπικά τεκταινόμενα, ήταν η δημιουργία του Προσκοπικού Κέντρου Παρνασσού (σημ. "Προσκοπικό Κέντρο Δημήτριος ΡΑΝ Αλεξάτος") το 1958, στην θέση Περδικόβρυση Αμφίκλειας και σε υψόμετρο 770 μ. Ο χώρος αυτός φιλοξένησε εκείνη την περίοδο 2 μεγάλες εκδηλώσεις. Την "Φιλία" το 1958 και το Jamboree του Ιωβηλαίου, τον Ιούλιο του 1960, κατά το οποίο παιδιά από όλη την Ελλάδα γιόρτασαν για 10 ημέρες, τα 50 χρόνια του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων. Το Προσκοπικό Κέντρο "Δημήτριος ΡΑΝ Αλεξάτος", συνεχίζει μέχρι σήμερα να λειτουργεί ως ένα από τα σημαντικότερα στην Ελλάδα.

Σύντομα όμως, θα έφτανε πάλι η στιγμή που ο Προσκοπισμός θα επηρεαζόταν για άλλη μια φορά από τις πολιτικές αναταράξεις στην χώρα. Κατά την περίοδο του δικτατορικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967, το Σώμα Ελλήνων Αλκίμων (Άλκιμος = εύρωστος, δυνατός) ανασυστάθηκε και επιδιώχθηκε να παραγκωνίσει τον Προσκοπισμό. Μια από τις Ομάδες που νουθετήθηκαν να μεταβούν στους Άλκιμους, ήταν και αυτή της Πολυδρόσου. Αν και τελικά οι Άλκιμοι διαλύθηκαν οριστικά τον Μάρτιο του 1976, με δικαστική απόφαση, άφησαν λαβωμένο τον τοπικό Προσκοπισμό ο οποίος άρχισε να φθίνει την δεκαετία του 1980 και τελικά να εγκαταλειφθεί. Τα επόμενα χρόνια υπήρξαν κάποιες προσπάθειες ανασύστασης από τους Δήμο Θάνο, Λουκά Θάνο και Μαρία Πιπέρα, όμως δεν κατάφεραν να ευοδωθούνε.

Σήμερα ο Προσκοπισμός είναι μια συμπληρωματική εκπαιδευτική δραστηριότητα που μπορεί να προσφέρει πολλά στην νεολαία της χώρας μας. Ελπίζουμε και στην περιοχή του ανατολικού Παρνασσού να ανθίσει ξανά.

Πηγές: 

        https://www.sep.org.gr/el/static/scouting

       Φωτό : ΛΙΣ Πολυδρόσου