Πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση του νέου βιβλίου του Ηλία Χρ. Θάνου (ΦΩΤΟ)

      Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε προχθές Κυριακή 16 Μαρτίου στο χωριό μας, την Πολύδροσο, η παρουσίαση του νέου βιβλίου του συγχωριανού μας συγγραφέα, ιστορικού ερευνητή, αρθρογράφου & μέλους του Δ.Σ. του Συλλόγου μας Ηλία Χρ. Θάνου...

 Την εκδήλωση που έλαβε χώρα στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα της Κοινοτικής Βιβλιοθήκης Πολυδρόσου συντόνισε η Δημοσιογράφος του ΣΤΑΡ Κεντρικής Ελλάδος κ. Ελένη Τσαγιάννη ενώ Κεντρικός ομιλητής –παρουσιαστής του βιβλίου ήταν ο συγχωριανός μας απόστρατος Υποστράτηγος της ΕΛ.ΑΣ ιστορικός ερευνητής & συγγραφέας κ. Δημήτριος Κατοίκος.

        Παρέστησαν και απηύθυναν χαιρετισμό:

  Ο Υφυπουργός Δικαιοσύνης και Βουλευτής Φωκίδος κ. Ιωαν. Μπούγας.

 Ο Δήμαρχος Δελφών κ. Παν. Ταγκαλής.                                  

Η Περιφερειακή Σύμβουλος Φωκίδος κ. Π. Αραβαντινού                        

Ο Αντιδήμαρχος Δ.Ε Παρνασσού  κ. Α. Αδαμάκος.                                     

Ο Πρόεδρος της εταιρείας Φωκικών Μελετών Αντιπτέραχος  ε.α. κ. Ιωαν. Ράμμος  & ο ιερέας - Συγγραφέας π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος.

Χαιρετισμό επίσης απέστειλε & διαβάστηκε από τη συντονίστρια της εκδήλωσης ο Πρόεδρος του Λαογραφικού -Ιστορικού Συλλόγου Πολυδρόσου κ. Αλ. Βαλάσκας.

     Παρέστησαν επίσης: Η Δήμαρχος Αμφικλείας-- Ελατείας  κ. Αθ. Στιβακτή, η Αντιδήμαρχος Δ.Ε. Αμφίκλειας  κ. Π. Τσιρνόβα.                

Η Πρόεδρος της Κοιν. Πολυδρόσου κ. Ε. Τοπάλη.                                      

Ο Ακαδημαϊκός και Συγγραφέας  κ. Γ. Αδάμ.                                           

Ο ε.α. Αντιστράτηγος ΕΛ.ΑΣ και Συγγραφέας κ. Ν. Τασιόπουλος        Συγγραφείς από τη γύρω περιοχή, Πρόεδροι και μέλη πολιτιστικών Συλλόγων και φορέων και αρκετοί συγχωριανοί μας αλλά & συντοπίτες μας από τα όμορα χωριά.

Ακολουθούν οι ομιλίες του Κεντρικού ομιλητή & του Συγγραφέα

   Η ομιλία του κ. Δημητρίου Κατοίκου                               

Με μεγάλη μου χαρά αποδέχτηκα  για τρίτη φορά, παρουσίαση συγγραφικού έργου,  του συγχωριανού και φίλου συγγραφέα Ηλία Θάνου.

  Το «μεγάλη χαρά», το λέω μετά λόγου γνώσεως. Διότι αυτή η χαρά είναι διπλή. Πρώτα  πρώτα επειδή θα παρουσιάσω ένα αξιόλογο συγγραφικό έργο τοπικής Ιστορίας, με την οποία όπως πολλοί γνωρίζετε, με συνδέει μακροχρόνια, άδολη και αληθινή αγάπη. Ένας άλλος εξίσου σημαντικός λόγος που με τιμά ιδιαίτερα, είστε εσείς. Το ακροατήριο. Πάντα πολυάριθμο και πάντα φιλομαθές και φιλόστοργο  σε κάθε τι που αφορά την Ιστορία και τον πολιτισμό του τόπου μας. Πολλώ δε μάλλον όταν πρόκειται για παρουσίαση βιβλίου, που δυστυχώς στους σύγχρονους καιρούς έχει πάψει να είναι ελκυστικό και τη θέση του έχει πάρει η χαοτική ιντερνετική παραπληροφόρηση.

    Η θέση ενός συγγράμματος ψηλά στην ιεραρχία ενδιαφέροντος του αναγνωστικού κοινού καθίσταται δυσκολότερη, όταν αυτό καθ’ εαυτό το σύγγραμμα δεν αφορά εξιστόρηση  κοσμοϊστορικών γεγονότων. Όταν τα γεγονότα είναι τοπικής εμβέλειας και ιστορούνται από έναν γνήσιο ερασιτέχνη-εραστή της Ιστορίας και όχι από κάποιο διάσημο επαγγελματία επικαρπωτή της. Αυτό είναι και το μεγαλείο της συγγραφικής δουλειάς του Θάνου. Του κάθε «Θάνου». Που προσπαθεί και πασχίζει να αναδείξει και να φέρει στο φως οτιδήποτε το άγνωστο. Οτιδήποτε το καινούριο. Οτιδήποτε αμφιλεγόμενο ή ανεξερεύνητο στοιχείο, που διημείφθη εδώ, στη Θεία Γη της Παραπαρνάσσιας Υπαίθρου και μπορεί να μετατραπεί σε λιθαράκι που θα προστεθεί στο πεντάκις χιλιόχρονο κολοσσιαίο οικοδόμημα της Ελληνικής Ιστορίας. Και το κάνει αυτό ο Θάνος και ο κάθε «Θάνος», χωρίς να προσδοκά σε οποιασδήποτε μορφής ανταπόδοση. Μόνο από άδολη και αληθινή αγάπη για  τον πολιτισμό του τόπου του.

