Τετάρτη 6 Ιανουαρίου 2016

Τα Θεοφάνεια


Μεγάλη εορτή του Χριστιανισμού, σε ανάμνηση της Βάπτισης του ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ στον Ιορδάνη ποταμό,  από τον Άγιον Ιωάννη τον Πρόδρομο (ή Βαπτιστή). Γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 6 Ιανουαρίου και είναι η τρίτη και τελευταία εορτή του Δωδεκαημέρου, που ξεκινά με τα Χριστούγεννα. Λέγεται, επίσης, Επιφάνεια και Φώτα.   
Το όνομα της εορτής προκύπτει από τη φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας, που σύμφωνα με τις Γραφές συνέβη κατά τη Βάπτιση του Ιησού. Στις Δυτικές Εκκλησίες, τα Θεοφάνια είναι περισσότερο συνδεδεμένα με την προσέλευση και την προσκύνηση των Τριών Μάγων στη Φάτνη της Γέννησης του Ιησού.

Ιστορικό

Όταν ο Ιησούς έγινε 30 ετών βαπτίστηκε στον Ιορδάνη Ποταμό από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, που ήταν έξι μήνες μεγαλύτερός του και ασκήτευε στην έρημο, κηρύσσοντας το βάπτισμα της μετανοίας. Τη στιγμή της Βάπτισης, κατέβηκε από τον ουρανό το Άγιο Πνεύμα υπό μορφή περιστεράς στον Ιησού και ταυτόχρονα ακούσθηκε φωνή εξ ουρανού που έλεγε :. «Ούτος εστί ο Υιός του Θεού ο αγαπητός, δια του οποίου ευδόκησε ο Θεός να σώσει τους αμαρτωλούς». Το γεγονός αυτό έχουν καταγράψει οι τρεις από τους τέσσερις Ευαγγελιστές, ο Μάρκος, ο Ματθαίος και ο Λουκάς. Αυτή δε είναι η πρώτη και μοναδική εμφάνιση στη Γη της Αγίας Τριάδας, σύμφωνα με τις Γραφές.   
Το πότε καθιερώθηκε να εορτάζονται τα Θεοφάνεια δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα. Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς αναφέρει ότι κάποιοι αιρετικοί Γνωστικοί γιόρταζαν από τις αρχές του δεύτερου αιώνα τη Βάπτιση του Ιησού, κατ' άλλους μεν στις 6 Ιανουαρίου , κατ' άλλους στις 10 Ιανουαρίου. Ο Ιωάννης Χρυσόστομος παραδέχεται και την περιγράφει εορτή ως αρχαία πανήγυρη στην Αντιόχεια τη Μεγάλη και ότι από εκεί την παρέλαβαν οι Γνωστικοί. Κατά τον τέταρτο αιώνα, η εορτή των Θεοφανίων γιορτάζεται πλέον με λαμπρότητα σε όλη την Εκκλησία ως εορτή του φωτισμού της ανθρωπότητας δια του Αγίου Βαπτίσματος, απ' όπου και το όνομα «Τα Φώτα», εορτή «των Φώτων».    

Τελετές

Δύο είναι οι κυριότερες τελετές των Θεοφανίων:
  • Ο Μέγας Αγιασμός , που λαμβάνει χώρα εντός των Εκκλησιών.
  • Η Κατάδυση του Τιμίου Σταυρού , που ακολουθεί τον Μεγάλο Αγιασμό.Ο Σταυρός καταδύεται σε θαλάσσιο χώρο εντός λιμένων, σε όχθες ποταμών ή λιμνών και στην ανάγκη σε δεξαμενές νερού, όπως στην Αθήνα, κατά μίμηση της Βάπτισης του Θεανθρώπου. Η εκδήλωση αυτή στη χώρα μας έχει και πολιτικό χαρακτήρα, καθώς παρίστανται οι Αρχές της κάθε περιοχής. Στην πρωτεύουσα, η επίσημη κατάδυση ορίστηκε να γίνεται από το 1900 στον Πειραιά έναντι της παλαιάς βασιλικής αποβάθρας ή του παλιού Δημαρχείου, σήμερα μπροστά από τον Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα. Παρόμοιες τελετές γίνονται σε όλους τους νομούς της χώρας.


