Γυναίκες Μαθηματικοί της Αρχαίας Ελλάδας

Ο Πυθαγόρας στους Δελφούς γνώρισε τη Θεμιστόκλεια που ήταν Ιέρεια του ναού του Απόλλωνα και βαθειά γνώστης της αριθμοσοφίας...

 Παρέμεινε στους Δελφούς επί δύο χρόνια, μυήθηκε στα μυστικά των αριθμών από τη Θεμιστόκλεια και μετά άρχισε τις περιπλανήσεις του. Η Πυθαγόρεια σχολή, το πρώτο Πανεπιστήμιο της Αρχαιότητας, παρά τις αρχικές αντιρρήσεις επέτρεπε τη φοίτηση και σε γυναίκες.

Περίπου 18 γυναίκες παρακολούθησαν τη σχόλη κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της. Όταν ο Πυθαγόρας το 520 περίπου π.Χ επισκέφθηκε την κάτω Ιταλία (κατά την 62η Ολυμπιάδα) γνώρισε τη Θεανώ (φωτογραφία). Η Θεανώ, που κατά τον Ιάμβλιχο ήταν καλλονή υπήρξε ένθερμη μαθήτρια του Πυθαγόρα και αργότερα έγινε σύζυγος του.

Η Θεανώ δίδαξε στην Πυθαγόρεια σχολή και μετά το θάνατο τον Πυθαγόρα ανέλαβε τη διεύθυνση της μαζί με τις κόρες της. Έγραφε επτά περίπου μελέτες από τις οποίες δεν διασώζεται καμία. Μια από τις εργασίες της λέγεται ότι αναφερόταν στη «Χρυσή τομή».

Η κόρη τον Πυθαγόρα η Δομώ υπήρξε αξιόλογη μαθηματικός. Ο Πυθαγόρας εμπιστεύτηκε σ αυτήν τα γραπτά του με τη ρητή εντολή να μην τα ανακοινώσει σε αμύητους. Η Δομώ για αρκετά χρόνια τήρησε την εντολή του πατέρα της. Αργότερα όμως, άγνωστο γιατί δημοσίευσε (μαζί με άλλους Πυθαγόρειους) στην Αθήνα τη γεωμετρική διδασκαλία του Πυθαγόρα. Λέγεται ότι πρώτη η Δομώ επινόησε τη μέθοδο εγγραφής σε σφαίρα του δωδεκαέδρου. Η κόρη της Βιτάλη, κατά τον Αθήναιο δίδαξε Γεωμετρία στην Αθήνα. Οι άλλες δύο κόρες του Πυθαγόρα, η Αριγνώτη και η Μυία δίδαξαν κι αυτές μαθηματικά στις μαθήτριες της σχολής του.

Απόφοιτες της σχολής ταυ Πυθαγόρα και μυημένες στα ανώτερα επίπεδα της Πυθαγόρειας φιλοσοφίας ήταν η Φιντύς. η Μέλισσα και η Τυμίλα.

Κατά τον Βλεμμίδη η σχέση:

οφείλεται στη Μέλισσα.

Τον 4ο π.Χ αιώνα διακρίνεται ως μαθηματικός η Νικαρέτη η Κορινθία. Η Νικαρέτη έγραφε πολλά έργα που έχουν όμως χαθεί. Σύμφωνα με τον Αργυρό ορισμένα θεωρήματα που περιέχονται στο πρώτο βιβλίο των Στοιχείων του Ευκλείδη, όπως τα:

«Παντός τριγώνου η μείζων πλευρά την μείζονα γωνίαν υποτείνει(1)»
«Παντός Τριγώνου οι δυο γωνίαι δύο ορθών ελάσσονές εισί πάντη μεταλαμβανόμεναι(2)» οφείλονται στη Νικαρέτη.

Ο Πλούταρχος γράφει για τη μαθηματικό και αστρονόμο Αγλαονίκη (4ος π.Χ αιώνας) που προέβλεπε εκλείψεις του Ηλίου και της Σελήνης και για αυτό κατηγορήθηκε για μαγεία.

Ο Αθηναίος αναφέρει στους «Δειπνοσοφιστές» πολλές γυναίκες που διακρίθηκαν στα μαθηματικά Συγκεκριμένα αναφέρει τις Καλύκη, Αρχεδίκη, Τελέσσινα, Πυθιονίκη, Λαμπιτό, Δανάη, Θεόκλεια, Άνθεια, Χλόη, κ.ά. Δυστυχώς δεν αναφέρονται πουθενά στοιχεία για το μαθηματικό τούς έργο. Ούτε φυσικά βιογραφικό στοιχεία τους.

Το δεύτερο (από άποψη χρονολογίας ίδρυσης) Πανεπιστήμιο της Αρχαιότητος, η Ακαδημία του Πλάτωνα (λειτούργησε από το 387 πΧ έως το 529 μ Χ|. δεν έκανε δεκτές γυναίκες. Παρά ταύτα ο Πλάτωνας (428 – 347 π.Χ επηρεασμένος από τους Πυθαγόρειους, έδειξε μια ανεκτική στάση απέναντι στις γυναίκες, σε σημείο ώστε στους διάλογους του να αναφέρεται συχνά σ’ αυτές. Η μητέρα του Πλάτωνα η Περικτιόνη, κατά τον Βλεμμίδη ήταν γνώ¬στης της Γεωμετρίας.

