Ο Αγάς του Δαδιού & το Μοίρασμα του Κάμπου

                                                      Αποκριάτικο Δρώμενο        

           

     Του Δημητρίου Ι. Κατοίκου*

      Με μεγάλη επιτυχία διεξήχθη το βράδυ του Σαββάτου της Αποκριάς, στην κεντρική Πλατεία Πολυδρόσου, το θεατρικό αποκριάτικο δρώμενο «Ο ΑΓΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΜΟΙΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΚΑΜΠΟΥ», εν μέσω ξέφρενου αποκριάτικου γλεντιού με φωτιές και κοντοσούβλια...

    Πλήθος κόσμου, συγχωριανών αλλά και επισκεπτών παρακολούθησε  και συμμετείχε στις εκδηλώσεις που οργάνωσε η Δ.Ε. Παρνασσού & η Κοιν. Πολυδρόσου. Προηγήθηκε η ανάγνωση του ιστορικού της υπόθεσης το οποίο έχει ως εξής:

«Τον Σεπτέμβριο του 1829, τα Τουρκικά στρατεύματα, μετά την ήττα τους στην Πέτρα της Βοιωτίας, εξεκκένωσαν την Ανατολική Στερεά Ελλάδα. Μαζί τους φεύγουν προς τη Θεσσαλία και οι Τούρκοι αξιωματούχοι του Οθωμανικού κρατικού μηχανισμού που διέμεναν στις μεγάλες πόλεις και τα κεφαλοχώρια της Στερεάς. Μετά από 436 χρόνια πικρής σκλαβιάς η Ελευθερία ξαναγυρίζει στη Γη που τη γέννησε. Ο τελευταίος Τούρκος Αγάς του Δαδιού, ο Μπελούμπασης Αγάς, φεύγει κι αυτός, αλλά την άνοιξη του επομένου έτους επανέρχεται και προσπαθεί να πουλήσει το τεράστιο αγρόκτημά του στα Σπίτια του Μεγαλοκύρη το οποίο έχει περιέλθει στην ιδιοκτησία του κληρονομικώ δικαίω, μιας και από τα πρώτα χρόνια της τουρκοκρατίας ανήκε στον εκάστοτε Αγά των Βερτζιανών.

   Ήταν ανήμερα της Αναλήψεως του Σωτήρος, 15 Μαΐου 1830, ημέρα Πέμπτη. Η Ανάληψη γιορταζόταν ανέκαθεν με μεγάλη λαμπρότητα στην περιοχή του Παρνασσού. Το γλέντι έχει ανάψει για τα καλά στη χορευταριά της Απάνω Σουβάλας, μπροστά στο εκκλησάκι του Αγίου Αθανασίου. Το χορό σέρνει ο Προεστός του χωριού Γιάννης Κασσαβέτης, (Κασσαβετόϊαννος), ζωμένος με 17 μαντήλια. Φτάνει ο μαντατοφόρος του Αγά απ’ το Δαδί και αναγγέλλει την προσφορά: «Όρα Ζβαλιώτες, ου Αγάς πλάει του Μιγαλουκύρ. Άμα θέτε λάτε να τουν πάριτι». Τα όργανα σταματάνε. Ο Κασσαβετόϊαννος, σαν να εκφράζει ακαριαία τη γνώμη όλων, του απαντά οργισμένος: «Ούτι κάμπου θέλουμι ούτι γρόσια έχουμι να τουν αγουράσουμι. Εμάς ου κάμπους είνι ιδώ!!!». Και φέρνοντας το χέρι του γυροβολιά δείχνει στον υποτακτικό τα απέναντι απρόσιτα βραχώδη Γούπατα του Παρνασσού!!! «Όξου από δω ρε ζαγάρ!!!». (Τα υπόλοιπα ακούστηκαν στο δρώμενο).

      Αμέσως οι οργανοπαίχτες συνέχισαν να λαλούν τις πίπιζες και οι χορευτές αυτοσχεδίασαν το σκωπτικό δίστιχο που μας παραδόθηκε από γενιά σε γενιά μέχρι τις μέρες μας; «Για του χορό κι του φουρό μας πήρανε το Πατερό, για την κρεμαστή καρφίτσα μας πήρανε τη Λιαγκουρίτσα». Ο Μπελούμπασης Αγάς εξοργίστηκε. Είχε εξοχική κατοικία (Ουντά) στην Απάνω Σουβάλα, ακριβώς κάτω από την πηγή της Αγίας Βαρβάρας και με πολλούς Σουβαλιώτες είχε σχέσεις φιλικές. Γι’ αυτό καταράστηκε τους Σουβαλιώτες με τρείς βαριές κατάρες. (Ακούστηκαν στο δρώμενο). Στη συνέχεια απευθύνθηκε σε έναν Μαργιολακιώτη κολήγα του, ονόματι Ντίζα, για να του πουλήσει το αγρόκτημα. Ούτε κι αυτός το πήρε. Τέλος απευθύνθηκε στους Δαδιώτες. Προεστοί και νοικοκυραίοι του Δαδιού συνάχτηκαν στη Βρύση της Χορευταριάς, έκαναν έρανο μεταξύ τους, πήραν και τοκογλυφικό δάνειο από Λαμιώτη τοκογλύφο για να συμπληρώσουν το ποσό, αγόρασαν τον Μεγαλοκύρη και τον κατέχουν μέχρι σήμερα.