Για τον συγγραφέα δεν θα μακρηγορήσω. Όλοι τον γνωρίζουμε, όλοι τον αγαπάμε σαν το δικό μας παιδί. Το παιδί της διπλανής πόρτας που συμμετέχει ενεργά στα κοινά του χωριού μας. Στο Κοινοτικό  Συμβούλιο ως μέλος. Στον Λαογραφικό -Ιστορικό Σύλλογο ως μέλος του Δ.Σ., στην Εκκλησία μας ως πολύτιμος βοηθός του Ιερέα μας.

    Για την πρώτη του συγγραφική απόπειρα με τίτλο «Ο Δεσπότης Σαλώνων Ησαΐας», οι εντυπώσεις που άφησε ήταν πολύ θετικές. Μεστό και ολιγόλογο έργο, καλογραμμένο και εύληπτο. Είχα την τιμή να το παρουσιάσω τόσο εδώ στο Πολύδροσο όσο και στην Άμφισσα.

    Ο Ηλίας Θάνος,  από Θεία Φώτιση και Φιλοπατρία αλλάζει ρότα και κατεύθυνση όταν αποφασίζει να ασχοληθεί με τη συγγραφική τέχνη. Από τη θετική σκέψη, περνάει στη θεωρητική περιπλάνηση μέσα στα δύσκολα και ανηφορικά μονοπάτια της μαγικής εξιστόρησης των περιπετειών του Ελληνικού  Λαού. Δηλαδή του Λαού  που εφηύρε την αποτύπωση σε χαρτί της ανθρώπινης περιπέτειας και την ονόμασε Ιστορία. Κατοχυρώνοντας ταυτόχρονα ως δικό του εφεύρημα και τον όρο Ιστορία. Αυτός είναι και ο λόγος που σε όλες τις Γλώσσες του Πολιτισμένου Κόσμου μόνο με την Ελληνική ρίζα ορίζεται η Επιστήμη αυτή. Με παραφθαρμένο το λήμμα Ιστορία, ανάλογα με το λεξιλόγιο του κάθε λαού. Λόγου χάρη για τους Αγγλοσάξωνες η Ιστορική Επιστήμη είναι HISTORI. Οτιδήποτε ιστορικό αφήγημα ορίζεται ως  STORY. Για τις Λατινόφωνες χώρες  η Ιστορική επιστήμη είναι STORIA και η Ιστορική Τοποθεσία  STORICO.  HISTOIRE για τους Γάλλους  και τις Γαλλόφωνες χώρες κ.ο.κ.

Μαθηματικά και Λογοτεχνία, είναι δυο κόσμοι που φαινομενικά θεωρούνται διαφορετικοί. Στην ουσία όμως δε δρουν ανταγωνιστικά μεταξύ τους. Αντίθετα αποτελούν δυο συμπληρωματικούς τρόπους για να φτάσει κανείς στον ίδιο προορισμό. Δηλαδή στην αναζήτηση και εξερεύνηση του άγνωστου. Του ακατανόητου.

Η ιστορική λογοτεχνία θα μπορούσε να παρουσιαστεί σαν μια μαθηματική ακολουθία του απειροστικού λογισμού. Δύο άξονες ορίζουν την Ιστορική Έννοια. Ο άξονας της σταθεράς του Χώρου και ο άξονας της μεταβλητής του Χρόνου. Είναι αυτό που στη Φυσική αποκαλείται ΧΩΡΟΧΡΟΝΟΣ. Η Ιστορία δηλαδή, είναι σαν ένα μαθηματικό μοντέλο που ενώνει το Χώρο με το Χρόνο.

Ας έρθουμε τώρα στο προκείμενο.

Παρουσιάζουμε σήμερα εδώ στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Πολυδρόσου, το δεύτερο συγγραφικό έργο του Ηλία Θάνου με τίτλο: «Η αποτυχημένη εκστρατεία του Δερβίς Πασά στην Ανατολική Ρούμελη». Και υπότιτλο: « Οι μάχες Άμπλιανης, Πανάσσαρης και Σουβάλας. 200 χρόνια μετά.». Ο τίτλος είναι ευθύς, Λακωνικός και συνάμα αναλυτικός. Θα μπορούσε να ήταν και περισσότερο κυριολεκτικός. Ο ορθότερος νομίζω γεωγραφικός προσδιορισμός που θα μπορούσε να δοθεί στον τίτλο θα ήταν : «Η αποτυχημένη εκστρατεία του Δερβίς Πασά στην Κεντρική Ρούμελη». Καθότι όπως έχει καθιερωθεί, ως Ανατολική Στερεά Ελλάδα ορίζεται η Λοκρίδα, η Βοιωτία, η Εύβοια και η Αττική. Ως Δυτική Στερεά Ελλάδα ορίζεται η Αιτωλία  η Ακαρνανία η Ευρυτανία και η Δωρίδα Και ως Κεντρική η λοιπή Φθιώτιδα και η Παρνασσίδα. Αλλά αυτό λίγη σημασία έχει.

    Ο υπότιτλος είναι όντως κυριολεκτικός και σαφέστατος καθώς συμπεριλαμβάνει τις τρεις τοποθεσίες των μαχών με τα τοπωνύμια της εποχής. Άμπλιανη, Πανάσσαρη και Σουβάλα. Τόποι Ιεροί. Αγιασμένοι και προικισμένοι πλουσιοπάροχα από τη Φύση. Και με πανοπροίκι την άγρια ομορφιά τους. Την απρόσιτη εμπασιά τους. Την απροσπέλαστη διάβα τους. Αν θα μπορούσαμε να παραφράσουμε το δημώδες λαϊκό δίστιχο: «Εδώ δεν έχει πέρασμα. Εδώ το λεν Ελλάδα!», θα ξεφεύγαμε λίγο από το μέτρο, αλλά ποιητική αδεία θα κυριολεκτούσαμε αν λέγαμε: «Εδώ δεν έχει πέρασμα. Εδώ το λεν Στερεά Ελλάδα.»