Στο συμπόσιο του Πλάτωνα αναφέρεται η μαθηματικός Διοτίμα από την Μαντινεία. Η Διοτίμα αναφέρεται επίσης και από τον Πρόκλο και από τον Διογένη τον Λαέρτιο. Η Διοτίμα συνεδίαζε τις αρχές τις αισθητικής με τη Γεωμετρία. Στη Διοτίμα μάλλον οφείλεται και το: «..και το σχημάτων το κάλλιστον σφαίραν είναι των στερεών, των δ’ επιπέδων κύκλον».

Από τη σχολή του Επίκουρου (341 270 π Χ) διακρίθηκαν στο μαθηματικά η Θεμίση και η Λεοντία. Η Λεοντία που ήταν Κορίνθια έγραφε αρκετές εργασίες από τις οποίες όμως δεν σώζεται καμιά.

Η κόρη του μαθηματικού Ζηνόδωρου (2ος π.Χ. αιώνας), η Πυθαίς, ήταν κι αυτή μαθηματικός. Λέγεται ότι η Πυθαίς απέδειξε ότι:
«Από όλα τα ισοπερίμετρα σχήματα που έχουν τον ίδιο αριθμό πλευρών μεγαλύτερο είναι το κανονικό».

Ο Πρόκλος στα περίφημα σχόλια του πάνω στο πρώτο βιβλίο ταυ Ευκλείδη, στα οποία περιλαμβάνονται και ιστορικής φύσεως πληροφορίες γράφει για την Αρετή της Κυρήνειας (2ος π.Χ. αιώ¬νας). Η Αρετή ασχολήθηκε με τη Γεωμετρία και τους αριθμούς. Από το 2ο π.Χ. μέχρι και τον 3ο μ.Χ αιώνα δεν αναφέρεται καμία γυναίκα μαθηματικός Τον 4ο όμως μ.Χ. αιώνα παρουσιάζεται η περίφημη μαθηματικός και φιλόσοφος Υπατία.

Η Υπατία (375 – 415 μΧ) γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια. Ήταν κόρη του μαθηματικού και φιλόσοφου Θέωνα (320-395 μ Χ). Διδάχθηκε από τον πατέρα της Γεωμετρία και φιλοσοφία. Σπούδασε στην Αλεξάνδρεια και την Αθήνα μαθηματικά, γεωμετρία και νεοπλατωνική φιλοσοφία. Έγραφε σχόλια για τα έργα των μαθηματικών Απολλώνιου και Διόφαντου. Σε νεαρή ηλικία πήρε την έδρα του Πλωτίνου στο Πανεπιστήμιο (Μουσείο) της Αλεξάνδρειας. Η ευγλωττία, η ικανότητα, η σοφία, η καλλονή και γενικά οι μεγάλες της αρετές συγκέντρωσαν πλήθος μαθητών γύρω της από όλα τα μέρη ταυ κόσμου. Στην Αλεξάνδρεια την αποκαλούσαν «Υπατία η γεωμετρική». Ο μαθητής της Συνέσιος (ο μετέπειτα επίσκοπος Πτολεμαΐδας) την αποκαλεί «μητέρα, αδελφή, διδάσκαλο». Το τέλος της Υπατίας υπήρξε τραγικό. Το 415 μ.Χ. δολοφονήθηκε από τον Χριστιανικό όχλο.

Έργα της Υπατίας είναι:

1) Υπόμνημα εις τον «Διόφαντον»
2) Υπόμνημα εις τα του «Απολλώνιου Κωνικά».
3) «Αστρονομικός Κανών».

Η Υπατία κλείνει τον κύκλο των γυναικών μαθηματικών της αρχαιότητας. Για πολλούς αιώνες μετά δεν αναφέρονται στον Ελλαδικό χώρο γυναίκες μαθηματικοί.

Ανοίξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:

https://www.youtube.com/watch?v=_fDbUAdJF-o

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Σε κάθε τρίγωνο η μεγαλύτερη γωνία κείται απέναντι τής μεγαλύτερης πλευράς.                                                                      2. Σε κάθε τρίγωνο δύο γωνίες είναι μικρότερες των δυο ορθών με οποιοδήποτε τρόπο κι αν τις πάρουμε.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Αθήναιου: «Δειπνοσοφιστές». έκδοση Οξφόρδης 1935, βιβλία 14. τόμοι 7.
2. Διογένη Λαέρτιου. «Βίοι Φιλοσόφων» (διάφο¬ρες έκδοσης).
3. Ιαμβλίχου: «Πυθαγορικός Βίος» (διάφορες εκδόσεις)
4. Πλούταρχου: «Ηθικά» (διάφορες εκδόσεις)
5. Πρόκλου: «Σχόλια εις το πρώτον βιβλίο του Ευκλείδη» (διάφορες εκδόσεις).
6. Ιωάννου Τυχόπουλου: «Ο μοναχός Αργυρός».
1. Αθήνα 1918
7. Δημητρίου Κωτσόκη «Ο Νικηφόρος Βλεμμίδης και το έργο του» (ανάτυπο). Αθήνα 1950
8. Lynn M. Osen: «Women in Mathematics». (εκδόση M.I.T. 1974]
9. Ευαγγέλου Σταμάτη. «Ιστορία των Ελληνικών Μαθηματικών» (Αθήνα 1976).
10. Α. Αναστασιάδου. «Ιστορία των Μαθηματικών παρά τοις Αρχαίοις Έλλησι» έκδοση Ε.ΜΕ , Αθήνα 1929.

 Πηγή:www.olympia.gr

              Επιμέλεια - Ανάρτηση: Αλέκος Ι. Βαλάσκας