Η ηρωική μάχη του Σκρα (17-30 Μαΐου 1918) και η ολοκληρωτική εκδίωξη των Βουλγάρων από τα χώματα της Μακεδονίας

     

Γράφει ο Χρήστος Ίντος  - Ιστορικός

 Συμπληρώνονται εφέτος εκατόν τρία (103) χρόνια από τη θρυλική μάχη του Σκρα. Από τη μάχη που έγινε η αρχή του τέλους του Μακεδονικού Μετώπου από το οποίο εξήλθε νικητής και καταξιωμένος ο Ελληνικός Στρατός. Το Μακεδονικό Μέτωπο ήταν ένα από τα πολλά του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918), του γνωστού και ως ο Μεγάλος Πόλεμος. Ένας Πόλεμος στον οποίο ενεπλάκησαν πολλά κράτη και διαδραματίστηκε σε όλα τα μήκη και πλάτη της οικουμένης. Από την τρομερή δύνη του δεν μπορούσαν να εξαιρεθούν τα Βαλκάνια, που πριν μόλις δύο χρόνια είχαν βγει από τους δικούς τους τοπικούς πολέμους...

Το Μακεδονικό Μέτωπο περίζωσε τη Μακεδονία. Τα σύνορά της που προς βορρά πριν ένα χρόνο είχαν χαραχθεί με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913). Σε μήκος 250 και πλέον χιλιομέτρων, από τον κόλπο του Ορφανού ίσαμε την λίμνη της Αχρίδας, παρατάχθηκαν στρατοί με άνδρες από όλες τις φυλές της γης. Δόθηκαν μάχες, θυσιάστηκαν εκατοντάδες και από τις δύο πλευρές των αντιμαχομένων. Κύρια σημεία του Μετώπου ο τομέας του Στρυμόνα, της Δοϊράνης, του Σκρα, του Βόρρα (Καϊμακτσαλάν).

   

         Σκρά, Μάιος 1918, ο Στρατηγός Χριστοδούλου ανακρίνει αιχμαλώτους. (Πηγή, ΓΥΕξ.).

Από τον τομέα που διέρχονταν του Νομού μας (Κιλκίς) ξεχώρισαν τρεις συγκρούσεις: Του Ραβινέ (Μάιος 1917), του Σκρα (Μάιος 1918) και της Δοϊράνης (Σεπτέμβριος 1918).

Βέβαια η συμμετοχή της Ελλάδας στον Α΄Π.Π και στο πλευρό των δυνάμεων της Αντάντ δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Το Έθνος πέρασε από συμπληγάδες, διχάστηκε βαθιά και ο διχασμός εκείνος το συνόδευσε και μετέπειτα. Η συμμετοχή όμως στο πλευρό των Αγγλογάλλων και των συμμάχων τους δικαιώθηκε. Δημιουργήθηκε στη συνέχεια η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών, για να γκρεμιστούν στη συνέχεια πραγματικότητες, όνειρα και πόθοι, ως αποτέλεσμα και αυτά του Εθνικού Διχασμού που είχε προηγηθεί.

Θα μείνουμε στον ελληνικό θρίαμβο του Σκρα. Και δεν είναι ανάγκη να μιλήσουμε εμείς. Θα θυμηθούμε, τέτοιες μέρες, εκατόν τρία χρόνια μετά, τα λόγια των μεγάλων πρωταγωνιστών. Ζώντων και ηρωικώς πεσόντων. Παραθέτουμε μαρτυρίες που καταγράφηκαν από ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα και δεν ήταν λίγοι. Η βιβλιογραφία τεράστια, ελληνική και ξένη.

Λεωνίδας Παρασκευόπουλος, Αντιστράτηγος, τότε Διοικητής του Α΄Σώματος Στρατού:
«… Κατά τον Μάιον της εποχής εκείνης τα εν τω Μετώπω Ελληνικά Στρατεύματα ενίκησαν την λαμπράν νίκην του Σκρα κατά την οποίαν η ανδρεία του Ελληνικού Στρατού και η ορμή των εν συνδιασμώ προς την τεχνικήν και επιστημονικήν προσαρμογήν του προς τον νέον πόλεμον δικαίως εθαυμάσθησαν.