    Σ’ αυτά τα περάσματα. Σ’ αυτά τα διάσελα. Σ’ αυτά τα δερβένια. Σ’ αυτές τις βραχώδεις όχθες προσέκρουσαν τα βαρβαρικά κύματα ανά τους αιώνες και έσπασαν. Και σκορπίστηκαν σε σταγόνες που τις διαολόστειλε το Παρνασσιώτικο  αγέρι. Το επίγραμμα που έγραψε στο κοινοτάφιο των Σπαρτιατών στις Θερμοπύλες ο Σιμωνίδης το 480 π.Χ.  Το  «Ώ ξειν αγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ότι τείδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι» θα μπορούσε να γραφτεί σε δεκάδες «Θερμοπύλες» , σε δεκάδες «Δερβενάκια» της Κεντρικής Στερεάς Ελλάδος. Θα μπορούσε να γραφτεί στους Δελφούς και στα Κοκκάλια του Τυμφρηστού το 279 π.Χ., Όταν οι ενωμένοι Φωκείς με την βοήθεια των Αθηναίων αντιμετώπισαν το Γαλατικό βαρβαρικό συρφετό που ενέσκηψε ξαφνικά και κατέλαβε τη χώρα τους και το Μαντείο. Στο Σπερχειό το 997 μ. Χ. όταν ο στρατηγός του Βουλγαροκτόνου, Νικηφόρος Ουρανός εξεδίωξε οριστικά τα σλαβικά βαρβαρικά στίφη που είχαν καταλάβει όλο σχεδόν τον Ελληνικό κορμό και διέμεναν στην Ιερή μας Γη για πάνω από έναν αιώνα. Στα Σάλωνα το 1697, όπου έπεσε ηρωικά μαχόμενος  κατά των Τούρκων, ο Δεσπότης Σαλώνων Θεόφιλος. Στην Αλαμάνα, στη Γραβιά, στην Αράχωβα στα Βασιλικά, στη Φοντάνα, στην Άμπλιανη, στη Σουβάλα, κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Αγώνα της Ανεξαρτησίας.  Στη Φούρκα το 1897. Στα Ρουμελιώτικα Δερβενάκια. Εκεί είναι τα Ρουμελιώτικα Δερβενάκια.  Όπου αναχαιτίστηκε η προς νότον προέλαση των Τούρκων μετά τον ατυχή Ελληνοτουρκικό πόλεμο. Στο Γοργοπόταμο το 1942.Όπου το σαμποτάζ της ενωμένης Εθνικής Αντίστασης, έκρινε κατά μεγάλο βαθμό την νικηφόρα έκβαση των συμμαχικών επιχειρήσεων στη Μέση Ανατολή. 

Στις εντεύθεν του 1821 «Θερμοπύλες»,  το επίγραμμα θα μπορούσε να γραφτεί πιο απλά. Πιο λιανά: «Εδώ δεν έχει πέρασμα. Εδώ το λεν Στερεά Ελλάδα».

Από καταβολής Ελληνικού Κόσμου. Ήδη από την πρώιμη εποχή του χαλκού. Κατά την Τρίτη προ Χριστού χιλιετία, οι άνθρωποι που κατοικούσαν στην υπέροχη και ωραιότερη βραχώδη χερσόνησο της Μεσογείου, άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι έχουν πολλά κοινά χαρίσματα και αρετές που τους συνδέουν. Ύστερα από δυόμιση χιλιετίες, κατόρθωσαν για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, την μια Αρετή, τη βασικότερη, να την αναγάγουν σε εθελούσιο ιερό χρέος και να την ονομάσουν Ελευθερία. Δεν είναι τυχαίο πως το λήμμα «ελευθερία» απαντάται για πρώτη φορά στο γραπτό λόγο, στα κείμενα του Ηροδότου. Του πατέρα δηλαδή της Ιστορίας. Έκτοτε το χιλιόχρονο ιερό χρέος προς την Ελευθερία, δεν εξαγοράζεται. Δεν εξοφλείται. Δεν παραγράφεται. Δεν υπόκειται σε διακανονισμό. Αντίθετα. Παραμένει ενεργό και υμνείται. Στις σελίδες του παρόντος έργου του Ηλία Θάνου  θα συναντήσουμε την προαιώνια αυτή Ελληνική δέσμευση, στην επιστολή των Οπλαρχηγών της Υπάτης Σκαλτσά και Κοντογιάννη προς την επαναστατική κυβέρνηση: (σελ 15).  
“Παρακαλούμεν θερμώς την σεβαστήν ημών Διοίκησιν να λάβει δραστήρια μέτρα και να διορίσει μίαν εκστρατείαν με τάχος να πιασθεί η θέσις των Σαλώνων και να οχυρωθεί καλά, διά να ματαιωθούν οι σκοποί των. Και τέλος πάντων αν ήμεθα δυνατοί κάνομεν τας προόδους. Όχι και βοήθεια δεν μας φθάσει εμείς το χρέος μας προς την πατρίδα έχομεν να κάμωμεν (!!!), ή με μίαν νίκην ή με μίαν ζημίαν μεγάλην…

     23 Ιουνίου 1824”.

