Ο Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας & η Συμβολή της εκκλησίας στην Επανάσταση του 1821"

…όπως παρουσιάσθηκαν στην εκδήλωση- ομιλία στον ι.ν.Κοιμήσεως της Θεοτόκου Πολυδρόσου.

     Μια εξαιρετική εκδήλωση με θέμα: "Ο Επίσκοπος Σαλώνων Ησαϊας και η Συμβολή της εκκλησίας στην Επανάσταση του 1821" πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 30 Οκτωβρίου το απόγευμα στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Πολύδροσο...

   Την εκδήλωση Προλόγισε ο εφημέριος του ναού μας π. Κωνσταντίνος Παπαθανασίου, ενώ κύριος ομιλητής ήταν ο συγχωριανός μας, τριτοετής Φοιτητής του τμήματος Μαθηματικών Α.Π.Θ. & μέλος του Συλλόγου μας κ. Ηλίας Χρ. Θάνος.

  Επίσης την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο τέως Αντιδήμαρχος της Δ.Ε. Παρνασσού κ. Ευάγγελος Κούσουλας, η Πρόεδρος της Τ.Κ. Πολυδρόσου κ. Ευθυμία Τοπάλη-Βέλλιου, ο Πρόεδρος του Λ.Ι.Σ. Πολυδρόσου κ. Παν. Ρούμελης, η Πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών Πολυδρόσου κ. Ανδριανή Λάζου-Κατοίκου, ο πρωτοπρευσβύτερος π. Διομήδης Παναγιωτόπουλος εφημέριος του Ι.Ν. Εισοδίων της Θεοτόκου Αμφικλείας και συγγραφέας, ο πρώην Δήμαρχος του τέως Δήμου Παρνασσού κ. Γ.  Γεωργούσης, ο πρώην Λυκειάρχης του Λυκείου Αμφικλείας κ. Δημήτριος Βασιλείου, ο οποίος απήγγειλε και το ποίημα του Ηλία Θάνου “Η Μάχη της Σουβάλας”, καθώς και αρκετοί συγχωριανοί μας.

   Ακολουθούν οι ομιλίες & φωτογραφίες από την εκδήλωση. 

Η ομιλία-Πρόλογος του ιερέως του χωριού μας π. Κωνσταντίνου Παπαθανασίου

     Σεβάσμιε πατέρα, Αξιότιμε αντιδήμαρχε και κυρία πρόεδρε, κύριε πρόεδρε του λαογραφικού συλλόγου, κυρία πρόεδρε του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων, κυρία πρόεδρε του συλλόγου γυναικών, κυρίες και κύριοι σας καλωσορίζω. Πριν από δύο μήνες περίπου, μια Κυριακή μετά την λειτουργία, με πλησίασε ο Ηλίας. Τότε, λοιπόν, μου είπε ότι είχε γράψει ένα πόνημα , θα το χαρακτηρίσω, για μια μορφή άγνωστη στο ευρύ κοινό που όμως συνέβαλε τα μέγιστα στην έναρξη της επαναστάσεως του 1821. Αυτή η μορφή, δεν ήταν άλλη από τον Επίσκοπο Σαλώνων (Άμφισσας) Ησαΐα. Έτσι, επ’ ευκαιρίας της συμπλήρωσης των διακοσίων ετών από την κήρυξη της επαναστάσεως, του πρότεινα να οργανώσουμε αυτή την μικρή γιορτή, για να αναδείξουμε αυτό το πρόσωπο της περιοχής μας που συνέβαλε καθοριστικά στην επανάσταση και έπεσε στο πεδίο της μάχης σαν απλός στρατιώτης.