Αι απώλειαι υπήρξαν σημαντικαί και οι ταυματίαι επλήρωσαν τα Νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης. Μέγας αριθμός εξ αυτών διεκομίζετο εις Πειραιά δια του Γαλλικού πλωτού Νοσοκομείου La Fayette. Εις τούτους υπό της Κυβερνήσεως και των λοιπών Αρχών και του λαού εγένετο εγκάρδιος υποδοχή.

Ο Βενιζέλος κατήλθεν εις Πειραιά μετά του υφυπουργού των Στρατιωτικών ανέμενε και την άφιξιν του πλωτού Νοσοκομείου επί του θωρηκτού «ΚΙΛΚΙΣ» ηγγυροβολημένου εις τον λιμένα του Πειραιώς. Λόγω επιβρανδύνσεως του πλου του το ατμόπλοιον δεν έφθασε προ μεσημβρίας όπως ανεμένετο αλλά περί την 14ην ώραν. Ο Ναύαρχος Κακουλίδης παρέθηκεν εκ των ενόντων πρόγευμα προς τον πρόεδρον της Κυβερνήσεως, του Υφυπουργού των Στρατιωτικών και εις εμέ δια να μην ανέλθωμεν εις τας Αθήνας. ….».

                                        

  Μάχη Σκρα, (Πηγή, Διαδίκτυο)

Αλέξανδρος Μαζαράκης – Αινιάν, Αντιστράτηγος, Ακαδημαϊκός, τότε Διευθυντής των 1ου και 2ου Γραφείου του Ελληνικού Γενικού Επιτελείου

«…. Η μάχη του Σκρα (Μάιος 1918) κατά την οποία τα ελληνικά Συντάγματα με την υποστήριξιν πολυαρίθμου ελληνικού και γαλλικού πυροβολικού έγιναν κύρια του οχυρωμένου συγκροτήματος Σκρα και έδειξαν γενναιότητα και υπέστησαν σημαντικάς θυσίας ήτο η πρώτη εις σημαντικωτέραν αναμέτρησιν συμμετοχή του ελληνικού στρατού εις τον συμμαχικόν αγώνα ….. κατά τούτο σημαντική ότι ο Στρατηγός Guillaumat παρακολουθών και εκτιμήσας την μαχητικήν αξίαν του Ελληνικού Στρατού, απέκτησε ικανήν εμπιστοσύνην και δη την πεποίθεσιν ότι δια της συμμετοχής του καθίστα τον συμμαχικόν εν Μακεδονία στρατόν ικανόν να αναλάβη πρωτοβουλίαν και διαρρήξη το γερμανοβουλγαρικόν μέτωπον…».

Στυλιανός Γονατάς, Ανώτατος Στρατιωτικός, τ. Υπουργός και Πρωθυπουργός
«…. Και κατελήφθη μεν το ισχυρό συγκρότημα Σκρα-Ντ-Λέγγεν, πλάτους 15 χλμ. και βάθους 2 χλμ. το οποίον εβελτίωσεν κατά πολύ τας θέσεις μας, επλήρωσαν όμως ακριβά την επιτυχίαν αυτήν, δια της απωλείας 30 αξιωματικών και 400 οπλιτών φονευθέντων και 80 αξιωματικών και 1.500 οπλιτών τραυματισθέντων ….».