Σχεδόν 80 χρόνια  μετά, ο Αλεξανδρινός Εθνικός Ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης θα υμνήσει το Ιερό Χρέος στο έργο του «Θερμοπύλες», αποδιώχνοντας και εξοβελίζοντας το κατ’ ανάγκην χρέος, ως υποχρεωτική επιταγή προς τον οφειλέτη. Εννοεί την ύπαρξη απαξίας  στο χρέος όταν αυτό επιβάλλεται από κάποιον εξωτερικό καταναγκαστικό παράγοντα και δεν οφείλεται στην ενσυνείδητη εσωτερική ιερή παρόρμηση: «Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωήν των όρισαν να φυλάγουν Θερμοπύλες. Ποτέ από το χρέος μη κινούντες.» Συμπερασματικά, το Ιερό χρέος παραμένει χρέος, είναι έμφυτο στην ψυχή του Έλληνα  και καταβάλλεται αχρεωστήτως  στις Θερμοπύλες. Στις  όποιες Θερμοπύλες.

Η έννοια του Ιερού Χρέους, στη Ρουμελιώτικη διάλεκτο εμφανίζεται  και σε μια άλλη εκδοχή. Ως συνώνυμο του ουσιαστικού το χρέος, χρησιμοποιείται η ουδέτερη μετοχή του ρήματος «πρέπει» και το χρέος νοματίζεται «πρέπον». Στην επιστολή των Γαλαξιδιωτών καραβοκυραίων και προκρίτων προς τον προύχοντα του Μοριά, Φιλικό και επαναστάτη Ανδρέα Ζαΐμη στις 11-9-1821, απαντάται η αφοπλιστικά συγκλονιστική φράση: «Θα κάμωμεν το πρέπον»!!!

    Η εξωτερική εμφάνιση του έργου είναι καλαίσθητη και λειτουργική. Το εξώφυλλο διακοσμείται με τις προσωπογραφίες των Ηρώων  Οπλαρχηγών που πρωταγωνίστησαν στις αναφερόμενες μάχες. Είναι κατά σειράν: Ο Κίτσος Τζαβέλλας , ο Γεώργιος Δυοβουνιώτης, ο Νάκος Πανουργιάς, ο Χριστόφορος Περαιβός, ο Γεώργιος Δράκος και ο Γιώτης Δαγκλής.

   Οι τέσσερις πρώτοι, Ο Τζαβέλλας, ο Δυοβουνιώτης, ο Πανουργιάς και ο Περαιβός, ευτύχησαν να δουν την Πατρίδα μας ελεύθερη και τους κόπους και τις θυσίες τους να πιάνουν τόπο. Η Ελεύθερη Ελλάδα τους αντάμειψε με υψηλά στρατιωτικά αξιώματα. Ο Τζαβέλλας μάλιστα χρημάτισε για ένα μικρό διάστημα και Πρωθυπουργός. Ο Δράκος και ο Δαγκλής απεβίωσαν λίγο πριν την απελευθέρωση. Δεν πρόλαβαν να αναπνεύσουν τον αέρα της Ελευθερίας, για την οποία τόσο αγωνίστηκαν.

     Στο οπισθόφυλλο αναγράφεται μια σύντομη περιγραφή για το πώς προέκυψε το παρόν έργο και που στοχεύει. Ως προς το μέγεθος του βιβλίου ο αναγνώστης ίσως απορήσει γιατί ο συγγραφέας και ο εκδότης επέλεξαν το μέγεθος 20 x 30 αντί του συνήθους κλασσικού 17 x 24. Η εξήγηση είναι απλή. Λόγω των πολλών παραπομπών που διαλαμβάνει η κάθε σελίδα, θα ήταν αδύνατο να τυπωθεί το κείμενο με ταυτόχρονη εκτύπωση των παραπομπών σε μικρών διαστάσεων σελίδα. Το πλήθος των παραπομπών αφορά τη βέλτιστη δυνατή τεκμηρίωση των ιστορικών γεγονότων που εκτίθενται και έχει να κάνει με κάθε δυνατή αναφορά τους σε όλα τα συγγράμματα των διασημοτέρων Ελλήνων Ιστορικών Επιστημόνων. Αυτό το πλήθος των παραπομπών σε οτιδήποτε έχει γραφτεί για το θέμα, κρίθηκε απαραίτητο από τον συγγραφέα, επειδή ειδικά για τη μάχη της Σουβάλας υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις ως προς τον χρόνο τέλεσής της αλλά και την ακριβή τοποθεσία που έλαβε χώρα. Σε αυτό το σημείο δεν θέλω να υπεισέλθω σε περαιτέρω αναφορά ή εκφορά προσωπικών απόψεων. Δεν είναι της παρούσης. Δεν θέλω επ’ ουδενί να διαταράξω την μυστική μαγική σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ συγγράμματος και αναγνώστη, προδίδοντας την περίπλοκη απάντηση μιας κοπιώδους και επίπονης ιστορικής έρευνας.

Μεγάλο επίσης ενδιαφέρον έχουν οι δημοσιεύσεις του Τύπου και των επιστολών που αναφέρονται στο θέμα. Παρουσιάζονται σε φωτοτυπίες αυτούσιες, με την στοιχειοθεσία, τη γλώσσα, την ορθογραφία και το συντακτικό της εποχής που γράφτηκαν και τεκμηριώνουν κατά τον καλύτερο τρόπο την αλήθεια των γεγονότων, φωτίζοντας επαρκώς τα αμφιλεγόμενα σκοτεινά σημεία.

Κοντολογίς πρόκειται για ένα έργο αξιόλογο. Για ένα έργο χρήσιμο και διδακτικό σε κάθε Σουβαλιώτη, σε κάθε πολίτη της ευρύτερης Παραπαρνάσσιας χώρας που θέλει να μάθει. Τι είναι τέλος πάντων αυτή η μαρμάρινη πλάκα που είναι καρφωμένη πάνω στο βράχο στην κλειστή στροφή της εθνικής οδού Λαμίας-Άμφισσας λίγο μετά το 51;  Τι συνέβη στα Καρκαβέλια Παρνασσού και όταν περνάμε βλέπουμε στα δεξιά μας ένα μαρμάρινο λιτό κι απέριττο μνημείο καταμεσίς στη Λάκκα;  Για όλα αυτά και για πολλά ακόμα θα βρούμε απαντήσεις στο βιβλίου του Ηλία Θάνου.