Η Εκκλησία γενικά κατά την επανάσταση 1821 διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο. Οι κληρικοί και οι μοναχοί έδρασαν και κάποιοι απ’ αυτούς έπεσαν ηρωικά στα πεδία των μαχών.Όπως και ο Ησαΐας. Οι μονές έγιναν προπύργια των επαναστατών.Ο Φωτάκος στα απομνημονεύματα του γράφει:<< Ο Κλήρος παρουσιάσθη εμπρός με τον σταυρόν και με το όπλον εις τας χείρας, έβαλε την φωνήν εκ μέρους της θρησκείας και έδωκε το σύνθημα πατρίς και θρησκεία...εσυμβούλευσε, ευλόγησε, αγίασε τα όπλα , ύψωσεν την σημαίαν του σταυρού...>>.Όπως μαρτυρούν πολλοί, ο κλήρος ήταν εκεί από την στιγμή που ξεκίνησε ο αγώνας. Ιερείς και μοναχοί αγωνίστηκαν πλάι στους λαϊκούς. Πολλοί όμως θανατώθηκαν χωρίς να πάρουν μέρος σε μάχες.Ο Χρ. Στασινόπουλος στο Λεξικό της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821 γράφει:<<Όταν πλέον έφτασε η μεγάλη ώρα και οι ραγιάδες ξεσηκώθηκαν και η Επανάσταση άρχισε, ο κλήρος ενώθηκε με τον επαναστατημένο λαό. Ευλόγησε τα όπλα, και πολλοί κληρικοί, και δεσποτάδες ακόμα, έζωσαν τ' άρματα και πολέμησαν παλικαρίσια τους εχθρούς, και δώσανε και τη ζωή τους για την ελευθερία της Πατρίδος. Εκτός δε από εκείνους που έπεσαν στους τόπους των πολεμικών συγκρούσεων, ένα πλήθος ολόκληρο, άλλων κληρικών, εσφαγίασαν ή κρέμασαν ή θανάτωσαν με βασανιστήρια, κάθε είδους οι Τούρκοι, επειδή θεωρούσαν τους κληρικούς ως αρχηγούς του επαναστατημένου λαού και υπεύθυνους για τον σηκωμό.>>, γεγονότα που τα επιβεβαιώνουν και άλλοι ιστορικοί.

Ειδικότερα από την Φωκίδα,ξεχωρίζουν μορφές όπως ο Δεσπότης Σαλώνων Ησαΐας, ο οποίος καταγόταν από την Δεσφίνα. Για τον οποίο θα μας μιλήσει αναλυτικά αργότερα ο Ηλίας, όπως είπαμε.

Ακόμη, μια μορφή που ξεχωρίζει είναι ο παπα-Ανδρέας Μώρης, ο γνωστός Παπαντριάς ο Κοκουβιστιανός, ένθερμος Φιλικός και παράτολμος οπλαρχηγός. Ο ίδιος είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον και προεπαναστατικά αφού λέγεται πως είχε σχηματίσει ένα σώμα από ενόπλους συγχωριανούς του και είχε στραφεί εναντίον των Τούρκων. Το γεγονός αυτό είχε δημιουργήσει πρόβλημα στον Επίσκοπο Ησαΐα , το οποίο και αποτέλεσε και το λόγο σε μια επιστολή του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’ στον Επίσκοπο Ησαΐα να του γράφει μεταξύ άλλων :<<Η του Παπανδρέου πατριωτική μεν τοις γιγνώσκουσι τα μύχια, κατακρίνουσι αυτόν οι μη ιδώτες. Κρύφα υπερασπίσου αυτόν, εν τω φανερώ δε αγνοία υποκρίνου, έστι δ’ ότι και επίκρινε, τοις θεοσεβέσι αδελφοίς και αλλοφύλοις ίδια. Πράυνον τον Βεζύρην λόγοις και υποσχέσεσιν, αλλά μη παραδοθήτω εις λέοντα το στόμα>>. Ο Παπαντριάς πολέμησε στην Αλαμάνα, στα Βασιλικά Φθιώτιδας και σε άλλες μάχες.

Σημαντική Δράση είχαν αναπτύξει ιερείς και μοναχοί από όλη την Φωκίδα στον Αγώνα.

