Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως

         Είναι η τρίτη Κυριακή των Νηστειών. Ονομάζεται Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως και εορτάζεται κάθε χρόνο 28 ημέρες πριν το Άγιο Πάσχα. 

Του π. Αλεξάνδρου Σμέμαν

  Ονομάζεται Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως γιατί...

στην αγρυπνία ή στον Όρθρο αυτής της μέρας, μετά από τη μεγάλη Δοξολογία, ο Σταυρός μεταφέρεται σε μια σεμνή πομπή στο κέντρο του ναού και παραμένει εκεί όλη την υπόλοιπη εβδομάδα οπότε στο τέλος κάθε ακολουθίας γίνεται προσκύνηση του Σταυρού.

    Αξίζει να σημειωθεί ότι το θέμα του Σταυρού, που κυριαρχεί στην υμνολογία αυτής της Κυριακής, παρουσιάζεται όχι μέσα στο πλαίσιο του πόνου, αλλά της νίκης και της χαράς. Ακόμα δε περισσότερο οι Ειρμοί του Κανόνα της Κυριακής είναι παραμένει από την πασχαλινή ακολουθία,«Αναστάσεως ημέρα», και ο Κανόνας είναι παράφραση του αναστάσιμου Κανόνα (Σταυροαναστάσιμος Κανόνας).

    Ποιό, όμως, είναι το νόημα όλων αυτών; Βρισκόμαστε στη μέση της Μεγάλης Σαρακοστής. Από τη μια πλευρά η φυσική και πνευματική προσπάθεια, αν είναι συστηματική και συνεχής, αρχίζει να μας γίνεται αισθητή, το φόρτωμα να γίνεται πιο βαρύ, η κόπωση πιο φανερή.

   Έχουμε ανάγκη από βοήθεια και ενθάρρυνση. Από την άλλη πλευρά, αφού αντέξουμε αυτή την κόπωση και έχουμε αναρριχηθεί στο βουνό μέχρι αυτό το σημείο, αρχίζουμε να βλέπουμε το τέλος της πορείας μας και η ακτινοβολία του Πάσχα γίνεται πιο έντονη.

    Η Σαρακοστή είναι η σταύρωσητου εαυτού μας, είναι η εμπειρία – περιορισμένη βέβαια – που αποκομίζουμε από την εντολή τουΧριστού που ακούγεται στο ευαγγελικό ανάγνωσμα αυτής της Κυριακής: «όστις θέλει οπίσω μου ακολουθείν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθήτω μοι» (Μάρκ. 8,34).

     Αλλά δεν μπορούμε να σηκώσουμε το σταυρό μας και ν΄ ακολουθήσουμε το Χριστό αν δεν ατενίζουμε το Σταυρό που Εκείνος σήκωσε για να μας σώσει. Ο δικός Του Σταυρός, όχι ο δικός μας,είναι εκείνος που μας σώζει.

      Ο δικός Του Σταυρός είναι εκείνος που δίνει νόημα αλλά και δύναμη στους άλλους. Αυτό μας εξηγεί το συναξάρι της Κυριακής αυτής:

«Τη αυτή ημέρα Κυριακή τρίτη των Νηστειών, την προσκύνησιν εορτάζομεν του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού».

   Επειδή στη διάρκεια της νηστείας των σαράντα ημερών, κατά κάποιο τρόπο, και μείς σταυρωνόμαστε, νεκρωνόμαστε από τα πάθη, έχουμε την πίκρα της ακηδίας και της πτώσης, γι΄ αυτό υψώνεται ο τίμιος και ζωοποιός Σταυρός, για αναψυχή και υποστήριξή μας· μας θυμίζει τα πάθη του Κυρίου Ιησού Χριστού και μας παρηγορεί…

    Είμαστε σαν τους οδοιπόρους σε δύσκολο και μακρινό δρόμο που κατάκοποι, αν βρούν κάποιο ευσκιόφυλλο δένδρο κάθονται για λίγο ν΄αναπαυθούν και ανανεωμένοι συνεχίζουν το δρόμο τους.

    Έτσι και τώρα τον καιρό της νηστείας και στο δύσκολο ταξίδι της προσπάθειας, ο ζωηφόρος Σταυρός φυτεύτηκε στο μέσον του δρόμου από τους αγίους Πατέρες για να μας δώσει άνεση και αναψυχή, για να μας ενθαρρύνει στην υπόλοιπη προσπάθειά μας.