 Με σχεδόν πατρική αγάπη τον παροτρύνω να συνεχίσει να εντρυφεί πάνω στην έρευνα της τοπικής μας ιστορίας  και να μας παρουσιάζει ωραία και πρωτότυπα έργα. Χωρίς οίηση, χωρίς εγωισμούς, χωρίς αυταρέσκειες. Σεμνά και ταπεινά. Όπως αρμόζει σε έναν πραγματικό ιστοριοδίφη, εραστή της τοπικής ιστορίας. Διότι όσοι καταπιανόμαστε με την ανάδειξη και την καταγραφή των Ιερών και Οσίων του τόπου μας δεν είμαστε ιστορικοί. Είμαστε ιεραπόστολοι.

   Φίλοι  συγχωριανοί και συντοπίτες. Σε λίγες μέρες η Πατρίδα μας θα γιορτάσει την Αναγέννησή της μέσα από τις στάχτες και τους καπνούς του Ιερού Αγώνα που άρχισε την 25η Μαρτίου 1821. Αφού σας ευχηθώ καλή ανάγνωση θα κλείσω με την παραίνεση που μας παραδίδει ο στίχος του Κωστή Παλαμά:

 « Αυτόν το λόγο θα σας πω, δεν έχω άλλον κανένα, μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί του 21».

                                                                                                                         Ακολούθησε η ομιλία – παρουσίαση, επιγραμματικά, βασικών & κύριων στοιχείων του βιβλίου, από τον ίδιο το συγγραφέα κ. Ηλία Θάνο ο οποίος είπε:

 

Σεβαστοί πατέρες,

Κύριε Υπουργέ,

Κύριοι Δήμαρχοι, Κυρία Περιφερειακή Σύμβουλε

Κύριοι Αντιδήμαρχοι, δημοτικοί σύμβουλοι και πάντες Α’ και Β’ Βαθμού τοπικής Αυτοδιοίκησης αιρετοί,

Κυρίες και κύριοι,

  Σήμερα παρουσιάζουμε το δεύτερο βιβλίο μου που αυτή τη φορά είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένο στον τόπο μου, τη Σουβάλα. Παρουσιάζουμε το σημαντικό γεγονός των μαχών που έγιναν στα χώματα που πατούμε, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Η Επανάσταση του 1821 είναι ίσως το σημαντικότερο γεγονός της νεότερης και σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας. Πόσο σημαντικό είναι αυτό το γεγονός του ’21 για την περιοχή μας;

Η Ελληνική Επανάσταση το Καλοκαίρι του 1824 είναι αποδεκτό πως βρισκόταν σε ένα τέλμα. Ο πρώτος εμφύλιος πόλεμος από τον οποίο μόλις είχε βγει το Ελληνικό Έθνος με άμεσες συνέπειες στις ελλείψεις τροφών και πολεμοφοδίων, είχαν εξουθενώσει τους Έλληνες στρατιώτες. Η περίφημη ιστορία του πρώτου Αγγλικού δανείου έδινε κάποιες ελπίδες αλλά, φούντωσε ξανά τα πράγματα όταν στα ταμεία του Ελληνικού δημοσίου δεν έφτασε παρά το μισό του μισού. Σε όλη αυτή την κατάσταση ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β’ αποφάσισε να ζητήσει τη βοήθεια του σατράπη της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή. Το σχέδιο προέβλεπε ότι οι Αιγύπτιοι θα επιτίθονταν σε Κρήτη, Κάσο, Ψαρά και Σάμο, διαλύοντας έτσι τις ναυτικές βάσεις των Ελλήνων και ύστερα θα κινούνταν εναντίον της Πελοποννήσου. Ταυτόχρονα, οι Τούρκοι από τη στεριά θα κινούνταν σε ολόκληρη την ελληνική χερσόνησο και αφού διέλυαν κάθε επαναστατική εστία εκεί, θα περνούσαν απέναντι στην Πελοπόννησο για να ενωθούν με τον στρατό των Αιγυπτίων. Αρχιστράτηγος των Αιγυπτίων και ταυτόχρονα βαλής του Μοριά, ορίστηκε ο γιός του Μεχμέτ Αλή, Ιμπραήμ πασάς. Ρούμελη βαλεσής είχε διοριστεί ο περιβόητος Δερβίς πασάς του Βιδινίου, ο οποίος είχε προ ετών εξανδραποδίσει την Επανάσταση του Υψηλάντη στις Ηγεμονίες. Αυτός είχε διαταγές να ορίσει τον Ομέρ πασά Βρυώνη υπεύθυνο της επανάστασης Δυτικής Ελλάδος, ο οποίος θα κατέπνιγε την Επανάσταση στην Ακαρνανία και θα κατευθυνόταν στη Ναύπακτο και τον Ομέρ πασά της Καρύστου να καταπνίξει την Επανάσταση στην Αττικοβοιωτία και να κατευθυνθεί και αυτός προς συνάντησή του. Ο ίδιος ο Δερβίς πασάς θα ασχολούνταν με την Επανάσταση σε Φθιωτιδοφωκίδα και θα κατευθυνόταν προς Ναύπακτο, αφού ανακαταλάμβανε τα Σάλωνα. Τέλος, υπό τις οδηγίες του είχε τον Γιουσούφ πασά Μπερκόφτσαλη και τον Αμπάζ πασά, οι οποίοι ήταν γνώριμοι των Ελληνικών στρατευμάτων και γνώστες τις περιοχής μας από προηγούμενες Οθωμανικές εκστρατείες.