Συγκεκριμένα αναφέρουμε από την κοντινή μας Αγόριανη:

-Παπαευσταθίου Αναγνώστης ή παπα-Αναστάσιος, Στρατιώτης

-Παπαθεοδώρου Αναγνώστης ή παπα-Νικόλαος,Υπαξιωματικός Β΄. Γι’ αυτόν τον αγωνιστή γράφει ο Δ. Γ. Πανόπουλος: << Ο Νικόλαος Παπαθεοδώρου γεννήθηκε στην Αγόριανη Φωκίδος. Με την έναρξη της επαναστάσεως ήταν Αναγνώστης, γι’ αυτό και κατά την διάρκεια του αγώνος ελέγετο Αναγνώστης Παπαθεοδώρου. Στα Α.Α.(Αρχεία του Κράτος) φυλάσσεται έγγραφο του έτους 1846 το οποίο μας πληροφορεί την δράση του Παπαθεοδώρου>>. Απ’την ανωτέρω επιστολή μαθαίνουμε ότι ο Αναγνώστη Παπαθεοδώρου πολέμησε υπό τον Γκούρα και τον Κομνά Τράκα απ’ την Αγόριανη. Ακόμη, πολέμησε υπό τις οδηγίες του Νάκου Πανουργιά και του Καραϊσκάκη. Τέλος, υπό τον Ιωάννη του Γκούρα στα Σάλωνα (Άμφισσα) και με τον Υψηλάντη στην Θήβα. Στην τελευταία μάλιστα αρίστευσε.

Ακόμη,

-Παπασταθόπουλος παπα – Αναγνώστης

-Αθανασίου Ιωαννίκιος, Ιερομόναχος Μ. Προφ. Ηλιού 1836

-Νικολάου Θεωνάς,Ιερομόναχος Μ. Προφ. Ηλιού 1836.

Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στον Σουβαλιώτη Γεωργίου παπα-Χρήστο πρόκριτο 1830 για τον οποίο αν και δεν έχουμε στοιχεία αν πολέμησε ωστόσο ανήκει στην “γενιά του εικοσιένα”, όπως γράφει ο Ευθύμιος Ταλάντης.

Ξεχωριστή βέβαια μορφή αποτελεί ο Αθανάσιος Διάκος είτε από την Μουσουνίτσα της Δωρίδος είτε από την Αρτοτίνα Φωκίδος, του οποίου ο αγώνας και ο ηρωικός θάνατος μετά την μάχη στην Αλαμάνα μνημονεύεται και θα μνημονεύεται.

Όμως, αξιομνημόνευτη είναι και η βοήθεια και συνδρομή των ιερών μονών στον Αγώνα. Όχι μόνο οι μοναχοί που πολέμησαν πλάι στους λαϊκούς, αλλά και η υλική και ηθική υποστήριξη που παρείχαν οι μονές.

Ο Μακρυγιάννης λέει:<<…αυτά τα μοναστήρια ήταν τα πρώτα προπύργια της επανάστασης μας. Ότι εκεί ήταν οι τζεμπιχανέδες (=πυριτιδαποθήκες) μας και όλα τ’ αναγκαία του πολέμου οτ’ ήταν παράμερον και μυστήριον από τους Τούρκους>>.

Τα βιβλία των μοναστηριακών βιβλιοθηκών χρησιμοποιήθηκαν για το δέσιμο φυσεκιών. Οι μολυβδοσκέπαστοι τρούλλοι των μονών μεταβλήθηκαν σε πολλά βόλια. Τα μοναστήρια έγιναν νοσοκομεία. Οι μονές έδωσαν χρήματα, τρόφιμα και όπλα στους αγωνιστές.

Ειδικά στην Φωκίδα, η μονή Βαρνακόβης είχε έντονη δραστηριότητα ως στρατόπεδο του στρατηγού Καλτσά και, μετά την πτώση του Μεσολογγίου, του στρατηγού Σαφάκα.

