Μια κοντινή απόδραση στους Δελφούς, τον «ομφαλό της Γης».

        Πίσω από τους κίονες απλώνεται βραχώδης και πράσινος ο Παρνασσός. (Φωτογραφία: Δημήτρης Τοσίδης)

    Πήγαμε μονοήμερη εκδρομή με αφορμή την immersive εγκατάσταση «Ο κήπος της Πυθίας» του Τσαρλς Σάντισον, και ανακαλύψαμε ξανά γιατί αυτός ο τόπος παραμένει δημοφιλής προορισμός, για Έλληνες και τουρίστες, τόσους αιώνες με την ακμή του στην Αρχαιότητα…

Του Παναγιώτη Κούστα

   Ο ήλιος σε λίγο θα δύσει. Βρίσκομαι σε μια πλαγιά του Παρνασσού, στον κήπο του παβιγιόν που σχεδίασαν ο Δημήτρης Πικιώνης και ο γιος του Πέτρος –ένα αρχιτεκτονικό και ιστορικό μνημείο της δεκαετίας του 1950– το οποίο, πλέον, στεγάζει τον πολιτιστικό χώρο Πι της PCAI (Polygreen Culture & Art Initiative). Η θέα αποζημιώνει τις δυόμιση ώρες της διαδρομής με το αυτοκίνητο από την Αθήνα. Από τη μία πλευρά τα μάτια μου ακουμπούν στον κάμπο και τον κόλπο της Ιτέας. Από την άλλη, στον πευκόφυτο ορεινό όγκο όπου απλώνεται ο οικισμός των Δελφών. Ο κήπος του Πι σε λίγο θα αποτελέσει το «τρισδιάστατο πανί» πάνω στο οποίο θα προβληθεί η immersive εγκατάσταση «Ο κήπος της Πυθίας» του Τσαρλς Σάντισον, που έγινε ευρύτερα γνωστός από τη συμμετοχή του στην Μπιενάλε της Βενετίας, το 2001.

Η εμπειρία αρχίζει: Προτζέκτορες «εκτοξεύουν» πάνω στα δέντρα, αλλά και στον αυλόγυρο του κήπου, φωτεινά σχέδια, γράμματα και λέξεις που ενώνονται σε οφιοειδείς σχηματισμούς, αλλάζοντας συνεχώς μορφή καθώς αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον. Στις κορυφαίες στιγμές της αέναης μεταβολής τους σχηματίζουν δύο ανθρώπινα πρόσωπα και μία σειρά από στύλους που παραπέμπουν στον παρακείμενο ναό του Απόλλωνα. Πλησιάζω προς τα δέντρα και, μέρος των προβολών, που έχουν φτιαχτεί με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, πέφτει πάνω μου. 

Πολιτιστικός τουρισμός

Η τοποειδική, εμβυθιστική εγκατάσταση του Σάντισον, που η προβολή της ξεκινάει κάθε Τρίτη, Τετάρτη και Σάββατο λίγο πριν από τη δύση του ηλίου (η είσοδος κοστίζει 10 ευρώ και η προπώληση των εισιτηρίων γίνεται μέσω της πλατφόρμας More.com), δίνει μία νέα αφορμή για απόδραση σε έναν τόπο που είναι ούτως ή άλλως δημοφιλής ανάμεσα στους Αθηναίους. Η Μαρίζα Ανυφαντή, αρχαιολόγος και διπλωματούχος ξεναγός, θα μου πει ότι οι Δελφοί δεν αποτελούν ένα «ευπώλητο» τουριστικό προϊόν μόνο για τους ξένους, καθώς τα τελευταία χρόνια, εμπειρικά, έχει παρατηρήσει αύξηση στον αριθμό των κατοίκων της πρωτεύουσας που τους επισκέπτονται, είτε ως οικογένειες είτε οργανωμένοι σε παρέες φίλων.

Άποψη του «Κήπου της Πυθίας», immersive εγκατάστασης του Τσαρλς Σάντισον που παρουσιάζεται στον πολιτιστικό χώρο Πι.