Ο εκκλησιαστικός ύμνος που κυριαρχεί την ημέρα και βρίσκεται στα χείλη κάθε πιστού είναι το Απολυτίκιο των Θεοφανίων:
Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε
 η Της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις
του γαρ Γεννήτορος το η φωνή προσεμαρτύρει Σοι
αγαπητόν Σε Υιόν ονομάζουσα
και το Πνεύμα εν είδει περιστεράς
εβεβαίου του λόγου το ασφαλές
Ο επιφανής Χριστέ ο Θεός
Και τον κόσμον φωτίσας Δόξα σοι.

Έθιμα

  • Κάλαντα των Φώτων. Ψάλλονται από τα παιδιά την παραμονή της εορτή σε πολλές παραλλαγές. Οι περισσότερες αρχίζουν με τους στίχους:
    «Σήμερα είν 'τα Φώτα και ο φωτισμός / και χαρά μεγάλη και αγιασμός ...»
  • Ανέλκυση του Σταυρού   (το «πιάσιμο του Σταυρού») από κολυμβητές, τους λεγόμενους Βουτηχτάδες, κατά την τελετή της Κατάδυσης του Τιμίου Σταυρού. Νεαρά, κυρίως, άτομα βουτούν στα παγωμένα νερά για να πιάσουν πρώτα τον Σταυρό και να λάβουν την ευλογία του ιερωμένου, αλλά και να δεχθούν τις τιμές και τις ευχές των συντοπιτών τους. Στον Πειραιά απαγορεύτηκε από τα προπολεμικά χρόνια η ανέλκυση του Σταυρού από βουτηχτές, έπειτα από μια θανάσιμη συμπλοκή μεταξύ τους. Στις μέρες μας, η ανέλκυση γίνεται από τον Επίσκοπο με την κορδέλα που φέρει ο Σταυρός.
  • Αγιασμός των οικιών από τους ιερείς. Στην Ελλάδα ο αγιασμός γίνεται για πρώτη φορά την παραμονή των Θεοφανίων και λέγεται «Μικρός Αγιασμός» ή «Πρωτάγιαση» ή «Φώτιση». Με την Πρωτάγιαση, ο ιερέας γυρίζει όλα τα σπίτια και με το Σταυρό και ένα κλωνί βασιλικό «αγιάζει» ή «φωτίζει» (ραντίζει) τους χώρους των σπιτιών για να φύγει μακριά κάθε κακό. Παλαιότερα, οι λαϊκές δοξασίες συνέδεαν τον φωτισμό των σπιτιών με την εξαφάνιση των καλικάντζαρων, τους οποίους φαντάζονταν να φεύγουν περίτρομοι με την έλευση του ιερέα, κραυγάζοντας: 
  • «Φύγετε να φύγουμε κι έφτασε ο τρουλόπαπας με την αγιαστούρα του και με τη βρεχτούρα του! »
Η εορτή των Θεοφανίων περικλείει άλλωστε και πολλές εκδηλώσεις που αποτελούν διαιώνιση αρχαίων ελληνικών εθίμων. Ο Αγιασμός στη χώρα μας έχει και την έννοια του καθαρμού, του εξαγνισμού των ανθρώπων, καθώς και της απαλλαγής του από την επήρεια των δαιμονίων. Η τελευταία αυτή έννοια δεν είναι αυστηρά χριστιανική, αλλά έχει τις ρίζες της στην αρχαία λατρεία.
Η κατάδυση του Σταυρού, κατά τη λαϊκή πίστη, δίνει στο νερό καθαρτικές και εξυγιαντικές ικανότητες. Οι κάτοικοι πολλών περιοχών μετά τη κατάδυση τρέχουν στις παραλίες ή στις όχθες ποταμών και λιμνών για να πλύνουν τα αγροτικά τους εργαλεία, ακόμη και εικονίσματα. Κατά τη λαϊκή δοξασία, ακόμη και τα εικονίσματα με το πέρασμα του χρόνου χάνουν την αρχική δύναμη και αξία τους, που την αποκτούν όμως εκ νέου από το αγιασμένο νερό. Αυτή ακριβώς η διαδικασία δεν αποτελεί παρά επιβίωση της αρχαίας αθηναϊκής γιορτής των «Πλυντηρίων».


ΠΗΓΗ: http://www.sansimera.gr

Χρόνια Πολλά στις εορτάζουσες και στους εορτάζοντες.

2 σχόλια:

  1. ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ




    Ευχή καθαγιασμού των υδάτων.
    Ποίημα Σωφρονίου Πατριάρχου Ιεροσολύμων.