Η μονή Προφήτου Ηλιού Παρνασσίδος υπήρξε χώρος και ορμητήριο πολλών αγωνιστών. Πολλοί από τους μοναχούς της κατατάχθηκαν υπό τον Πανουργιά και τον Γκούρα. Κατά την οργάνωση της επαναστάσεως, οι Φιλικοί πρόκριτοι της Άμφισσας είχαν αναθέσει σχεδόν εξ’ ολοκλήρου την προετοιμασία στο μοναστήρι. Όλα τα πολεμοφόδια που έρχονταν απ’ το εξωτερικό και μπαρούτι από την Αγία Ευθυμία και την Μαριολάτα, τα κατεύθυναν στο μοναστήρι και από εκεί με την φροντίδα του Ηγουμένου παπα- Κώστα κρυβόντουσαν στις γύρω σπηλιές. Πλήθος πολεμοφοδίων και τροφίμων πρόσφερε στους αγωνιστές. Κατά τον Ιω. Φιλήμονα <<με την ύψωσιν της επαναστατικής σημαίας εις την Μονήν Προφήτου Ηλιού λαμβάνει και η Φωκίς την περιώνυμον θέσιν της Αχαΐας εν τη Στερεά>>. Το μοναστήρι υπήρξε καταφύγιο και ορμητήριο των επαναστατικών δυνάμεων,νοσοκομείο αλλά και χώρος ξεκούρασης των επαναστατών. Προπαντός όμως υπήρξε τροφοδότης των Ελληνικών δυνάμεων. Το 1825 έγινε μάχη στον Προφήτη Ηλία και την γύρω περιοχή.Το μοναστήρι κάηκε από τους Τούρκους το 1825. Η βασιλική του ξαναχτίστηκε το 1834 από τον Όθωνα.

Επίσης, η Μονή του Τιμίου Προδρόμου Παρνασσίδος από το πρώτο έτος της Επαναστάσεως παρείχε τρόφιμα, χρήματα και πολεμοφόδια στον Αγώνα. Είναι το μοναστήρι από όπου ξεκίνησε τον μοναχικό του βίο ο Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας.

Τέλος, στην περιοχή της μονής Πανάσσαρης στην Γραβιά έγινε η μάχη η οποία οδήγησε στην μάχη της Σουβάλας και την διάλυση του οθωμανικού στρατοπέδου στην περιοχή της Γραβιάς.

^{Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι η Εκκλησία βοήθησε και στήριξε τον Αγώνα του 1821 υλικά, πνευματικά αλλά και με έμψυχο δυναμικό. Οι ιερείς και οι μοναχοί ήταν εκεί όταν τους χρειάστηκαν οι αγωνιστές και πολλοί απ’ αυτούς έδωσαν και την ζωή τους ακόμα για την απελευθέρωση του γένους.}

 ^{Αποσπάσματα της Ομιλίας του Ηλία Χρ. Θάνου}

Ο Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας γεννήθηκε στην Δεσφίνα το 1769 ή 1778 ή 1779 ή 1780.                                                                                                                                          

Πατέρας του ο παπα- Στάθης Παπαευσταθίου και μητέρα του η Αρχόντω.              

Το κατοκόσμον όνομα του ήταν Ηλίας.

Υπάρχουν πολλές απόψεις για την οικογένειά του.

Ο νεαρός Ηλίας διδάχτηκε τα πρώτα γράμματα στη Λυτσίκα.                                                                                                                             

Έτσι το 1797 ( 18 – 19 χρονών ) πάει στο μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου της Δεσφίνας.                                                                                                                                  

Διψώντας για νέα γνώση και καλύτερη μάθηση φεύγει για το μοναστήρι του Οσίου Λουκά.                                                                                                                            

Στο μεταξύ, στο χωριό του την Δεσφίνα πεθαίνει ο πατέρας του και τη θέση του παίρνει ο αδερφός του, Γιάννης.                                                                               

   Στο μοναστήρι του Οσίου Λουκά φιλομαθής και φιλόθρησκος καθώς ήταν ο Ησαΐας γίνεται σε λίγο διάκος. Σ’ αυτό το μοναστήρι όμως εκείνο που χρωστάει περισσότερο είναι το ξύπνημα της εθνικής του συνείδησης.

Αποφασίζει να φύγει για τα Γιάννενα.

Στα Γιάννενα ο Ησαΐας παράλληλα με τις σπουδές του έκανε σημαντικές γνωριμίες και έτσι έφτασε το όνομά του στον Αλή.

Ο Αλή Πασάς αφού τον ξεχώρισε θέλησε να τον βοηθήσει και γι’ αυτό τον έστειλε στην Πόλη, το 1814 και σε ηλικία 34 ετών, για να ολοκληρώσει τις σπουδές του.

Τέσσερις εκδοχές τις προφορικής παράδοσης που μας διασώζονται σχετικά με το πως ο Ησαϊας κατέληξε στα Γιάννενα και μετά στην Κωνσταντινούπολη.

