Ιούνιος ... ο θεριστής - Αλώνισμα στη Σουβάλα με πατόζα

1959 ΔΗΜΗΤΡΑ. Αλώνισμα με πατόζα - φωτογραφία Δημητρίου Βλάχου

Μια μεγάλη μηχανή, πάνω σε 4 ρόδες, που δούλευε με τη βοήθεια του τρακτέρ! Ένας μακρύς ιμάντας (λουρί) μετέφερε την κίνηση από τη μηχανή του τρακτέρ στους άξονες της
πατόζας. Με ένα συνδυασμό άλλων τροχών που κι αυτοί συνδέονταν με άλλους ιμάντες, κινούνταν μεταδίδοντας την κίνηση σε όλο το μηχανισμό της πατόζας. Το καθένα εξάρτημα έκανε τη δική του δουλειά. Χρειαζόταν ένα πλήθος από εργάτες. Ένας ή δύο έβαζαν τα δεμάτια σε ένα μηχανισμό, ας πούμε κυλιόμενης σκάλας, που τα ανέβαζε επάνω στην πατόζα. Επάνω, άλλοι τα έπαιρναν τα έλυναν από το δέσιμο και τα έριχναν στο μηχανισμό της πατόζας που τα έτριβε και ξεχώριζε τον καρπό από τα άχυρα. Ο καρπός μέσα από ένα συνδυασμό κόσκινων με τρύπες διαφόρων μεγεθών μεταφερόταν σε ένα σημείο της πατόζας, όπου άλλοι εργάτες γέμιζαν τα σακιά και τα έδεναν. Τα άχυρα πάλι δεν τα πετούσαν. Μια φυσούνα τα έριχνε κάπου παραδίπλα, σχηματίζοντας έναν αχυρένιο λόφο. Τα άχυρα ήταν τροφή για τα ζώα των γεωργών. πηγή: http://oisapes.mysch.gr/an8r.asxol/patozes.html

1963 ΔΗΜΗΤΡΑ. Αλώνισμα με πατόζα - φωτογραφία Δημητρίου Βλάχου

Για τη δεύτερη φωτογραφία,έχω να παραθέσω τα ακόλουθα.
Πρόκειται για την ιστορική πατόζα του Κώστα Πανουργιά απ΄την Αμφίκλεια.
Οι Δαδιώτες, πρωτοπόροι όπως πάντα στην χρήση των μηχανών και της ενέργειας στην γεωργία, στην εφεύρεση και την καινοτομία πάνω στην μηχανοκαλλιέργεια, είχαν ήδη εντάξει,από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, την πατόζα, στο πολυποίκιλο και σατανικό οπλοστάσιό τους. Το συγκεκριμένο μηχάνημα μάλιστα, ανήκει στη δεύτερη, πιο εξελιγμένη γενιά. Είναι αυτοκινούμενο και δεν υποστηρίζεται κινητικά από τρακτέρ. Με ένα πολυδαίδαλο και πολυσύνθετο μηχανισμό, κινείται το ίδιο πάνω σε δύο άξονες και αυτοτροφοδοτεί με ενέργεια όλα τα επί μέρους στοιχεία του. Αναβατόριο, κόσκινα, τρόμπα,μπουρί εξαγωγής άχυρου.
Δεν γνωρίζω την χρονολογία κτήσεως του μηχανήματος. Εκτιμώ όμως ότι έκανε την εμφάνισή του στη ΔΗΜΗΤΡΑ την δεκαετία του 50, αντικαθιστώντας την μέχρι τότε πανάρχαια μέθοδο του αλωνισμού, διά αλογοπατήματος και λιχνίσματος, σφραγίζοντας οριστικά τα αυτοσχέδια ιδιόκτητα Σουβαλιώτικα αλώνια, όπως του Παπαθόδωρου, του Σβίγκου, του Νηστικούλη, του Βελέντζα, του Παπαγιώργη κ.α.
Στη φωτογραφία, πάνω στη μεταλλική εξέδρα της μηχανής, με το ψάθινο καπέλο και το ΣΑΦΑΡΙ πουκάμισο είναι ο ιδιοκτήτης της Κώστας Πανουργιάς. Στην υποδοχή των δεματιών με το χέρι στη μέση, είναι ο πατέρας μου Γιάννης Κατοίκος, προσωπικός φίλος του Πανουργιά και συμπολεμιστής του στην Εθνική Αντίσταση.(Για την αντιστασιακή του δράση ο Πανουργιάς έφερε το παρατσούκλι ΣΤΑΒΙΝΣΚΙ). Σε πρώτο πλάνο στο έδαφος ο ψηλός άνδρας στο κέντρο είναι ο επί δεκαετίες συνεταιριστής και ανταποκριτής του ΟΓΑ, Γιάννης Δαούτης. Στο άκρο δεξιά ο Μιχάλης Διαμαντώνης και η ψηλή γυναίκα με τα μαύρα η Παγώνα Καρούζου.
Γνωρίζω όμως και το οικτρό τέλος του μηχανήματος.
Από την αρχή της δεκαετίας του 70, στο Μεγαλοκύρη και στα μεγάλα σταροχώραφα της γούρνας το πάρτι έχει αρχίσει και καλά κρατεί, για τις σύγχρονες θεριζοαλωνιστικές μηχανές, που ξεφυτρώνουν σαν τα σαλιγκάρια στο απόβρεχο και πραγματικά αλωνίζουν ότι βρεθεί στο διάβα τους. Ακόμα και συναισθήματα. Τιμιότητα, Δικαιοσύνη, Αλήθεια. Κομπίνες, μεταφορικά και κυριολεκτικά.
Η πατόζα εκτοπίζεται. Δεν υπάρχει χώρος πια για την αργοκίνητη και γραφική μπαχαντέλα.
Το μόνο που της απομένει είναι να παίξει την παράταση. Αναμετριέται με το τέλος της, σε άνιση μάχη κι αγώνα,στα Μαρμαρένια Αλώνια των ορεινών οικισμών της Κεντροστερεάς. Παναγόριανη, Αραχωβίτικο Λιβάδι, Παύλιανη, Ντρέμισα, Βάριανη κ.α.
Εκεί που τα ντελικάτα σαγόνια της νεόκοπης κοκέτας δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα, με τα επικλινή ξεσαρισμένα, γεμάτα ριζιμιά, μισοστρέμματα πιτσούρια.
Σε μια τέτοια πτήση προς το άγνωστο, το καλοκαίρι του 73, η πατόζα με χειριστή το Μήτσο Παλασάντζα, θα τουμπάρει στη στροφή έξω απ’την Κουκουβίστα και θα διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη.
Επισκεπτόμασταν με τον πατέρα μου πολλές φορές τον Κώστα Πανουργιά, στο σπίτι του στο Δαδί.(Το διόροφο νεοκλασικό λίγο πιο πέρα απ’το κέντρο υγείας). Πέρα απ’τη φιλία τους, ο πατέρας μου ήταν για χρόνια «επιστάτης» στην πατόζα και μαζί είχαν αλωνίσει και παλιούργια που λέει ο λόγος στα ρουμελιώτικα κατσάβραχα. Αναπολούσαν μαζί τα περασμένα μεγαλεία.

ΚΑΙ ΔΙΗΓΟΝΤΑΣ ΤΑ ΝΑ ΚΛΑΙΣ.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΤΟΙΚΟΣ
ΥΠ/ΓΟΣ ΕΛ ΑΣ ε.α.
ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