Οδυσσέας Ανδρούτσος: Τα λιγότερο γνωστά στοιχεία της ζωής του-Μέρος Β’

                        

Του Ηλία Χρ. Θάνου

Ένα περιστατικό πάνω στη μάχη της Αγίας Μαρίνας τον Απρίλη του 1822 (^11,12)

Στην μάχη της Αγίας Μαρίνας τον Απρίλη του 1822, στην οποία οι Έλληνες με αρχηγούς τον Ανδρούτσο, τον Νικηταρά και τον Υψηλάντη καθηλώνουν για δύο εβδομάδες 18.000 του Οθωμανικού στρατού συνέβη το εξής περιστατικό με πρωταγωνιστή τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν κάποια κανόνια που είχαν φέρει μαζί τους. Σε κάποια στιγμή μια από τις μπάλες του κανονιού πέρασε ξυστά από το κεφάλι του Ανδρούτσου και με τον αέρα της, του έριξε το φέσι. Ο Οδυσσέας ατάραχος σκύβει, το παίρνει και το ξαναφορά. Αμέσως μετά, γυρνά προς την μεριά των Τούρκων και τους φωνάζει: «Τι να σου κάνω, παλιότουρκε, που έχεις του Φράγκους και σου φκιάνουν τόπια. Ας μουφκιαναν και μένα και θαβλεπες τότε πόσο καλύτερα ξέρω να τα κουμαντάρω».

Το σπαθί του Οδυσσέα^13,14

Πάνω στην μάχη του Δαδιού (σημερινή Αμφίκλεια Φθιώτιδας), ο Ανδρούτσος, την 1^η Νοεμβρίου 1822, καθώς διωκόμενος από τους Τούρκους υποχωρούσε προς το Δαδί, για να ανακάμψει στην Αγία Μαρίνα, όπου οι σύντροφοί του είχαν στήσει τα ταμπούρια τους, λέγεται ότι έπαθε κράμπα στο πόδι και δεν μπορούσε να περπατήσει. Έτσι, ήταν ευάλωτος στην καταδίωξη των Τούρκων. Τον έσωσαν από βέβαιη αιχμαλωσία οι Δαδιώτες αγωνιστές Ευστάθιος Γαβρίλης, Ιωάννης Φλώρος και Δήμος Κλησιάρης, οι οποίοι τον ανέβασαν στον ώμο τους και τον μετέφεραν στα προσχώματα του Λεπενιώτου, στους πρόποδες του Παρνασσού. Κατά την παράδοση, ο Ανδρούτσος εκεί αντιλήφθηκε ότι δεν είχε μαζί του το αρχιστρατηγικό του σπαθί. Κοιτάζοντας τον Δαδιώτη αγωνιστή Ευστάθιο Γαβρίλη, τον διέταξε να βρει το σπαθί του, συμπληρώνοντας, λέγεται, την διαταγή λέγοντας: «ή το σπαθί μου ή το κεφάλι σου». Ο Γαβρίλης γνωρίζοντας τον Ανδρούτσο και τις διαταγές του, ακολούθησε την ρεματιά της Αγίας Μαρίνας και έφτασε στο Δαδί. Τότε ο Δαδιώτης αυτός αγωνιστής έκανε τάμα στην Αγία Τριάδα πως αν βρει το σπαθί θα χτίσει εκκλησιά στο όνομά της. Τελικά βρήκε το σπαθί σε μια θέση δυτικά του χωριού και εκπλήρωσε και το τάμα του. Σήμερα η εκκλησία υπάρχει ως Άγιος Κωνσταντίνος.  

Μια πρόταση…^14α

Όταν συναντήθηκαν ο Ανδρούτσος με τον Κολοκοτρώνη, λίγο πριν από την Β’ Εθνοσυνέλευση, στην Πελοπόννησο, ο Οδυσσέας πρότεινε στον Κολοκοτρώνη, να δολοφονήσουν τους πολιτικούς πριν τους «φάνε» αυτοί. Είπε ότι γρήγορα οι πολιτικοί, με πρώτο τον Κωλλέτη, θα τους διασπάσουν και θα τους ξεκάνουν. Ο Κολοκοτρώνης, όμως, δεν συμμερίστηκε τον Ανδρούτσο γιατί ήθελε να γεφυρώσει το χάσμα στρατιωτικών-πολιτικών. 