    Ή, για να δώσουμε και ένα άλλο παράδειγμα: όταν έρχεται ένας βασιλιάς, πριν απ’ αυτόν πορεύονται τα διακριτικά του γνωρίσματα, τα σκήπτρα, τα σύμβολα του και ύστερα εμφανίζεται ο ίδιος χαρούμενος για τη νίκη και μαζί του χαίρονται και όλοι οι υπήκοοί του· έτσι και ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, που σε λίγο θα μας δείξει τη νίκη Του κατά του θανάτου Του και θα εμφανιστεί μετά δόξης την ημέρα της αναστάσεως, μας στέλνει πρώτα το σκήπτρο Του, τη βασιλική σημαία, το ζωοποιό Σταυρό ώστε να μας προετοιμάσει να δεχτούμε και τον ίδιο τον Βασιλιά και να Τον δοξάσουμε για τη νίκη…

    Με το ζωοποιό Σταυρό γλυκαίνει την πικρία που νοιώθουμε από τη νηστεία, μας ενισχύει στην πορεία μας στην έρημο έως ότου φτάσουμε στην πνευματική Ιερουσαλήμ με την ανάστασή Του…

     Επειδή ο Σταυρός λέγεται Ξύλον Ζωής και είναι εκείνο το ξύλο που φυτεύτηκε στον Παράδεισο,γι΄ αυτό και οι θείοι Πατέρες τοποθέτησαν τούτο στο μέσον της Σαρακοστής, για να μας θυμίζει του Αδάμ της ευδαιμονία και την πτώση του από αυτή· να μας θυμίζει ακόμα ότι με τη συμμετοχή μας στο παρόν Ξύλο δεν πεθαίνουμε πια αλλά ζωογονούμαστε».

  Πηγή: ieramonopatia.gr

Τα σταυρολούλουδα για την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως

     Τα ματσάκια για την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, τις λεγόμενες αροδαρές ή σταυρολούλουδα φτιάχνουν αποβραδίς της γιορτής οι πιστοί σ’ ολόκληρη την Κρήτη, για την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, τρίτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, κατά την οποία τιμάται ο Σταυρός, το σύμβολο της χριστιανικής πίστης. Οι πιστοί σήμερα θα ασπαστούν τον Σταυρό και θα λάβουν τα ματσάκια με την ευλογία τα οποία θα φυλάξουν στο εικονοστάσι όλο τον χρόνο.

 Ένα ματσάκι μέντας και στην μέση ένα γαρύφαλλο ή μια βιολέτα, τυλίγονται γερά με την κλωστή. Όταν έρθει η ώρα του Εσπερινού, οι αροδαρές πρέπει να βρίσκονται έτοιμες σε μια λεκάνη με νερό, για να διατηρηθούν δροσερές ως την επόμενη ημέρα, την Κυριακή της Σταυροπροσκύνησης.

Ο Σταυρός στολίζεται με τις αροδαρές, που είναι ματσάκια από κλαδάκια δενδρολίβανου (αρισμαρί) και λουλούδια (γαρύφαλα, τριαντάφυλα, ζουμπούλια, κρινάκια κ.ά).

Τα ματσάκια με τα λουλούδια συμβολίζουν τα μυρωδάτα άνθη και βασιλικά, όπου ανάμεσα τους ήταν κρυμμένος ο Τίμιος Σταυρός.

Την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως στην Θεία Λειτουργία, θα τις ευλογήσει ο ιερέας πάνω από την Αγία Τράπεζα και αφού  τοποθετήσει μέσα σε ένα δίσκο με βασιλικό και δυόσμο τον Τίμιο Σταυρό, ξεκινά από το Ιερό φέροντας επί της κεφαλής τον δίσκο στη μέση του οποίου βρίσκεται ο Σταυρός τον οποίο περιφέρει από το Άγιο Βήμα σε μια σεμνή τελετή εντός του ναού τρεις φορές και έπειτα τον τοποθετεί στο κέντρο του Ιερού Ναού, για προσκύνημα.

Οι πιστοί ασπάζονται τον Σταυρό και λαμβάνουν από το χέρι του ιερέα ως ευλογία τα ματσάκια με το δεντρολίβανο και τα λουλούδια.