Όπως γίνεται πασιφανές ο Σουλτάνος αποφάσισε ότι θέλει να ξεμπερδεύει με την Επανάσταση των Ελλήνων και γι’ αυτό ανέθεσε τις εκστρατείες προς κατάπνιξη της σε Οθωμανούς στρατηγούς που είχαν πείρα στην κατάπνιξη εξεγέρσεων. Ο Δερβίς πασάς βέβαια ξεκίνησε κάπως απαισιόδοξα την εκστρατεία του. Όχι από άποψη ηθικού αλλά, τεχνικών δυσκολιών. Ενώ είχε εντολές να στρατολογήσει περίπου 30.000 άνδρες, αυτός μόλις που κατάφερε να μαζέψει 10-15.000 και μάλιστα όπως μαρτυρούν άνθρωποι της εποχής, ο στρατός του αποτελούσε συρφετό. Η άμεση δε ανάθεση της διεκπεραίωσης της εκστρατείας στους Μπερκόφτσαλη και Αμπάζ πασάδες, δηλώνει την γενικότερη επιθυμία του ξεμπερδέματος με την Επανάσταση καθότι αυτοί οι στρατιωτικοί αρχηγοί των Οθωμανών ήταν γνώστες όπως είπαμε και της περιοχής και των Ελλήνων αλλά και περί καταστολής επαναστάσεων.   

Ο Δερβίς πασάς κατερχόμενος από την Λάρισα πέρασε με άνεση το μισό Φθιωτικό πεδίο και στρατοπέδευσε στην περιοχή του Λιανοκλαδίου. Πρώτοι αντιλήφθηκαν την έλευση της νέας Οθωμανικής στρατιάς οι οπλαρχηγοί Κοντογιάννης και Σκαλτσοδήμος οι οποίοι και ενημέρωσαν τους υπόλοιπους αλλά και την Ελληνική Κυβέρνηση. Ο Δερβίς πασάς αποφάσισε να χωρίσει το σώμα του στα τρία. Ένα μέρος θα πήγαινε στα Βλαχοχώρια όπου εκεί αιχμαλωτίστηκαν 300 Ελληνικές οικογένειες, οι οποίες αργότερα θα απελευθερωθούν από τους Κοντογιάννη, Σιαφάκα και Σκαλτσοδήμο, ένα άλλο μέρος με τον μεγαλύτερο αριθμό στρατιωτών υπό τις διαταγές των Γιουσούφ πασά Μπερκόφτσαλη και Αμπάζ πασά, θα έπαιρνε την οδό Χαλκωμάτα-Μπράλος - Γραβιά και θα κατευθυνόταν προς Σάλωνα ενώ το τελευταίο σώμα με επικεφαλής τον ίδιο θα περίμενε στο στενό των Θερμοπυλών και θα λειτουργούσε σαν επικουρία του κυρίως σώματος επίθεσης.

Στο Ελληνικό στρατόπεδο τα πράγματα ήταν αρκετά οργανωμένα δεδομένων των συνθηκών. Στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα κινήθηκαν οι Νάκος Πανουργιάς, Γεώργιος Δυοβουνιώτης, Γ. Δράκος και άλλοι με μια ισχυρή δύναμη και άμεση εντολή να ανακόψουν την προώθηση των Οθωμανών προς τα Σάλωνα. Τη δύναμη των ανωτέρω οπλαρχηγών ενίσχυσαν κατόπιν νεότερων εντολών ο Τζαβέλλας με τους Σουλιώτες και ο πελοποννήσιος Π. Νοταράς με 200 άνδρες. Έτσι, παρατηρούμε ότι η Στερεά Ελλάδα ήταν έτοιμη για τη νέα επίθεση. Αρχηγός των εν Κεντρική Ελλάδι σωμάτων είχε αναλάβει ο Νάκος Πανουργιάς (γιός του εκπορθητή των Σαλώνων Γέρο-Πανουργιά). Γενικός αρχιστράτηγος ήταν ο Γκούρας, ο οποίος είχε κρατήσει την Αττική.

Ο Νάκος Πανουργιάς αποφάσισε, μάλλον ύστερα από προτροπή του πατέρα του, να ανακόψει την προέλαση των Τούρκων στην Άμπλιανη της Φωκίδας. Έτσι, και το στρατόπεδο σχηματίστηκε εκεί και άρχισαν οι προετοιμασίες. Ο Γιουσούφ πασάς βλέποντας ότι δεν μπορεί να κινηθεί προς τα Σάλωνα, γύρισε στον κάμπο της Γραβιάς και οργάνωσε εκεί το στρατόπεδό του.

Στις 8 Ιουλίου ένα σώμα υπό τον Αμπάζ πασά κατευθύνθηκε προς το Λιδωρίκι αλλά αναχαιτίσθηκε στη θέση Μπινίτσα από τον Σκαλτσά και τον Σιαφάκα. Άλλες πηγές αναφέρουν ότι η ενέργεια ήταν αναγνωριστική και άλλες ότι οι Οθωμανοί την έκαναν για να κλέψουν τροφές και άλλα εφόδια. Το τελευταίο βέβαια παρά την ήττα τους, το πέτυχαν.

Οι Έλληνες που βρίσκονταν στην Ανατολική Ελλάδα ήταν-δεν ήταν 1.000 με 1.500. Ο Νάκος Πανουργιάς αν και νέος στην ηλικία (στην ηλικία μου), ήταν ευφυέστατος και κατέστρωσε το σχέδιο αντιμετώπισης των Οθωμανών. Μάλλον τον συμβούλευσε και ο πατέρας του Γέρο-Πανουργιάς, όπως λένε μερικοί. Ο Ν. Πανουργιάς έκοψε κορμούς ελάτων και έφραξε τις διαβάσεις της Άμπλιανης με σκοπό να αχρηστεύσει το ιππικό των Τούρκων. Παράλληλα, έστησε 10 προμαχώνες στην Άμπλιανη και ήταν έτοιμοι για την επίθεση. Επίσης, κρατήθηκε ένα σώμα υπό τους Κομνά Τράκα και Γεώργιο Χαλμούκη στα ορεινά του Παρνασσού και της Γκιώνας προς ενίσχυση σε περίπτωση αδυναμίας.