Στην Πόλη ο Ησαΐας, απέκτησε και εκεί πολλές γνωριμίες με τους Φαναριώτες και το Πατριαρχείο. Ακόμη χειροτονείται ιερέας.

Έρχεται σε επαφή με Φιλικούς, με άλλους μυημένους και με την προπαρασκευή της επανάστασης. Στην Πόλη ο Ησαΐας δεν έκατσε πολύ.

 Επιστρέφει στην πατρίδα του.

Ο Ησαΐας επιστρέφει στην Δεσφίνα ως ιερέας. Ταυτόχρονα διορίζεται από τον Αλή Πασά διοικητής της περιφέρειας. Αυτό του το αξίωμα δεν τον εμπόδισε από το να ασχολείται με τα γράμματα. Στο διάστημα αυτό έγραψε ένα χρονικό της Ρούμελης και εκκλησιαστικούς λόγους, τα οποία δεν σώζονται.

Τότε, ο Δεσπότης Σαλώνων Ιωακείμ πεθαίνει και η θέση του μένει κενή. Αμέσως η προσοχή του λαού στράφηκε στον Ησαΐας. Ο Αλή Πασάς στέλνει επιστολή στον Γρηγόριο ζητώντας του να τοποθετήσει στην θέση τον Ησαΐα.

Στο μεταξύ ο Ησαΐας μεταβαίνει στην Πόλη.

Έτσι, το 1818 , σε ηλικία 40 ετών , προτάθηκε από τον Γρηγόριο τον Ε΄, εκλέχθηκε από την Σύνοδο και χειροτονείται Επίσκοπος Σαλώνων. Ίσως βοήθησε και το γεγονός ότι έχαιρε εκτίμησης από τον Αλή Πασά αλλά ο Γρηγόριος ο Ε΄ ήξερε πολύ καλά τα πλούσια προσόντα του Ησαΐα γι’ αυτό και τον πρότεινε για την θέση.

Πρώτη του πράξη από την νέα του θέση είναι να επαναφέρει την έδρα στα Σάλωνα από το Χρυσό ( Χρισσό ).

Ύστερα βοηθούσε με όλα τα μέσα που διέθετε κάθε έναν που είχε ανάγκη.

Τότε, συνδέεται στενά με τον αρματολό της περιοχής Πανουργιά.

Με όλα αυτά είναι πτωχός. Μετά τον θάνατο του βρέθηκε να χρωστάει. Χρησιμοποιεί τα άμφια του προκάτοχου του , Επσκόπου Ιωακείμ για να ιερουργεί. Το 1818 ήταν το έτος που όχι μόνο ο Ησαΐας ανεβαίνει στους βαθμούς της ιεροσύνης αλλά και μυείται στο μυστικό της φιλικής εταιρείας. Έτσι, μετατρέπει την επισκοπή του σε κέντρο κατηχήσεως στους σκοπούς της Φιλικής Εταιρείας και από τότε εργάζεται αδιακόπως για το σκοπό αυτό.

Ακόμη, μαζεύει χρήματα (από τα τελευταία δικά του και από δωρεές) για να φέρει όπλα από την Ευρώπη.

Πάντα βέβαια υπό την καθοδήγηση του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄. Οι δύο ιερωμένοι διατηρούν συχνή επικοινωνία και αυτό φανερώνεται από την επιστολή της 23 - 12 - 1820 και την παραθέτουμε. Την επιστολή αυτή την μετέφερε ο καπετάν Φούντας, Γαλαξιδιώτης.

Ο Πατριάρχης Γρηγόριος με την ανωτέρω επιστολή συνιστά εχεμύθεια και σύνεση, ευχόμενος την επιτυχία της προπαρασκευής του αγώνος.

Ταυτόχρονα με την επιστολή αυτή ο Γρηγόριος μέσω απεσταλμένου καλούσε τον Ησαΐα στην Πόλη.

Τους ήθελε για να τους δώσει τις τελευταίες εντολές για τον ξεσηκωμό.

Μετά την Πόλη ο Ησαΐας κατευθύνεται στην Πελοπόννησο και διαβιβάζει τα της συσκέψεως στους Μητροπολίτες, Π. Π. Γερμανών, Άργους και Ναυπλίου Γρηγόριο και Τριπόλεως Δανιήλ.