.

Το θερινό ωράριο του Αρχαιολογικού Χώρου και του Αρχαιολογικού Μουσείου Δελφών –αμφότερα έως τις 31 Οκτωβρίου παραμένουν ανοιχτά από τις 10 το πρωί έως τις 8 το βράδυ, με το μουσείο τις Τρίτες να διαφοροποιεί το ωράριό του σε 10 με 5– κάνει τα πράγματα πιο εύκολα για τους εκδρομείς. Το εισιτήριο είναι κοινό και για τους δύο χώρους (η γενική είσοδος κοστίζει 20 ευρώ), που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους και στα τετρακόσια, περίπου, μέτρα από τον οικισμό των Δελφών στον οποίο βρίσκεται το Μουσείο Δελφικών Εορτών (για τις μέρες και ώρες υποδοχής επικοινωνήστε στο τηλ. 22650 82175)

Το χωριό που περπάτησε

Όσο κι αν φαίνεται περίεργο στους μη-μύστες, ο οικισμός δεν βρισκόταν πάντοτε «παραπλεύρως» του αρχαιολογικού χώρου. Πριν από τη Μεγάλη Ανασκαφή, που ξεκίνησε υπό την αιγίδα της Γαλλικής Σχολής το 1892 (ολοκληρώθηκε το 1903), όταν οι Δελφοί λέγονταν ακόμη Καστρί, ήταν χτισμένος μέσα στα αρχαία ερείπια. Χρειάστηκε, δε, να μεσολαβήσει ένας σεισμός για να καμφθούν οι αντιστάσεις των κατοίκων στην προταθείσα μετεγκατάστασή τους και να αποκαλυφθούν ο ναός του Απόλλωνα, ο Θησαυρός των Αθηναίων ή το Στάδιο, αλλά και αγάλματα όπως ο Ηνίοχος, οι δίδυμοι Κούροι και η Σφίγγα των Ναξίων, που πλέον εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών.

Μετά τη Μεγάλη Ανασκαφή, το επόμενο πολιτιστικό και τουριστικό «push» ο τόπος το έλαβε από τις πρώτες Δελφικές Εορτές, που άρχισαν στις 9 Μαΐου του 1927 και διήρκεσαν τρεις ημέρες (επαναλήφθηκαν το 1930). Στις μέρες μας, το όραμα των Σικελιανών συνεχίζεται, κατά κάποιον τρόπο, από το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών (Ε.Π.Κε.Δ.), που ιδρύθηκε το 1977. Στη νότια πλευρά του Ε.Π.Κε.Δ., μάλιστα, βρίσκεται ένα πάρκο γλυπτικής, που φιλοξενεί έργα, μεταξύ άλλων, του Takis, του Κώστα Βαρώτσου και του Γιώργου Ζογγολόπουλου. Αυτή την περίοδο, οι περισσότεροι χώροι του είναι κλειστοί λόγω εργασιών, αλλά αν σας ενδιαφέρει να το επισκεφθείτε μπορείτε να επικοινωνήσετε στο τηλ. 22650 82731 για να σας καθοδηγήσουν σχετικώς.

Η μεγάλη βόλτα

Είναι υποκειμενικό ζήτημα το πόσος χρόνος μπορεί να θεωρηθεί αρκετός για μια περιήγηση ανάμεσα στα «μάρμαρα» του αρχαιολογικού χώρου των Δελφών, που αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ και συνήθως είναι γεμάτος με κόσμο, από κάθε γωνιά του πλανήτη. Δύο ώρες, όμως, μάλλον είναι αρκετές για μια «πρώτη γνωριμία» μαζί του. Κατά την αρχαιότητα πιστευόταν ότι οι Δελφοί –που έφτασαν στη μεγαλύτερη ακμή τους στα τέλη της αρχαϊκής (≈800-500 π.Χ.) και την αρχή της κλασικής περιόδου (≈480-323 π.Χ.)– βρίσκονταν στο κέντρο της (επίπεδης) Γης, εξ ου και ο χαρακτηρισμός τους ως «γᾶς ὀμφαλός». Στο, δε, άδυτο του ναού του Απόλλωνα όπου λειτουργούσε το Μαντείο, εκτός από το άγαλμα του θεού υπήρχε και μια γλυπτική αναπαράσταση του ομφαλού.