Στέργιος Γ. Γυαλιστράς, Αντιστράτηγος και μετέπειτα Υπουργός Αεροπορίας
« …. Κατά την 16ην και 17ην (π. μ.), λαμβάνει χώραν η πρώτη σοβαρή επιθετική ενέργεια, προς κατάληψιν του Σκρα –ντι- Λέγκεν, εκ μέρους των Μεραρχιών Κρήτης και Αρχιπελάγους, υποστηριζομένων υπό ισχυρού, ελαφρού και βαρέως, Ελληνικού και Γαλλικού πυροβολικού. Κατά μεν την 16ην Μαΐου, διενεργείται δι΄ όλης της ημέρας ισχυρά προπαρασκευή πυροβολικού. Κατά δε την 17ην Μαΐου, κατόπιν εισιπενταλέπτου προπαρασκευής πυροβολικού επακολουθεί την 5ην πρωινήν η εξόρμησις του πεζικού. Εντός διώρου χρονικού διαστήματος είχον καταληφθή άπαντες οι καθορισθέντες αντικειμενικοί σκοποί.

Η σημασία της μάχης ταύτης του Σκρα ενείχεν μεγίστην σημασίαν. Η επιδειχθείσα ορμητικότης εκ μέρους του Έλληνος πεζού και η ταχίστη αφομοίωσις εκ μέρους των Στελεχών, εν όλη τη κλίμακι της ιεραρχίας, των νέων μεθόδων του τρόπου του μάχεσθαι, ως και των αρχών των διεπουσών την συνεργασίαν πεζικού και πυροβολικού, εδραιώνει την πίστην της Ανωτάτης Συμμαχικής Ηγεσίας προς τον Ελληνικόν Στρατόν. Η χώρα μας αρχίζει να υπολογίζεται ως στρατιωτικός παράγων. Συν τω χρόνω, αρχίζει να λησμονήται η εκ της αμαχητί παραδόσεως του Ρούπελ δυσμενής εντύπωσις….».

Δημήτριος Βακάς, Αντιστράτηγος

Λίγες ημέρες πριν τη μάχη του Σκρα
«…Το λόφο Κουπ Γκορζ (Σφαγείο), όπου το τάγμα Σταυριανόπουλου είχε εγκαταστήσει φυλάκιο σε απόσταση είκοσι μέτρων από τον εχθρό κατόρθωσε να τον κρατήσει πάση θυσία μετά τις αλλεπάλληλες επιθέσεις των αντιπάλων σχεδόν μόνος του ο δεκανέας Ρυσάκης. Μετά τη μάχη καταμετρήθηκαν πάνω από 120 πτώματα των εχθρικών δυνάμεων. Μεταξύ αυτών βρέθηκε τραυματισμένος και ο δεκανέας. Η γενναιότητα και το κατόρθωμά του είχε μεγάλη απήχηση σε όλο το στράτευμα, γιαυτό και με απόφαση του Γάλλου αρχιστράτηγου ο λόφος πήρε το όνομά του….».

Για τον διοικητή λόχου Σπ. Λελούδα
«…. Στις επιχειρήσεις κατά της εχθρικής θέσης Λαντίγ, ο θαυμάσιος αυτός αξιωματικός αν και έφερε δύο τραύματα στους μηρούς του από ριπή πυροβόλου, συνέχισε τον αγώνα επικεφαλής του λόχου του. Όταν ο γιατρός του τάγματος Προκοπάκης να του επιδέσει τα τραύματα και να τον παρηγορήσει, γελώντας του απάντησε: «Ξέρεις τι είναι για μας τους στρατιώτες ένα αστέρι και ένα παράσημο, που τα τραύματά μου αυτά θα μου δώσουν;».

   

                                                                  Το μνημείο των Ηρώων του Α΄ Παγκοσμίου στο Σκρα (Χρ. Ίντος).