    Τριάς υπερούσιε, υπεράγαθε, υπέρθεε, παντοδύναμε, παντεπίσκοπε, αόρατε, ακατάληπτε, Δημιουργέ των νοερών ουσιών και των λογικών φύσεων, η έμφυτος αγαθότης, το Φως το απρόσιτον, το φωτίζον πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον, λάμψον καμοί τω αναξίω δούλω σου,φώτισόν μου της διανοίας τα όμματα, όπως ανυμνήσαι τολμήσω την άμετρον ευεργεσίαν και δύναμιν.
    Ευπρόσδεκτος γενέσθω η παρ' εμού δέησις δια τον παρεστώτα λαόν, όπως τα πλημμελήματά μου μη κωλύσωσιν ενθάδε παραγενέσθαι το άγιόν σου Πνεύμα, αλλά συγχώρησόν μοι ακατακρίτως βοάν σοι και λέγειν και νυν, Υπεράγαθε, Δοξάζομέν σε Δέσποτα φιλάνθρωπε, Παντοκράτωρ, προαιώνιε Βασιλεύ. Δοξάζομέν σε τον Κτίστιν, και Δημιουργόν του παντός.
    Δοξάζομέν σε, Υιέ του Θεού μονογενές, τον απάτορα εκ Μητρός, και αμήτορα εκ Πατρός, εν γαρ τη προλαβούση Εορτή νήπιόν σε είδομεν, εν Δε τη παρούση τέλειόν σε ορώμεν, τον εκ τελείου τέλειον επιφανέντα Θεόν ημών.
    Σήμερον γαρ ο της Εορτής ημίν επέστη καιρός, και χορός αγίων εκκλησιάζει ημίν, και Aγγελοι μετά ανθρώπων συνεορτάζουσι.
    Σήμερον η χάρις του Αγίου Πνεύματος, εν είδει περιστεράς, τοις ύδασιν επεφοίτησε. Σήμερον ο άδυτος Ήλιος ανέτειλε, και ο κόσμος τω φωτί Κυρίου καταυγάζεται. Σήμερον η Σελήνη λαμπραίς ταις ακτίσι τω κόσμω συνεκλαμπρύνεται.
    Σήμερον οι φωτοειδείς αστέρες τη φαιδρότητι της λάμψεως την οικουμένην καλλωπίζουσι. Σήμερον αι νεφέλαι υετόν δικαιοσύνης τη ανθρωπότητι ουρανόθεν δροσίζουσι. Σήμερον ο Άκτιστος υπό του ιδίου πλάσμστος βουλή χειροθετείται.
    Σήμερον ο Προφήτης και Πρόδρομος τω Δεσπότη προσέρχεται, αλλά τρόμω παρίσταται, ορών Θεού προς ημάς συγκατάβασιν. Σήμερον τα του Ιορδάνου νάματα εις ιάματα μεταποιείται τη του Κυρίου παρουσία. Σήμερον ρείθροις μυστικοίς πάσα η κτίσις αρδεύεται. Σήμερον τα των ανθρώπων πταίσματα τοις ύδασι του Ιορδάνου απαλείφονται.