Οι Οθωμανοί κινήθηκαν το βράδυ της 13^ης Ιουλίου 1824 από τη Γραβιά και όπως γράφουν οι πηγές της εποχής «ξημερώθηκαν στου Σκανδάλη το Μνήμα» τη 14^η Ιουλίου 1824. Περίπου στις 8 η ώρα έφτασαν στην Άμπλιανη όπου αντιλήφθηκαν την ενέδρα των Ελλήνων. Χωρίστηκαν σε τρείς πτέρυγες. Η μάχη ήταν σφοδρή και κατέληξε σε συντριπτική ήττα των Οθωμανικών δυνάμεων. Οι Οθωμανοί έφυγαν άτακτα και οι Έλληνες τους κυνήγαγαν στα ρουμάνια της περιοχής σκοτώνοντας όποιον έβρισκαν. Οι απώλειες για τους Οθωμανούς ανέρχονται, σύμφωνα με τις περισσότερες πηγές της εποχής, σε περίπου 2.500 με 3.000, εκτός των τραυματιών. Ενώ, οι Έλληνες είχαν μόνο 37  σκοτωμένους και πληγωμένους. Ο απολογισμός της μάχης της Άμπλιανης ήταν μεγάλος και καταστρεπτικός για τους Οθωμανούς.

Αμέσως, μετά τα πράγματα κάπως πάγωσαν από την πλευρά των Οθωμανών καθότι όπως είναι γνωστό και από άλλες περιπτώσεις της Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως, οι Οθωμανοί Στρατηγοί έπεφταν σε μελαγχολία όταν νικιούνταν κατά κράτος. Αυτό συνέβη και στην περίπτωσή μας. Οι Γιουσούφ πασάς Μπερκόφτσαλης και Αμπάζ πασάς δεν επιχείρησαν άλλη διέλευση προς Σάλωνα. Αν και κάποιοι ξένοι φιλέλληνες αναφέρουν ότι μπορεί να κινήθηκαν για Σάλωνα περί τα τέλη Ιουλίου μέσω του Παρνασσού, αποτυγχάνοντας βέβαια. Αυτή η διέλευση μάλλον δεν επιβεβαιώνεται.

Οι Οθωμανοί διέμεναν στην περιοχή της Γραβιάς αναμένοντας τις ενισχύσεις που θα καταφτάσουν σε αυτούς σε δύο τμήματα: το ένα 20 με 30 Ιουλίου και το δεύτερο στις αρχές Σεπτεμβρίου υπό τον Τουρκαλβανό Τσελιοπίτσαρη. Οι Έλληνες όμως ήθελαν να τους διώξουν από την περιοχή και γι’ αυτό παρακίνησαν τη μάχη της Πανάσσαρης. Κάποιοι από τους οπλαρχηγούς του Ελληνικού στρατοπέδου έδωσαν μάχη γύρω από το εγκαταλελειμμένο χωριό Πανάσσαρη και την ομώνυμη μονή της Παναγίας πιθανότατα στις 15 Σεπτεμβρίου 1824. Ήταν μια καθαρά ενοχλητική πράξη με σκοπό να διώξουν τους Οθωμανούς από την περιοχή τους. Ο νεοφερμένος Τσελιοπίτσαρης αποφάσισε να τους αντιβγεί μόνος του με τους Τουρκαλβανούς του. Φυσικά ηττήθηκε και αυτή τη φορά.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους «ενώ αυτά συνέβαιναν στην Πάργιανη» (μάχη Πανάσσαρης) - και συνεχίζω εγώ - ισχυρή δύναμη 4.000 ανδρών βάδισε προς την Σουβάλα με σκοπό να περάσει από τον Παρνασσό στα Σάλωνα. Ο Γεώργιος Δυοβουνιώτης είχε στήσει στρατόπεδο στην Σουβάλα του Παρνασσού, καθώς την επισκέπτονταν συχνά, αποτελούμενο από 308 ακριβώς άτομα. Ο σχετικός κατάλογος υπάρχει στα Αρχεία της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Για να είμαστε ακριβείς οι Οθωμανοί κατά πάσα πιθανότητα ξεκίνησαν από τη Γραβιά το πρωί της 16^ης Σεπτεμβρίου 1824 κατευθυνόμενοι προς τη Σουβάλα. Οι Σουβαλιώτες, όσοι δεν έπαιρναν μέρος στις μάχες και τα γυναικόπαιδα, είχαν καταφύγει στις σπηλιές του βουνού τους, δηλαδή του Παρνασσού. Σύμφωνα με τις απόψεις μεγάλων ιστορικών της πατρίδος μας (Βακαλόπουλος, Αθηνά Κόλια-Δερμιτζάκη κ.ά) αλλά και του ντόπιου ιστοριογράφου της Σουβάλας, Γιώργου Καρούλα, οι Οθωμανοί έφτασαν στην Σουβάλα τη 16^η Σεπτεμβρίου και την βρήκαν έρημη και από εκεί κατευθύνθηκαν στον Παρνασσό με σκοπό να περάσουν στα Σάλωνα.