Για τη μάχη του Σκρα

«…. Αρχηγός του συμμαχικού πυροβολικού της Μεραρχίας Αρχιπελάγους, ήτο ο Γάλλος συνταγματάρχης Λοτ. Ενώ ευρίσκετο εις τον σταθμόν της διοικήσεώς του παρά το Πουάντ Ο με το ακουστικό ανά χείρας, ετοιμάσθηκε να διατάξη ωρισμένας πυροβολαρχίας να συγκεντρώσουν τα πυρά των κατά ειδικών θέσεων του εχθρού., που ήσαν περισσότερον ωχυρωμέναι. Ήθελε δι΄ αυτών των μέσων να υποβοηθήση την επίθεσιν του ελληνικού πεζικού, που είχεν αρχίσει πριν από ολίγην ώρα και να εξουδετερώνει την βουλγαρικήν επίθεσιν εις εκείνα τα σημεία της μάχης. Μόλις όμως άρχισε να εκδηλώνη αυτήν την πρόθεσίν του κάποιος από τους επιτελείς του τον διέκοψε, με την παρατήρησιν, ότι επερίττευεν η βολή του πυροβολικού διότι το ελληνικόν πεζικόν ευρίσκετο ήδη επί των οχυρωτάτων αυτών θέσεων και εμάχετο εκ του συστάδην με τους Βουλγάρους. Ο Γάλλος συνταγματάρχης έμεινεν εμβρόντητος, πετάχτηκε επάνω και εφώναξε :
– Είναι αδύνατον …..
Όταν όμως με τα μάτια του μετά από λίγο διαπίστωσε από τις φωτοβολίδες που ρίχνονταν και που δήλωναν την κατάληψη του λόφου φώναξε με ενθουσιασμό:
– Είναι αδύνατον, αλλά ….. είναι αληθές…».

Για τον θάνατο του υπολοχαγού Κοντάρη
« ….. Ο υπολοχαγός Εμμ. Κοντάρης επικεφαλής λόχου μάχονταν σαν λιοντάρι., όταν τον βρήκε φονικό εχθρικό βόλι και έπεσε θανάσιμα τραυματισμένος. Είχε εντούτοις το κουράγια να διατυπώσει σ΄ ένα επιγραμματικό λακωνικό σημείωμα το περίσσευμα της ψυχικής ορμής του που δεν κατόρθωσε να εκδηλώσει ολοκληρωμένη στη μάχη. Έγραψε στον διοικητή του ταγματάρχη Παπαγιάννη αυτά τα λόγια « Ταγματάρχα μου, πληγώθηκα θανάσιμα για την Πατρίδα. Ζήτω η Ελλάς». Το παίρνει ο Παπαγιάννης ….. σφουγγίζει ένα δάκρυ και προχωρά ακατάσχετος μέσα στη φωτιά επικεφαλής του τάγματός του. Σε λίγη ώρα είναι και ο ίδιος νεκρός εις το αθάνατο εκείνο πεδίο τιμής…..».

 

                  Ο τάφος του Ταγματάρχη Παπαγιάννη στο Σκρα (Ελληνικό Πανόραμα)

Για τον τραυματισμό του ταγματάρχη Δικαιοσύνης Πολεμαρχάκη
«…..Ο ενθουσιώδης ταγματάρχης της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης του Σώματος Στρατού Εθνικής Αμύνης, ο ευσωμότατος Πολεμαρχάκης, ζήτησε από τον διοικητή του Σώματος στρατηγό Ζυμβρακάκη την άδεια να πάει στο παρατηρητήριο του φίλου και συμπολίτη του Τζανακάκη που με το τάγμα του θα εξορμούσε για την κατάληψη της οχυρώτατης θέσης Μπος. Έτσι από το στρατηγείο του Αρμπ – Νουαρ (Μαύρο Δένδρο) και χωρίς να έχει καμιά υποχρέωση σαν δικαστικός, βρίσκεται σε λίγο στην πρώτη γραμμή! Αλλά ούτε αυτό δεν του έφτασε. Επάνω στον ενθουσιασμό του ακολουθεί το τάγμα του φίλου του και κατά την προέλασή του, προχωρώντας και αυτός προς το Μπος έπεσε βαριά τραυματισμένος…..»

