Σουβάλα : Από πού προέρχεται η παλιά ονομασία του χωριού μας…

   Γράφει ο Ηλίας Χρ. Θάνος, Ερευνητής-Συγγραφέας-Αρθρογράφος

     Αξίζει ιδιαίτερη αναφορά στην προέλευση του ονόματος “Σουβάλα” του χωριού μας...

Ερχόμαστε εδώ να μελετήσουμε ένα ιδιαίτερο θέμα το οποίο έχει απασχολήσει κατά καιρούς ανθρώπους των γραμμάτων καταγόμενους από το χωριό μας.

Ο Γιάννης Αθ. Μαρρές στο βιβλίο του «Τραγούδια της Σουβάλας Παρνασσού» γράφει σχετικά: «Η λέξη: σουβάλα, γράφουν μερικοί είναι σύνθετη λέξη Τούρκικη, και σημαίνει: πολύ νερό. Το παλιό χωριό είχε βέβαια πολλά νερά. Αυτό όμως για μερικούς άλλους δε λέει τίποτα, σε σχέση πάντα με την προέλευση του ονόματος του χωριού, αφού, όπως ισχυρίζονται, υπάρχουν και άλλα χωριά με το όνομα: Σουβάλα, αλλά τα χωριά αυτά δεν έχουν νερό. Κατ’ αυτούς η λέξη σουβάλα είναι λέξη Σλάβικη, και σημαίνει: κοίλωμα με γύρω βουνά. Η παλιά Σουβάλα ήταν πράγματι χτισμένη σ’ ένα κοίλωμα με γύρω βουνά. Είχε όμως και πολλά νερά. Ποιο ναναι το σωστό άραγε σχετικά με την προέλευση του ονόματος του χωριού;»¹

Ο Κώστας Α. Παπαχρίστου σχετικά με την προέλευση του ονόματος γράφει: «Η προέλευση της ονομασίας Σουβάλα δεν προκαλεί απορίες στον ερευνητή. Το Σουβάλα είναι από το σλαβικό süvala, που σημαίνει «έλος», και που είχε διαδοθεί σαν προσηγορικό κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους στον ευρύτερο ελληνικό χώρο. Βέβαια ο Θεσσαλονίκης Ευστάθιος (12 αι.) ετυμολογεί τη λέξη από το ρήμα συμβάλλω, […]. Η ετυμολογία, όμως, αυτή είναι καρπός της προσπάθειας που έκαναν οι παλαιοί λόγιοι να αναζητούν και να βρίσκουν ελληνικές ρίζες και στις ολοφάνερα ξενικές λέξεις. Ολωσδιόλου εσφαλμένη είναι και η ετυμολογία της τοπονομασίας από σύνθετη τουρκική λέξη, που σημαίνει «πολύ νερό», γιατί τέτοια τουρκική λέξη είναι ανύπαρχτη. Αφού, λοιπόν, η λέξη σουβάλα σημαίνει «έλος», με βεβαιότητα μπορούμε να πούμε ότι η συνώνυμη τοπονομασία αναφέρεται αρχικά στο μεγάλο βάλτο, που σχηματιζόταν άλλοτε μεταξύ των πηγών του Κηφισσού, στην Αλεγούσα, και της σημερινής Κάτω Αγόριανης, καλύπτοντας χιλιάδες στρέμματα πεδινής γης. Ο Βάλτος αυτός, γνωστός σα «βάλτος της Αγόργιανης» καταβασάνισε για αιώνες τους ανθρώπους της περιοχής, μέχρι και τις νεότερες γενεές, και έγινε η αιτία να πλάσει ο λαός τοπικές παραδόσεις για στοιχειά και δαίμονες, που κυνηγούσαν τάχα τους διαβάτες τη νύχτα και που στην πραγματικότητα ήταν τα απειράριθμα κουνούπια και τα υδρόβια ζώα. Κατά συνέπεια, ο ομώνυμος παλαιός οικισμός, η Σουβάλα, πρέπει να είχε δημιουργηθεί σε περιοχή παρόχθια ή πολύ κοντινή στο έλος. Σ’ αυτό το ασφαλές συμπέρασμα οδηγεί την έρευνα η ονομασία. Αλλά και αν η ονομασία δε μας βοηθούσε στον εντοπισμό του οικισμού, και πάλι οι αναζητήσεις μας θα στρέφονταν σ’ αυτή την περιοχή, αφού μάλιστα ο αρχικός οικισμός της Σουβάλας δεν είναι δυνατό να αναζητηθεί στη θέση της Απάνω Σουβάλας ή να ταυτιστεί με τη σημερινή Κάτω Σουβάλα – Πολύδροσο – που βεβαιωμένα άρχισε να συγκροτείται μετά το σεισμό του 1870 και την καταστροφή απ’ αυτόν της Απάνω Σουβάλας.»²

