Η γεωλογική δομή του Παρνασσού

Χιονούρες κάτω από το Γεροντόβραχο και στο βάθος η Λιάκουρα

Αν σας έλεγαν ότι στον Παρνασσό κάνετε χιονοσκί πάνω σε μια τροπική θάλασσα, με νησάκια, κοραλλιογενείς υφάλους, λιμνοθάλασσες και παλιρροϊκά πεδία, δηλαδή κάτι σαν τις σημερινές Μπαχάμες, θα το πιστεύατε; Κι όμως, είναι αλήθεια, αν κάνετε με το νου σας ένα "μικρό" ταξίδι στο χρόνο, και πάτε πίσω 120 έως 150 εκατομμύρια χρόνια, στην περίοδο του Ύστερου Ιουρασικού και του Πρώιμου Κρητιδικού.
Τα γεωλογικά στρώματα, δηλαδή τα πετρώματα που σχηματίζουν σήμερα το βουνό, και ολόκληρη την Ελλάδα, δεν υπήρχαν από πάντα. Περί το τέλος του Παλαιοζωικού αιώνα, πριν 250 εκ. χρ., όλες οι ήπειροι είχαν συνενωθεί σε μία, που την ονομάζουμε Παγγαία (που σημαίνει όλες οι γαίες). "Λίγο" μετά, κατά το παλαιότερο τμήμα του Μεσοζωικού αιώνα, άνοιξε ένας ωκεανός, που του δώσαμε το ελληνικό όνομα της Ωκεανίδας Τηθύος. Αυτός είχε διάταξη ανατολή - δύση και έσπασε την Παγγαία σε δύο μεγάλες ηπείρους. Τη Λαυρασία στο βορρά (απ' την οποία αργότερα, όταν κι αυτή διασπαστεί σε μικρότερα κομμάτια, θα προκύψουν η βόρειος Αμερική, η Ευρώπη και η Ασία) και την Γκοντβάνα στο νότο (που περιελάμβανε όλες τις σημερινές νότιες ηπείρους, δηλαδή τη νότιο Αμερική, την Αφρική, την Ινδία, την Ωκεανία και την Ανταρκτική). Η περιοχή της Τηθύος που ενδιαφέρει την Ελλάδα είναι εκείνη που βρισκόταν ανάμεσα στο τμήμα εκείνο της Γκοντβάνας που μετά τη διάσπασή της θα δώσει την Αφρική και στο τμήμα εκείνο της Λαυρασίας που αργότερα θα είναι η Ευρώπη.

Η Τηθύς χωριζόταν σε επιμήκεις ζώνες, που έτρεχαν παράλληλα προς τις ακτές. Άλλες ήταν βαθειές λεκάνες, κι άλλες ήταν ρηχές περιοχές, με νησάκια που μόλις ξεπρόβαλλαν απ' το νερό, με λιμνοθάλασσες, με κοραλλιογενείς υφάλους, όπως είναι σήμερα οι Μπαχάμες. Η Πίνδος ήταν μια βαθειά λεκάνη, ενώ ο Παρνασσός (μαζί με τα "αδέρφια" του τη Γκιώνα, την Οίτη και τον Ελικώνα) ήταν μια τέτοια ρηχή θάλασσα που την ονομάζουμε ανθρακική τράπεζα Παρνασσού.

Όταν βλέπει κάποιος τα ποτάμια να κατεβάζουν υλικά από τα βουνά προς τη θάλασσα, εύκολα μπορεί να καταλάβει ότι στην ξηρά κυριαρχεί η διάβρωση, ενώ στη θάλασσα η απόθεση των υλικών, όπως τα κατακάθια του ελληνικού καφέ, και η δημιουργία πετρωμάτων με τη μορφή επάλληλων στρωμάτων. Έτσι λοιπόν, στο χώρο της Τηθύος, με τις επιμέρους ζώνες του, δημιουργήθηκαν τα ιζηματογενή πετρώματα που παρατηρούμε σήμερα στη λεγόμενη αλπική αλυσίδα, από τον Άτλαντα και τα Πυρηναία μέχρι τα Ιμαλάια. Η δημιουργία αυτή κράτησε 150 ή και 200 εκατομμύρια χρόνια, ανάλογα με την περιοχή.