        Λέξεις που μοιάζουν με νέον σήματα προβάλλονται στα δέντρα και τον περίβολο του Πι.

Κατά τον μύθο, το Μαντείο αρχικά το φύλαγε ένας χθόνιος δράκος, ο Πύθωνας, που τον σκότωσε ο Απόλλωνας και επικράτησε επί του Κάτω Κόσμου παίρνοντας το Μαντείο στη δικαιοδοσία του και λαμβάνοντας ένα ακόμα προσωνύμιο – έγινε ο Πύθιος Απόλλων. Την ώρα, δε, της χρησμοδοσίας πιστευόταν ότι την Πυθία την καταλάμβανε ο Απόλλωνας. «Οι περισσότεροι επισκέπτες φαντάζονται την Πυθία σε μια σκοτεινή σπηλιά», μου λέει η κ. Ανυφαντή. «Επίσης, θέλω να σου αναφέρω, ανεκδοτολογικά, ότι οι ξένοι, όταν έρχονται εδώ, εντυπωσιάζονται από τη θέα των ορεινών όγκων της χώρας μας, την οποία δεν φαντάζονταν ποτέ τόσο “mountainous”», συμπληρώνει. Υπάρχουν και πολλοί εκδρομείς, προσθέτει, οι οποίοι θέλουν να εμβαθύνουν στο «φορτίο» που κουβαλάει ο τόπος, στα δελφικά παραγγέλματα που ήταν χαραγμένα επί και γύρω του ναού του Απόλλωνα.

Οι «must» σταθμοί

Ενώ ακολουθώ την ανηφορική διαδρομή και μέχρι να φτάσω στον ναό του Απόλλωνα –που στην τελευταία του μορφή, δωρικού ρυθμού, ολοκληρώθηκε γύρω στο 330 π.Χ. πάνω σε ερείπια προηγούμενου που είχε κατασκευαστεί το 510 π.Χ.– χαζεύω όχι μόνο τα «μάρμαρα» αλλά και τις χορταριασμένες πλάκες από τις οποίες ξεπροβάλλουν ανθάκια. Κατά μήκος της Ιεράς Οδού, δε, παρατηρώ τους λεγόμενους «θησαυρούς των ελληνικών πόλεων», μικρά οικοδομήματα στα οποία φυλάσσονταν πολύτιμα αντικείμενα τόσο για θρησκευτικούς λόγους (η προσφορά τους αποσκοπούσε στη θεϊκή εύνοια) όσο και για «προπαγανδιστικούς», καθώς μαρτυρούσαν τον πλούτο και το μεγαλείο κάθε πόλης.

        Άποψη του Ναού του Απόλλωνα με φόντο το επιβλητικό τοπίο των Δελφών.

Εκείνος που ξεχωρίζει, στην πρώτη στροφή της Ιεράς Οδού, είναι αυτός των Αθηναίων. Σήμερα αναστηλωμένος, χτίστηκε μεταξύ 510 και 480 π.Χ. σε δωρικό ρυθμό από μάρμαρο Πάρου, μετά τη νίκη των Αθηναίων επί των Περσών. Μετά τον ναό του Απόλλωνα ακολουθώ μία ελεύθερη διαδρομή στον ορεινό όγκο. Ξαποσταίνω σε δύο σημεία. Κοντά στο αρχαίο θέατρο και στο στάδιο – που βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο του περιφραγμένου χώρου, στα βορειοδυτικά του ναού του Απόλλωνα. Το στάδιο, κάποτε χωρούσε εξήμισι χιλιάδες θεατές. Αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως βοσκοτόπι. Πλέον, τα πέριξ του αποτελούν το καλύτερο παρατηρητήριο για να απολαύσει κανείς τη θέα προς τον ελαιώνα και να θαυμάσει τον αρχαιολογικό χώρο από ψηλά.