Στην σπηλιά του Ανδρούτσου¹⁵ 

Παραθέτουμε εδώ τα γραφόμενα της Ειρήνης Σπανδωνίδου, όπως τα βρήκαμε να τα παραθέτει και ο Γεώργιος Ασημ. Βακράκης στο βιβλίο του «Το ΧΑΝΙ της Γραβιάς»: «Προσθέτω- κι ας μην είναι εδώ απολύτως ο τόπος τους- τα πιο ενδιαφέροντα απ’ όσα μου είπεν ο Ιωάσαφ (κατά κόσμον Τύμπας από Λιλαία) για τον πατέρα και το γιο Αντρούτσο. […] Ο Δυσσέος τα ήξερε καλά ούλα τα τούρκικα τα πράματα, και τη γλώσσα τους μίλαε, κι άμα ήλεπε τη στριμούρα μαλαγάνευε τ’ς Τούρκ’ς. Και τότε του βγάλανε κατηγορία στην Αθήνα, ο Γκούρας και κατ’ άλλοι, πως συνεννοέτανε με τους Τούρκους και τον φυλάκισαν μέσ’ στη σπηλιά τ’ Αντρούτσου, πάνω απ’ τη Βελίτσα. Ήταν εκεί σκοπός κι ο Λ’κάς (=Λουκάς) ο Κουτρούμπας απ΄’ την Αγόριανη. Αυτός ήταν άνθρωπος του Γκούρα. Ο Γκούρας έκανε έναν καιρό πρωτοπαλλήκαρο κοντά στο Δυσσέο, και τότε, στο χάνι, απ’ το χέρ’ του Δυσσέου είχε πιαστεί ο Γκούρας. Τις ώρες πούχε βάρδια ο Κουτρούμπας απ’ την Αγόριανη τούλεε κρυφά του Δυσσέου: <<Σήκω φεύγα, καπετάνο, θα σε χαλάσ’νε οι καλαμαράδες.>> - <<Και συ τι θα γέν’ς>>, τούλεε κείνος, <<ρε Κουτρούμπα, θα σε κόψ’νε>>. -<<Φεύγα σ’ λέω, καπετάνο, ένα παλιόπραμα είμαι γω, έρχομαι και γω κοντά σ’ κι ό,τι θέλ’ ας γέν>>. <<Μη σκιάζεσαι, Κουτρούμπα>>, του έλεε ο Δυσσέος, <<μη σκιάζεσαι, δε με χαλάνε εμένα>>. Στέλνει δεύετρα η κυβέρνηση να τον πάρουνε, να τον παν στην Αθήνα. Ο Δυσσέος είχε ένα ακλιγάτο άλογο, μαύρο και ψυχωμένο. Παράταγε τους αλλουνούς κι έτρεχε μπροστά. Και περικαλιότανε η συνοδεία:<< Ας φύβγει, θιέ μ’ , να γλυτλωσει!>> Μ’ αυτόνος βάργε μονάχα ένα σουλάτσο ώς πέρα και δεύτερα γύριζε πίσω. Σα μπήκαν στο Δαφνί, λέει ο Δυσσέος: <<Τώρα ζντερώστε (=σιδηροδέστε) με!>>. <<Πώς να σε ζντερώσουμε, καπετάνιο;>> λέγανε οι άλλοι. <<Ζντερώστε με, σας λέω, γιατί δε θέλω να πάθετε σεις για μένα>>. Και τότε του δέσαν τα πόδια κάτ’ απ’ την κοιλιά τ’ αλόγου τ’, και τον πααίνανε. Δεύτερα τον πίνηξαν μεσ’ στο κάστρο, στην Ακρόπολη, και βγ΄λαλαν πως θέλ’σε να πηδήξει να γλυτώσει και πως τσακίστηκε στα βράχια. Αυτά μου τάλεε σ’ εμέ ο γέρο-Λ’κάς ο Κουτρούμπας, φόντας είμνα 16-17 χρονώ παιδί. Απ’ το ίδιο του το στόμα τάχω αηκουσμένα.»

Ο Καραϊσκάκης για τον Ανδρούτσο¹⁶

Ο Γιάννης Βλαχογιάννης περιγράφει στην ιστορική ανθολογία του πως ο Καραϊσκάκης: «Για το Δυσσέα Ανδρούτσο είπε μια φορά στον Παναγιώτη Σούτσο τον ποιητή, στα 1826:

-Στρατιώτες έχουμε πολλούς, μα ένας ήταν ο στρατηγός, ο Δυσσέας. Σαν το μυαλό του Ανδρούτσου δεν ήταν άλλο!»

Πηγές-Παραπομπές:

11) ΤΑΚΗ ΛΑΠΠΑ, ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΑΝΕΚΔΟΤΑ 1750-1862,ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΤΛΑΝΤΙΣ-Μ. ΠΕΧΛΙΒΑΝΙΔΗΣ & ΣΙΑ Α.Ε. , Σελ. 114

12) ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΥΝΤΑΚΗΣ-ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΑΛΚΟΣ-ΑΓΓΕΛΟΣ ΧΟΡΤΗΣ-ΕΚΤΟΡΑΣ ΧΟΡΤΗΣ, Σαν ΣΗΜΕΡΑ στην ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821,Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2020, Σελ. 116

13) Δημήτριος Ιωάν. Βασιλείου, 1821-1822 τα σημαντικότερα γεγονότα της ευρυτέρας περιοχής του Δαδίου, Δαδί 2021,σελ. 89

14) ΔΗΜΗΤΡΗΣ Β. ΠΡΟΥΣΑΛΗΣ, Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΜΟΣ, Σελ. 110-111 με παραπομπή στην Πηγή: Χρήστου Ενισλείδη, Η Αμφίκλεια: Αρχαιολογία-Ιστορία- Τοπογραφία κατά τους μέσους και νεώτερους χρόνους, Αθήναι 1939

14α) ΣΑΡΑΝΤΟΣ Ι. ΚΑΡΓΑΚΟΣ, ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΤΟΜΟΣ Β’, ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΟΥ ΄21, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ, Σελ. 297

15) Γεώργιος Ασημ. Βακράκης, Το ΧΑΝΙ της Γραβιάς, 4η ΕΚΔΟΣΗ, Άμφισσα 2010, σελ. 89-90 με παραπομπή στο «Τραγούδια της Αγόριανης» της λαογράφου Ειρήνης Σπανδωνίδου, σελ. 378

16) ΓΙΑΝΝΗ ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗ, ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ, ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΗ ΧΟΡΗΓΙΑ ΕΜ. Α. ΜΠΕΝΑΚΗ, ΑΘΗΝΑΙ 1927, Σελ. 236