Όταν κάτω από το φλοιό της Γης, στον μανδύα, εκτονώθηκαν οι εντάσεις που προκάλεσαν τη διάνοιξη της Τηθύος, τα ρεύματα του μανδύα άλλαξαν διάταξη. Τα καινούργια ρεύματα προκάλεσαν τη διάνοιξη νέων ωκεανών, του βόρειου και νότιου Ατλαντικού και του Ινδικού. Έτσι, ο δύο μεγάλες ήπειροι έσπασαν σε μικρότερα κομμάτια, τα οποία απομακρύνθηκαν το ένα από το άλλο και είναι οι σημερινές ήπειροι, που βεβαίως δεν έπαψαν να κινούνται. Ταυτόχρονα, το καινούργιο σύστημα κινήσεων, και ιδιαίτερα η διάνοιξη του νότιου Ατλαντικού, έσπρωξε την Αφρική προς βορράν και προκάλεσε το σταδιακό κλείσιμο της Τηθύος, τη σύγκρουση των βόρειων ηπειρωτικών τεμαχών με τα νότια, την πτύχωση των ιζημάτων που είχαν αποτεθεί στον παλιό ωκεανό και τελικά την ανόρθωση των αλπικών οροσειρών. Όλο το δυτικό τμήμα της Ελλάδας, δυτικά του Αξιού ποταμού, οι δυτικές Δειναρίδες και το μεγαλύτερο μέρος της Ιταλίας προέρχονται από την αφρικανική μεριά της Τηθύος, και μετά το χαλάρωμα της σύγκρουσης παρέμειναν προσκολλημένα στην Ευρώπη.

Τα πετρώματα της ζώνης Παρνασσού αποτέθηκαν στην περίοδο από περίπου 220 μέχρι 50 εκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα και αμέσως μετά πτυχώθηκαν και σηκώθηκαν σε ψηλά βουνά. Στην περιοχή του χιονοδρομικού κέντρου και στις πίστες εμφανίζονται τα στρώματα που δημιουργήθηκαν στο διάστημα του ανώτατου Ιουρασικού και του κατώτερου Κρητιδικού, δηλαδή πριν από 150 μέχρι 100 εκατομμύρια χρόνια. Η περιοχή αυτή ήταν, παλαιογεωγραφικά, κοντά στο τότε βόρειο άκρο της ζώνης, που σήμερα λόγω στρέψης είναι ανατολικό. Κυρίαρχο στοιχείο ήταν οι κοραλλιογενείς ύφαλοι με θαυμαστές κοινωνίες από κοράλλια και πλήθος άλλων μεγάλων και μικρών οργανισμών, όπως σπόγγοι, παχυόστρακα μαλάκια, μεγάλη ποικιλία από πολυκύτταρα και μονοκύτταρα φύκη, πρωτόζωα, ανθεκτικές κρούστες από μικρόβια και πολλά άλλα. Όλα αυτά βεβαίως τα βλέπουμε υπό μορφήν απολιθωμάτων μέσα στην πέτρα, ενώ με την αργή διάλυση του ασβεστολίθου από τις βροχές τα βλέπουμε σε ανάγλυφο στις επιφάνειες του πετρώματος. Φυσικά, τα είδη και τα γένη αυτά ζούσαν μόνο εκείνη την περίοδο, και μόνο σε περιοχές με παρόμοιες οικολογικές συνθήκες (κλίμα, βαθυμετρία, ρεύματα, προσφορά τροφής...) και αποτελούν θαυμαστές μαρτυρίες της ζωής του παρελθόντος, διότι σήμερα για πολλά από αυτά δεν υπάρχουν απόγονοι, ενώ οι απόγονοι των υπολοίπων είναι πολύ διαφορετικοί, λόγω της συνεχούς εξέλιξης και της προσαρμογής όλων των οργανισμών σε συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες...
Δρ. Νίκος Καρράς
Γεωλόγος-μικροπαλαιοντολόγος του ΙΓΜΕ

πηγή : http://www.parnassos-ski.gr/