Ντόπιες στοματικές παραδόσεις της Σουβάλας μας αναφέρουν ότι οι Έλληνες βρισκόντουσαν κρυμμένοι στα ρουμάνια των Καρκαβελίων. Ο Γεώργιος Δυοβουνιώτης στις χειρόγραφες εκδουλεύσεις του που βρίσκονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη αναφέρει ότι πολέμησε στο Κεφαλόβρυσο Σουβάλας. Ίσως η αλήθεια να βρίσκεται κάπου στη μέση και οι Έλληνες να είχαν απλωθεί σε ολόκληρη εκείνη την περιοχή ανάμεσα στα τοπωνύμια αυτά της Σουβάλας, τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα και να λειτούργησαν σαν κλέφτες «χτύπα και φεύγα». Γνωστή τακτική από τα χρόνια της κλεφτουριάς. Οι εφημερίδες της εποχής του 1824 αναφέρουν μάχη του Γεώργιου Δυοβουνιώτη στις 16 Σεπτεμβρίου 1824 στην Σουβάλα της επαρχίας Σαλώνων. Σύμφωνα με τους ιστορικούς της χώρας μας οι Οθωμανοί είχαν απώλειες 300 νεκρούς και τραυματίες. Τέλος, κάποιοι αναφέρουν ότι ο Δυοβουνιώτης δέχτηκε ενισχύσεις από άνδρες του Χαλμούκη και του Κομνά Τράκα. Βέβαια στις εκδουλεύσεις του Κομνά Τράκα αυτό δεν αναφέρεται πουθενά αλλά μιας και το έχει σώσει η προφορική παράδοση πρέπει να το αναφέρουμε.

Κλείνοντας, να τονιστεί ότι μέχρι σήμερα έχω εντοπίσει στα Αρχεία της Χώρας μας ότι οι Έλληνες είχαν 2 πιστοποιημένους τραυματισμούς στη μάχη της Σουβάλας. Το ποιοι ήταν θα το δείτε στο βιβλίο!

Οι Οθωμανοί Στρατηγοί έφυγαν τη νύχτα της 20^ης Σεπτεμβρίου από την περιοχή της Γραβιάς. Στις εφημερίδες της εποχής αναφέρεται ότι το στρατόπεδο βρισκόταν υπό διάλυση από μέρες. Στις ίδιες εφημερίδες αναφέρεται ότι ο Γιουσούφ πασάς διορίστηκε Ρούμελη βαλεσής στη θέση του Δερβίς πασά - ο οποίος καρατομήθηκε - βρισκόμενος στις 5 Οκτωβρίου στη Λάρισα ερχόμενος από τα Γιάννενα όπου είχε πάει να στρατολογήσει νέους στρατιώτες. Τα υπολείμματα βέβαια της εκστρατείας του Δερβίς πασά έφυγαν από την περιοχή μας στις 7 Οκτωβρίου. Όταν ένα στρατόπεδο φεύγει δεν φεύγουν όλοι μαζί, αλλά σε τμήματα. Αυτό γίνεται για διάφορους λόγους. Δεν θα τους αναλύσουμε εδώ.   

Κλείνοντας, αγαπητοί μου, θα ήθελα να σας επισημάνω ότι όλη η Επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα κινήθηκε γύρω από τα χωριά μας Σουβάλα, Αγόριανη και Δαδί. Αυτή είναι η αλήθεια! Ο Ανδρούτσος έμενε στη Βελίτσα και το Δαδί, ο Υψηλάντης στο Δαδί, ο Γεώργιος Δυοβουνιώτης στη Σουβάλα έστηνε συχνά στρατόπεδο και ο Κομνάς Τράκας ήταν από την Αγόριανη. Γι’ αυτό η συμμετοχή του τόπου μας ήταν τεράστια στον Αγώνα καθώς ήμασταν στο κέντρο γεωγραφικά των εξελίξεων, στην λεγόμενη σήμερα στο διεθνές στρατιωτικό δίκαιο, νευραλγική θέση. Επίσης, να αναφέρω ότι ήδη ετοιμάζω τη δεύτερη πιο πλούσια έκδοση αυτού του βιβλίου που παρουσιάζουμε σήμερα και η οποία είτε φέτος είτε του χρόνου θα κατατεθεί στην Ακαδημία Αθηνών, όπως έχω ήδη προαναγγείλει, για να λάβει η περιοχή μας την αναγνώριση που της αξίζει! Ευχή μου είναι η σημερινή εκδήλωση να αποτελέσει το έναυσμα για προβολή της τοπικής μας ιστορίας. Αυτό πιστεύω θα το πετύχουμε στο 100% όταν δημιουργηθεί στο χωριό μας και η βιβλιοθήκη που αρμόζει στο πρώτο σε οικισμό χωριό του Δήμου μας σε τρείς Δημοτικές Ενότητες. Δυστυχώς βιβλιοθήκη δεν συναντάς από εδώ μέχρι την Άμφισσα και ελπίζω αυτό να αλλάξει σύντομα με τη δημιουργία της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Πολυδρόσου. Ίσως σε συνδυασμό με το Λαογραφικό Μουσείο το οποίο έχει ήδη δρομολογηθεί, όπως μαθαίνω. Θέλω να ευχαριστήσω τον Αντιδήμαρχο κ. Αδαμάκο και την Πρόεδρο του χωριού μας κ. Τοπάλη για την βοήθειά τους στην οργάνωση της παρουσίασης αυτής. Ακόμη, ευχαριστώ την οικογένειά μου για τη στήριξή τους. Τέλος, να ευχαριστήσω τον κ. Κατοίκο και την κ. Τσαγιάννη που δέχτηκαν να παρουσιάσουμε το βιβλίο μου και για τα τόσο ωραία λόγια που είπαν. Η προτροπή μου στα σημερινά νέα μας παιδιά είναι να μάθουν την Ιστορία μας και να μην εφησυχάσουν ποτέ στην αναζήτηση της Αλήθειας. Το έθνος χρειάζεται αυτά τα νέα μυαλά που σαν τους οπλαρχηγούς της Άμπλιανης θα καταφέρουν να καταστήσουν ξανά την Ελλάδα κορυφή όχι μόνο της Ευρώπης αλλά και του κόσμου!

                                                          Σας ευχαριστώ!!

 Ακολουθούν Φωτογραφίες από την εκδήλωση