(Τα ιστορικά στοιχεία έχουν ληφθεί από τα κάτωθι συγγράμματα: 1.Χ Ενισλείδη «ΑΜΦΙΚΛΕΙΑ» 2. Ι. Σκορδά «Αμφίκλεια το Παλιό Δαδί» 3. Δ. Κατοίκου «Λίλαια και πέριξ». Το δίστιχο και οι διάλογοι όπως μου τα διηγήθηκε η πεθερά της αδερφής μου Βασίλω Κασσαβέτη –Μαστροκώστα (1913-2006), δισεγγονή του Κασσαβετόϊαννου).

    Επακολούθησε το θεατρικό δρώμενο. Τους ρόλους έπαιξαν οι κάτωθι: Μπελούμπασης Αγάς, ο Γιάννης Αν.Μαράζας. Προεστός Κασσαβετόϊαννος, ο Χρήστος Δ. Πάντος. Πρωτοπαλίκαρο του Προεστού, ο Νίκος Νουκάρης. Υποταχτικός του Αγά (Ερντογάν) ο Θανάσης Θάνος Μπεκρής. Έφιππος Σουβαλιώτης αγγελιοφόρος ο Λουκάς Παναγιώτου με το άλογό του. Σουβαλιώτες χορευτές: Ανδριάνα Λάζου, Χρυσοντίνα Παπαδάμ, Θεολογία Λασκαρίδου, Έφη Τοπάλη και πλήθος μασκαρεμένων ντόπιων και επισκεπτών.

   Στο τέλος διαβάστηκαν από τον υπογράφοντα και δύο σατιρικά ποιήματα σχετικά με το θέμα: 

   Πρώτα για τους Δαδιώτες: «Ρε Δαδιώτη νοικοκύρη πάρε το Μεγαλοκύρη*, πάρτε και το Βερτζιανό* να μπαλιάζετε σανό. Μπόλογο* και Κάτ’ Καλύβια* να φυτεύετε κρεμύδια. Τα λεφτά απ’ τα αγγούρια να τα κάνετε μασούρια και απάνω στο σπορέα να κοιμόσαστε παρέα. Το νερό απ’ το Καλανίτσου* να το πάτε στο Μπαρμπίτσου* και να δέστε θημωνιές από μαύρες τσαπουρνιές. Στο Ντουσκόλογγο* στα Σπίτια* ν’ αλωνάτε αρμυρίθια, σκούπες απ’ τον Κανιανίτη* να σαρώνετε το σπίτι. Και μεσ’ τις Ασβεσταριές* να φυτρώνουνε «συκιές». Στο Καλοερκό το Δέντρο* να ‘ν το βλήτο ένα μέτρο». (*) 

  *Δαδιώτικα τοπωνύμια.

    Για τους Σουβαλιώτες: «‘Μεις Ζβαλιώτες μου νταμάχια θα ‘χουμι για κάμπου βράχια. Από πέρα απ’ τουν Ξηριά* θα φυτεύουμε κουκιά και στα Γούπατα* στη ράχη θα θερίζουμε το στάχυ. Καναπτσιά* και Καψουρώνη* θα ‘ναι του διάλου αλώνι. Το λουμπίνι μεσ’ το ρέμα θα μετράμε με το στρέμμα και νερό απ’ τον Καρνέρι* θα κβαλάμε με πανέρι. Μεσ’ τον Πλατανάκη* στου βούθλα θα ξεπλένουμε τον κούτλα. Τη μπομπότα στο ταγάρι θα ‘χουμε για παντεσπάνι, με τυρόγαλο τριψιάνα του παιδιού μη δίνει η μάνα. Το Σαββάτο στο Δαδί για τα ψχούδια στη γραμμή και την Κυριακή σχωράμε για να έχουμε να φάμε.»

*Σουβαλιώτικα τοπωνύμια.

   *Ο Δημήτριος Ι. Κατοίκος       είναι Ιστορικός Ερευνητής-Συγγραφέας      & Μέλος του Δ.Σ. του Λαογραφικού Ιστορικού Συλλόγου Πολυδρόσου