Τα ματσάκια αυτά τα λεγόμενα και σταυρολούλουδα οι πιστοί τα φυλάσσουν στο εικονοστάσι των σπιτιών τους, όπως τα άνθη του Επιταφίου.

Ο Σταυρός παραμένει στο κέντρο του ναού καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας, οπότε στο τέλος κάθε ακολουθίας γίνεται προσκύνησή του από τους εκκλησιαζόμενους.  Παίρνουν δύναμη για να συνεχίσουν τη νηστεία…

Η Κυριακή αυτή είναι η μεσονηστήσιμη, βρίσκεται δηλαδή στο μέσο της σαραντάημερης νηστείας. Οι χριστιανοί ατενίζοντας και προσκυνώντας το Σταυρό, θυμούνται τα πάθη του Χριστού και παίρνουν δύναμη να συνεχίσουν τη νηστεία και τον πνευματικό τους αγώνα.

Οι αροδαρές παραμένουν στο εικονοστάσι του σπιτιού μέχρι την επόμενη χρονιά ή αποξηραίνονται (όχι στον ήλιο) τεμαχίζονται σε μικρά κομμάτια και καίγονται μαζί με το λιβάνι στην διάρκεια του θυμιατίσματος.

Τα σταυρολούλουδα από την Εκκλησία δεν “σφάλουν”

Γενικότερα, στην Κρήτη πιστεύεται πως μεταφέρουν την ευλογία της εκκλησίας και ότι μπορούν να τη μεταδώσουν σε όποιο άνθρωπο, ζώο ή αντικείμενο έρθει σ’ επαφή μαζί τους. Γι αυτό το λόγο τις χρησιμοποιούσαν παλιά σε πλήθος εθιμικών ενεργειών στο σπίτι: στα ζυμωτά, στο στάβλο, στις μάντρες με τα ζώα, στο χωράφι και στον κήπο.

Έλεγαν παλιά πως αν φυτέψεις κάποιο από τα λουλούδια ή φυτά που έχει μια ροδαρά τη μέρα που θα τη φέρεις από την εκκλησία αυτό θα πιάσει και δεν θα σφάλει, κι ας μην έχει ρίζα.

Τα αποξηραμένα λουλούδια από τις ροδαρές που τοποθετούνταν στο εικόνισμα  όταν πια περνούσε χρόνος οι πιστοί τα έκαναν θυμιάματα και με αυτά θυμιάτιζαν άρρωστους, ζώα και δέντρα-φυτά που εμφάνιζαν προβλήματα.

Αποβραδίς δένονται οι αροδαρές σ’ ολόκληρη την Κρήτη

Τα ματσάκια των λουλουδιών δένονται από τις ενορίτισσες αποβραδίς, την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, οι οποίες μάλιστα παλαιότερα ανταγωνίζονταν μεταξύ τους ποια θα φτιάξει τις πιο όμορφες και θα τις πάει στην εκκλησία.

Στην Κασταμονίτσα πήγαιναν ροδαρές στα σπαρτά, συνήθως αυτή την εποχή στακουκιά που έχουν δέσει τους καρπούς τους.

Σε άλλα μέρη της Κρήτης, ανάλογα με τις ανάγκες κάθε αγροτικής οικογένειας, κατέληγε και μια ροδαρά  στην αντίστοιχη καλλιέργεια. Αν είχε προηγηθεί για παράδειγμα κακή χρονιά στις ελιές την κρεμούσαν σε ένα δέντρο ελιάς.

Στο Λασίθι, και όπου αλλού υπήρχαν κοπάδια, οι ροδαρές κατέληγαν σε κάποιο δέντρο ή ψηλά στην πόρτα της μάντρας να μην τις  φτάνουν τα ζώα.

Στο Λουτρό Σφακίων, και περιοχές όπου υπήρχε θάλασσα και καϊκια, οι ροδαρές τοποθετούνταν στα σκάφη.

Σε περιοχές όπως τα Αστερούσια υπήρχε η συνήθεια οι κοπέλες να παίρνουν ροδαρές και να τις πήγαιναν σε όλα τα ξωκκλήσια, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.

 Πηγή: www.orthodoxianewsagency.gr

     Επιμέλεια Ανάρτησης: Αλέκος Ι. Βαλάσκας