    Σήμερον ο Παράδεισος ηνέωκται τοις ανθρώποις, και ο της Δικαιοσύνης Ήλιος καταυγάζει ημίν. Σήμερον το πικρόν ύδωρ, το επί Μωϋσέως τω λαώ, εις γλυκύτητα μεταποιείται τη του Κυρίου παρουσία. Σήμερον του παλαιού θρήνου απηλλάγημεν και ως νέος Ισραήλ διεσώθημεν, Σήμερον του σκότους ελυτρώθημεν, και τω φωτί της θεογνωσίας καταυγαζόμεθα. Σήμερον η αχλύς του κοσμού καθαιρείται τη επιφανεία του Θεού ημών.
    Σήμερον λαμπαδοφέγγει πάσα η κτίσις άνωθεν. Σήμερον η πλάνη κατήργηται, και οδόν ημίν σωτηρίας εργάζεται η του Δεσπότου επέλευσις. Σήμερον τα άνω τοις κάτω συνεορτάζει, και τα κάτω τοις άνω συνομιλεί. Σήμερον η ιερά και μεγαλόφωνος των Ορθοδόξων πανήγυρις αγάλλεται. Σήμερον ο Δεσπότου προς το βάπτισμα επείγεται, ίνα αναβιβάση προς ύψος το ανθρώπινων.
    Σήμερον ο ακλινής τω ιδίω οικέτη υποκλίνεται, ίνα ημάς εκ της δουλείας ελευθερώση. Σήμερον Βασιλείαν ουρανών ωνησάμεθα, της γαρ Βασιλείας του Κυρίου ουκ έσται τέλος. Σήμερον γη και θάλασσα την του κόσμου χαράν εμερίσαντο, και ο κόσμος ευφροσύνης πεπλήρωται. Είδοσάν σε ύδατα, ο Θεός, είδοσάν σε ύδατα και εφοβήθησαν.
    Ο Ιορδάνης εστράφη εις τα οπίσω, θεασάμενος το πυρ της Θεότητος, σωματικώς κατερχόμενον, και εισερχόμενον επ' εαυτόν. Ο Ιορδάνης εστράφη εις τα οπίσω, θεωρών το Πνεύμα το Aγιον, εν είδει περιστεράς κατερχόμενον και περιϊπτάμενόν σοι.
    Ο Ιορδάνης εστράφη εις τα οπίσω, ορών τον Αόρατον οραθέντα, τον Κτίστιν σαρκωθέντα, τον Δεσπότην εν δούλου μορφή. Ο Ιορδάνης εστράφη εις τα οπίσω, και τα όρη εσκίρτισαν, Θεόν εν σαρκί καθορώντα, και νεφέλαι φωνήν έδωκαν, θαυμάζουσαι τον παραγενόμενον, φως εκ φωτός, Θεόν αληθινόν εκ Θεού αληθινού, δεσποτικήν πανήγυριν σήμερον εν τω Ιορδάνη ορώντες, αυτόν Δε τον της παρακοής θάνατον, και το της πλάνης κέντρον, και τον του Aδου σύνδεσμον εν τω Ιορδάνη βυθίσαντα, και Βάπτισμα σωτηρίας τω κόσμω δωρησάμενον. Όθεν καγώ ο αμαρτωλός και ανάξιος δούλος σου, τα μεγαλεία των θαυμάτων σου διηγούμενος, συνεχόμενος φόβω, εν κατανύξει βοώ σοι.
    Μέγας ει Κύριε, και θαυμαστά τα έργα σου, και ουδείς λόγος εξαρκέσει προς ύμνον των θαυμασίων σου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΥΧΗΣ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ

    Συ γαρ βουλήσει εξ ουκ όντων εις το είναι παραγαγών τα σύμπαντα τω σω κράτει συνέχεις την κτίσιν, και τη ση προνοία διοικείς τον κόσμον. Συ εκ τεσσάρων στοιχείων την κτίσιν συναρμόσας, τεττάρσι καιροίς τον κύκλον του ενιαυτού εστεφάνωσας.
    Σε τρέμουσιν αι νοεραί πάσαι Δυνάμεις. Σε υμνεί ήλιος, σε δοξάζει σελήνη, σοι εντυγχάνει τα άστρα, σοι υπακούει το φως, σε φρίττουσιν άβυσσοι, σοι δουλεύουσιν αι πηγαί. Συ εξέτεινας τον ουρανόν ωσεί δέρριν, συ εστερέωσας την γην επί των υδάτων, συ περιετείχισας την θάλασσαν ψάμμω, συ προς αναπνοάς τον αέρα εξέχεας, Αγγελικαί Δυνάμεις σοι λειτουργούσιν, οι των Αρχαγγέλων χοροί σε προσκυνούσι, τα πολυόμματα Χερουβίμ, και τα εξαπτέρυγα Σεραφίμ κύκλω ιστάμενα και περιϊπτάμενα, φόβω της απροσίτου σου δόξης κατακαλύπτονται.
    Συ γαρ Θεός ών απερίγραπτος, άναρχός Τε και ανέκφραστος, ήλθες επί της γης, μορφήν δούλου λαβών, εν ομοιώματι ανθρώπων γενόμενος, ου γαρ έφερες, Δέσποτα, δια σπλάγχνα ελέους σου, θεάσασθαι υπό του διαβόλου τυραννούμενον το γένος των ανθρώπων, αλλ' ήλθες και έσωσας ημάς. Ομολογούμεν την χάριν, κηρύττομεν τον έλεον, ου κρύπτομεν την ευεργεσίαν, τας της φύσεως ημών γονάς ηλευθέρωσας, παρθενικήν ηγίασας μήτραν τω τόκω σου, πάσα η κτίσις ύμνησέ σε επιφανέντα. Συ γαρ ο Θεός ημών επί της γης ώφθης, και τοις ανθρώποιςσυνανεστράφης.
    Συ και τα Ιορδάνια ρείθρα ηγίασας, ουρανόθεν καταπέμψας το Πανάγιόν σου Πνεύμα, και τας κεφαλάς των εκείσε εμφωλευόντων συνέτριψας δρακόντων. Αύτος ουν, φιλάνθρωπε Βασιλεύ, πάρεσο και νυν δια της επιφοιτήσεως του Αγίου σου Πνεύματος, και αγίασον το ύδωρ τούτο. Και δος αυτώ την χάριν της απολυτρώσεως, την ευλογίαν του Ιορδάνου.
    Ποίησον αυτό αφθαρσίας πηγήν, αγιασμού δώρον, αμαρτημάτων λυτήριον, νοσημάτων αλεξιτίριον, δαίμοσιν ολέθριον, ταις εναντίαις δυνάμεσιν απρόσιτον, Αγγελικής ισχύος πεπληρωμένον. Ίνα πάντες οι αρυόμενοι και μεταλαμβάνοντες έχοιεν αυτό προς καθαρισμόν ψυχών και σωμάτων, προς ιατρείαν παθών, προς αγιασμόν οίκων, προς πάσαν ωφέλειαν, επιτήδειον.
    Συ γαρ ει ο Θεός ημών, ο δι ύδατος και Πνεύματος ανακαινίσας την παλαιωθείσαν φύσιν υπό της αμαρτίας. Συ ει ο δι ύδατος κατακλύσας επί του Νώε την αμαρτίαν. Συ ει ο Θεός ημών, ο δια θαλάσσης ελευθερώσας εκ της δουλείας Φαραώ, δια Μωϋσέως, το γένος των Εβραίων,
    Συ ει ο Θεός ημών ο διαρρήξας πέτραν εν ερήμω, και ερρύησαν ύδατα, και χείμαρροι κατεκλύσθησαν, και διψώντα τον λαόν σου κορέσας. Συ ει ο Θεός ημών, ο δι ύδατος και πυρός, δια του Ηλιού, απαλλάξας τον Ισραήλ εκ της πλάνης του Βαάλ. Αυτός και νυν, Δέσποτα, αγίασον το ύδωρ τούτο, τω Πνεύματί σου τω Αγίω.
    Δος πάσι, τοις Τε μεταλαμβάνουσι, τον αγιασμόν, την ευλογίαν, την κάθαρσιν, την υγεία. Και σώσον, Κύριε, τους δούλους σου, τους πιστούς Aρχοντας ημών. Και φύλαξον αυτούς υπό την σκέπην σου εν ειρήνη, υπόταξον υπό τους πόδας αυτών πάντα εχθρόν και πολέμιον, χάρισαι αυτοίς τα προς σωτηρίαν αιτήματα και ζωήν την αιώνιον.
    Μνήσθητι, Κύριε, του Αρχιεπισκόπου ημών (δείνος), και παντός του Πρεσβυτερίου, της εν Χριστώ Διακονίας, και παντός ιερατικού τάγματος, και του περιεστώτος λαού, και των δι ευλόγους αιτίας απολειφθέντων αδελφών ημών, και ελέησον αυτούς και ημάς, κατά το μέγα ελεός σου. Ίνα και δια στοιχείων, και δια Αγγέλων, και δια ανθρώπων, και δια ορωμένων, και δια αοράτων, δοξάζηταί σου το πανάγιον όνομα, συν τω Πατρί, και τω Αγίω Πνεύματι, νυν, και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

    "ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ" & ΚΑΛΗ ΦΩΤΙΣΗ
    ΣΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥ Δ.Σ. ΤΑ ΜΕΛΗ & ΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΜΑΣ .

    ΑπάντησηΔιαγραφή

"Επιτρέπεται η υποβολή σχολίων σχετικών, βέβαια, με το θέμα της κάθε ανάρτησης. Η ελεύθερη έκφραση γνώμης και καλόπιστης κριτικής για τα θέματα που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας είναι ευπρόσδεκτη. Αντίθετα, κάθε σχόλιο υβριστικού, προσβλητικού & κακόβουλου περιεχομένου και μάλιστα ανώνυμο θα διαγράφεται."