 Μετά από κει κατευθύνεται στην Ρούμελη.

Μάλλον ο Ησαΐας κατευθύνθηκε κατευθείαν στον Όσιο Λουκά. Στον Όσιο Λουκά τον περίμενε ο Α. Διάκος αφού τον είχαν ειδοποιήσει. Κάνει εσπερινό και μετά γίνεται σύσκεψη.

Μετά τη σύσκεψη ο καθένας ορκίσθηκε στο Ευαγγέλιο για να εργασθεί. Μετά ο Ησαϊας φεύγει για τα Σάλωνα ( Άμφισσα ) για να ανακοινώσει και εκεί τα τις συσκέψεως μετά του Πατριάρχου και να εργασθεί για την παρασκευή της επαναστάσεως και σε εκείνη την περιοχή.

Στις 25 Μαρτίου 1821 ο Ησαΐας στο Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία κάνει Δοξολογία και ορκίζει τον Πανουργιά και τα παλικάρια του και τους προεστούς των Σαλώνων, Αναγνώστη Γιαγτζή, Αναγνώστη Κεχαγιά και Ρήγα Κοντορήγα.

Έτσι κηρύχθηκε η επανάσταση στην Παρνασσίδα. Αμέσως ξεκινά η πολιορκία των Σαλώνων(Άμφισσα).

 Δυο μέρες μετά , στις 26 Μαρτίου 1821, ο Ησαΐας βρίσκεται στον Όσιο Λουκά μαζί με τον Διάκο. Ύστερα, από σύσκεψη αποφασίζουν να κηρύξουν και επίσημα την επανάσταση.

Ύστερα, ο Ησαΐας φεύγει για τα Σάλωνα και φτάνει εκεί την ίδια μέρα.

Μετά φεύγει και πάει στη Λειβαδιά.

Ξαναγύρισε και πάλι στα Σάλωνα .

Στις 10 Απριλίου 1821 οι Τούρκοι παραδίδουν το κάστρο των Σαλώνων στον Πανουργιά.

Γίνεται πολεμικό συμβούλιο και συναντιούνται με τον Διάκο και τον Δυοβουνιώτη που ετοιμάζονται να χτυπήσουν την Υπάτη.

Ο Ησαΐας από την αρχή ακολουθούσε το ένοπλο σώμα του Πανουργιά. Μαζί του ήταν και ο αδελφός του ο Παπαγιάννης.

Στις 19 Απριλίου γίνεται πολεμικό συμβούλιο στους Κομποτάδες.

Αυγή της 23ης Απριλίου 1821 ( είτε 22 Απριλίου ).

Πρίν από αυτή ο Ησαΐας τους τόνωνε το ηθικό όταν οι Έλληνες έβλεπαν τα ατελείωτα φούσατα να κατηφορίζουν.

Αφού ανάγκασαν οι εχθροί του Δυοβουνιώτη να οπισθοχωρήσει, ένα μέρος από τις δυνάμεις του πασά ρίχτηκε στη Χαλκωμάτα . Μετά από μια σκληρή μάχη τα λιγοστά παλικάρια της Χαλκωμάτας αναγκάζονται να αποτραβηχτούν στη βόρεια πλευρά του Καλλίδρομου.

Υπήρχε όμως κάποιος ανάμεσα τους που τον είχαν εγκαταλείψει.

Ο αδερφός του Ησαΐα, παπα- Γιάννης είχε πέσει νεκρός μαζί και ένας ανιψιός τους.

Εκείνη την στιγμή περνούσε ο έφορος του στρατού Μαρκόπης ή Μαρκόπουλος και βλέποντας τον να μην μπορεί να ακολουθήσει αλλά και τους εχθρούς να πλησιάζουν, θέλησε να τον βοηθήσει και τον πήρε στον ώμο του.

Συμφωνά με την δεφινιώτικη παράδοση, εκείνη την στιγμή εμφανίζεται κάποιος Κελεπούρης-Δεσφινιώτης- με ένα άλογο.

Έτσι, Ο Ησαΐας πηγαίνει σε μία πέτρα να τον βοηθήσει να καβαλικέψει αλλά δεν προφτάνει και πέφτει νεκρός από τα Αρβανίτικα σπαθιά.