Το περίφημο και πολυφωτογραφημένο ιερό της Αθηνάς Προναίας, όπως μαρτυρεί το όνομά της, βρίσκεται πριν από τον ναό του Απόλλωνα. Για την ακρίβεια, απέχει περίπου δέκα με δεκαπέντε λεπτά με τα πόδια από την είσοδο του «κυρίως» αρχαιολογικού χώρου, σε χαμηλότερο επίπεδο από αυτόν. Ανοικοδομήθηκε τρεις φορές (κατά τον 7ο, 6ο και 4ο αιώνα π.Χ.), ενώ κατά τη σύγχρονη εποχή οι επισκέπτες θέλγονται από τους τρεις στύλους της θόλου του, που στέκουν όρθιοι ανάμεσα στα αρχιτεκτονικά του κατάλοιπα. Δυστυχώς, όμως, εδώ και λίγο καιρό ο χώρος είναι κλειστός μέχρι νεωτέρας, μη-προσβάσιμος για τους επισκέπτες λόγω κατολισθήσεων.

Αγάλματα και τέχνη από πίξελ

Μετά από αυτή τη μεγάλη βόλτα, σειρά έχει το Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών, που από την ίδρυσή του κατά την ολοκλήρωση της Μεγάλης Ανασκαφής, πέρασε από χίλια κύματα μέχρι να λάβει τη σημερινή του μορφή, μετά τη δεκαετία του 1950. Η, δε, έκθεσή του, επανασχεδιάστηκε τα νεότερα χρόνια, για να αναδειχθούν καλύτερα τα εκθέματά του. Περιηγούμενος σε αυτό μια καθημερινή που ήταν γεμάτο κόσμο, στάθηκα πλάι σε ένα γκρουπ από Ιταλούς, που είχαν σχηματίσει έναν κύκλο γύρω από τους μνημειωδών διαστάσεων «δίδυμους κούρους». Άλλοι τους ταυτίζουν με τους Διόσκουρους, γιους του Δία και της Λήδας που ήταν αδερφοί της Ωραίας Ελένης. Άλλοι με τον Κλέοβι και τον Βίτωνα, γιους μιας ιέρειας της Ήρας που έσυραν οι ίδιοι το άρμα της μητέρας τους για να τη μεταφέρουν στο ιερό της αρχαίας θεάς και εκείνη, για να τους ανταμείψει, τους χάρισε ήρεμο θάνατο στον ύπνο τους. Έναν τέτοια θάνατο θα ήθελα κι εγώ, σκέφτομαι, αλλά σε προχωρημένη ηλικία.

Συνεχίζω να περιηγούμαι στις αίθουσες του μουσείου. Προσπερνάω τους πολύγλωσσους ξεναγούς και παρατηρώ για ώρα τα χρυσελεφάντινα εκθέματα. Πριν πατήσω το πόδι μου στην τελευταία του αίθουσα, χρειάζεται να περιμένω μερικά λεπτά μέχρι να αποχωρήσει ένα γκρουπ επισκεπτών – δεν υπάρχει χώρος για όλους! Εκεί στεγάζεται το πιο διάσημο έκθεμά του, ο Ηνίοχος με τον ψηλά ζωσμένο πτυχωτό χιτώνα, που του λείπει το αριστερό χέρι. Στέκομαι στα παράξενα μάτια του, στο λευκό σμάλτο και τον σκουρόχρωμο λίθο τους. Μετά, το μυαλό μου πάει στα αλλόκοτα μάτια των προσώπων της εγκατάστασης του Σάντισον, τα φτιαγμένα με πίξελ. Δεν μοιάζουν, αλλά κατά κάποιον τρόπο είναι ίδια. Όπως ο ολοκαίνουργιος κόσμος μας, ο καλός, που άλλοι τον είχαν πρώτα.

 

   Πηγή: .kathimerini.gr

          

               Επιμέλεια - Ανάρτηση   Αλέκος Ι. Βαλάσκας