Για τον ακρωτηριασμό του λοχαγού Φιλ. Μπέλλια
«… Ενώ η πυροβολαρχία του βάλλονταν σκληρά εκείνος παρέμεινε εκτεθειμένος στον κίνδυνο και αρνήθηκε να εγκαταλείψει τη θέση της διοίκησής του και να καλυφθεί στο καταφύγιο. ….Πάνω όμως στον καταιγιστικό βομβαρδισμό του εχθρού ένα βλήμα τον τραυμάτισε σοβαρότατα. Του πήρε το δεξί πόδι και του στοίχισε ένα διαμπερές τραύμα στο στήθος. …. Όταν του έδεναν τα τραύματά του αδιαφορούσε τελείως για τον εαυτό του. Ζητούσε πληροφορίες για την τύχη των ανδρών της πυροβολαρχίας του. Και όταν ο διοικητής του συντάγματος Φ. Σκαλτσογιάννης τον επισκέφθηκε στο νοσοκομείο και τον συνέχαιρε, απάντησε ήρεμα και απλά: «Δεν έκανα τίποτα για την Ελλάδα. Της χρωστώ συνταγματάρχα μου, την ζωή και της έδωσα το ένα μου πόδι…».

Για τον αεροπόρο Ράλλη
«……Εμπιστεύθηκε την προαίσθηση που τον είχε καταλάβει από την προηγούμενη ημέρα πως θα έπεφτε την επόμενη στις εχθρικές γραμμές στον υπίλαρχο Στ. Χαρισιάδη. Επί μία και πλέον ώρα ο Χαρισιάδης προσπάθησε να τον πείσει να μην πετάξει… αλλά η απάντησή του ήταν μία «Έχω κύριε επίλαρχε, το πιστόλι μου και ένα κουτί σπίρτα, και όταν πέσω στους Βουλγάρους ούτε το αεροπλάνο μου θα χαρούν ούτε εμένα …..». Το μοιραίο πράγματι επήλθε την επόμενη …..».

Για τον τραυματισμό του διοικητή του 6ου λόχου
Διον. Λεονάρδου στη θέση Τουμουλούς,
όπου έπεσε τραυματισμένος και ο διοικητής του τάγματός του ταγματάρχης Ι. Ντόζης.
«..Ήταν τραυματισμένος (ο Λεονάρδος) βαριά, αλλά όταν πληροφορήθηκε τον ηρωικό θάνατο του ανθυπολοχαγού του λόχου του Αντ. Παρασκάκη προσπαθούσε να αποκρύψει από τους άνδρες του τη σοβαρότητα της κατάστασή του από το τραύμα για να μην κλονιστούν ιδίως την κρίσιμη εκείνη στιγμή που οι Βούλγαροι ίσως με αντεπίθεσή τους θα προσπαθούσαν για να ανακτήσουν τη σημαντική θέση που έχασαν …..».

Υπάρχουν και πολλές άλλες καταγραφές και μαρτυρίες. Δικών μας, συμμάχων και αντιπάλων. Όλων τα λόγια ήταν έπαινοι για τους αγωνιστές της μάχης του Σκρα. 

Τιμή και Δόξα στους ήρωες.

Βιβλιογραφία:
Λεωνίδας Παρασκευόπουλος, Αναμνήσεις 1896-1920, εν Αθήναις 1934, τ. Α΄.
Αλέξανδρος Μαζαράκης – Αινιάν, Απομνημονεύματα, Αθήνα ά. έ. ε
Στυλιανός Γονατάς, Απομνημονεύματα , Αθήναι, σ. 77.
Στέργιος Α. Γυαλίστρας, Εθνικοί Αγώνες 1909-1959, μελέτη ιστορική – στρατιωτική, Αθήνα 1963.
Βακάς, Δημ., Η Μεγάλη Ελλάς, Ο Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος ως πολεμικός ηγέτης, Αθήνα 1965.

 

ΠΗΓΗ:http://maxitis.gr/

Επιμέλεια - Ανάρτηση   Αλέκος Ι. Βαλάσκας