Ενώ πάλι ο Γιάννης Αθ. Μαρρές αυτή τη φορά στο βιβλίο του «Πολύδροσος-Σουβάλα Παρνασσού» δίνει μια εξήγηση για το ότι το Σουβάλα σημαίνει κοίλωμα με γύρω βουνά ως εξής: «Ο Κορδάτος όταν είπα πως η λέξη: σουβάλα είναι Τούρκικη λέξη και σημαίνει «πολύ νερό» με κοίταξε χαμογελώντας και μου είπε πως ο ίδιος έχει επισκεφτεί κατά καιρούς πολλά χωριά που υπάρχουν στην πατρίδα μας κι έχουν το όνομα Σουβάλα, αλλά κανένα σχεδόν από τα χωριά αυτά δεν είχε νερό, πράγμα που δημιουργούσε προβλήματα στους κατοίκους τους, οι οποίοι πολλές φορές διαμαρτύρονταν έντονα ζητώντας από τις αρμόδιες Κρατικές Υπηρεσίες τα χρήματα που χρειάζονταν για να κατασκευάσουν τα υδραγωγεία που θα έφερναν στο χωριό το νερό από τις πηγές που υπήρχαν στα γειτονικά από το χωριό τους βουνά. Κι ο Κορδάτος τελείωσε λέγοντάς μου, πως τα χωριά αυτά που είχε επισκεφτεί ήταν όλα χτισμένα μέσα σε κοιλώματα που είχαν γύρω τους βουνά...»³

Ποια να είναι άραγε η πραγματικότητα για την προέλευση του ονόματος καθώς οι απόψεις είναι πολλές. Ας το αφήσουμε για τροφή προς σκέψη...

Ανά την Ελλάδα υπάρχουν, ωστόσο, πολλές Σουβάλες. Υπάρχει Σουβάλα στην Εύβοια (στην Κύμη και στην Κάρυστο), στην Φωκίδα, στην Φθιώτιδα, στη Μεγαρίδα, στο Πήλιο, στη Λακωνία (στη Βαμβακού), στην Ίο, στη Σίφνο (Τσουβάλα) και στην Αίγινα (Παλαιοσουβάλα).⁴

Στις άλλες περιοχές το Σουβάλα αναφέρεται σε μικρούς οικισμούς ή ακατοίκητες περιοχές. Μόνο στην Φωκίδα αποτελεί το αρχικό όνομα για ένα μεγάλο χωριό- κεφαλοχώρι του Παρνασσού. Το 1927 ύστερα από Κυβερνητική απόφαση το κάτω χωριό, που λεγόταν Σουβάλα μέχρι τότε, μετονομάστηκε σε Πολύδροσος. Ο Κώστας Α. Παπαχρίστου γράφει σχετικά: «Στη Σουβάλα δόθηκε τότε η πολύ ρομαντική ονομασία Πολύδροσον, που, όσο ξέρω, την είχε προτείνει μια λόγια παραθερίστρια της Απάνω Σουβάλας, η Ρίτα Φαρμακίδη.»⁵

Ενώ ο Γιάννης Μαρρές μας λέει ότι και ο μεγάλος ιστορικός Σαράντος Καργάκος κάνει το σχόλιο ότι την «Σουβάλα την μετέτρεψε σε Πολύδροσο «ένας γλωσσικός πατριωτισμός», όπως τα ξακουστά Τζίτζινα της Λακωνίας.»⁶

Άρα, το Σουβάλα έγινε Πολύσροσον (το 1927) και Πολύδροσος (κωμόπολη) αργότερα.⁷

Παραπομπές:

1) Γιάννη Αθ. Μαρρέ, Τραγούδια της Σουβάλας (Παρνασσού), Αθήνα, 1973, Σελ. 20

2) Κώστα Α. Παπαχρίστου, παρνασιώτικα, Αθήνα, Βιβλιοπωλείο της «Εστίας», 1984, Σελ. 129-130

3) Γιάννη Αθ. Μαρρέ, Πολύδροσος-Σουβάλα Παρνασσού, Αθήνα, 1998, Σελ. 23

4) Κώστα Α. Παπαχρίστου, παρνασιώτικα, Αθήνα, Βιβλιοπωλείο της «Εστίας», 1984, Σελ. 129

5) Κώστα Α. Παπαχρίστου, παρνασιώτικα, Αθήνα, Βιβλιοπωλείο της «Εστίας», 1984, Σελ. 137

6) Γιάννη Αθ. Μαρρέ, Πολύδροσος-Σουβάλα Παρνασσού, Αθήνα, 1998, Σελ. 25 με παραπομπή στο «Τύπος της Κυριακής», 31 Μαΐου 1998

7) Κώστα Α. Παπαχρίστου, παρνασιώτικα, Αθήνα, Βιβλιοπωλείο της «Εστίας», 1984, Σελ. 129

Βιβλιογραφία:

1) Γιάννη Αθ. Μαρρέ, Πολύδροσος-Σουβάλα Παρνασσού, Αθήνα, 1998

2) Γιάννη Αθ. Μαρρέ, Τραγούδια της Σουβάλας (Παρνασσού), Αθήνα, 1973

3) Κώστα Α. Παπαχρίστου, Παρνασιώτικα, Αθήνα, Βιβλιοπωλείο της «Εστίας», 1984