Ο Μαρκόπουλος είπε αργότερα ότι άκουσε τον Ησαΐα να λέει < < Παναγία μου, σώσον τουλάχιστον την πατρίδα > >.

Ύστερα από το ηλιοβασίλεμα οι πασάδες γύριζαν στη Λαμία με αιχμάλωτο τον Διάκο.

Την άλλη μέρα, όταν οι Τούρκοι παλούκωσαν τον Διάκο στήσανε γύρω του 80 κεφάλια που είχαν κόψει στην μάχη της Αλαμάνας. Για ειρωνεία σε καθένα είχαν κολλήσει την επιγραφή < < καπετάνιος > > . Ένα απ’ αυτά ήταν του Ησαΐα και το άλλο του παπα- Γιάννη.

Εκεί έμειναν μέχρι που η αποσύνθεση ανάγκασε τους Τούρκους να τα ρίξουν όλα, μαζί με το άψυχο σώμα του Διάκου σε κάποιο ρέμα της Λαμίας .

Εκεί όπου έπεσε ο Επίσκοπος Ησαΐας οι Δεσφινιώτες έστησαν ένα μνημείο το 1916. Βρίσκεται στην παλαιά εθνική οδό:Μπράλου- Λαμίας λίγο πιο πέρα από την <<Δεσποτόβρυση>>.

Οι Αμφισσείς σε ανάμνηση του Επισκόπου Σαλώνων (Άμφισσας) Ησαΐα έστησαν το 1931 ένα άγαλμα του στο κέντρο της πόλης.

Ακόμη, οι Δεσφινιώτες έστησαν μνημείο του Ησαΐα και μπροστά από τον Μητροπολιτικό Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου στην Δεσφίνα. Επίσης, προτομή του Ησαϊα τοποθετήθηκε και στον περίβολο της Ιεράς Μονής Οσίου Λουκά.

Διάφοροι δρόμοι της Αθήνας έχουν ονομαστεί προς τιμήν του Επισκόπου Σαλώνων Ησαΐα.

Ποίημα  “Η μάχη της Σουβάλας”  του Ηλία Χρ. Θάνου

Με το βλέμμα στο παρελθόν,

τη μνήμη των ύψιστων αξιών

και στον αγώνα ανθρώπων απλών

προπατόρων και μακρινών αδερφών.

 

Θα προσπαθήσω εδώ

μια μάχη στον Παρνασσό

να εξιστορήσω

και στην ιστορίας τα μονοπάτια να βαδίσω.

 

Το 1824, το καλοκαίρι

τοπικοί οπλαρχηγοί στον αγώνα είχαν προσφέρει

νικηφόρες μάχες

σε όλες τις γύρω ράχες.

 

Από Βάργιανη

μέχρι Άμπλιανη

προκαλώντας στον Τούρκο τρόμο

και κόβοντάς του προς την Νότια Παρνασσίδα τον δρόμο.

 

Το 1824 τον δέκατο το μήνα

της τοπικής ιστορίας φωτεινή ακτίνα

στις 7 του μηνός

ο Δυοβουνιώτης αρχηγός δεινός,

 

στα Καρκαβέλια τα ορεινά

7000 Τούρκοι και 300 απ’ τη Ρωμιά

με ενισχύσεις απ’ τον Καλμούκη και τον Τράκα τον Κομνά

νίκησαν και δείξαν τα μονοπάτια τα φωτεινά.

 

Ο Δερβίς Πασάς φεύγει απ’τη Γραβιά

ατάκτως υποχωρούν προς τον Βοριά

για Λαμία και Λάρισα έχουν βάλει τροχιά

και η επανάσταση εδραιώθηκε του τσολιά.

 

Σουβαλιώτες πήραν μέρος στη μάχη αυτή

με τον Δυοβουνιώτη καθοδηγητή

για να προστατέψουν το χωριό και τη ζωή

και μείναν στης ιστορίας την αιώνια πνοή.

 

Σήμερα μνημείο στέκει εκεί

στην τοποθεσία αυτή την ορεινή.

Για να θυμίζει τους αγώνες

εις όλους τους αιώνες.

Επιμέλεια - Ανάρτηση:  Αλέξανδρος Ι. Βαλάσκας