«ΛΙΛΑΙΗΘΕΝ» - KΑΡΒΟΝΕΡΙ ΓΡΑΦΕΙ Ο Δ.ΚΑΤΟΙΚΟΣ

Απόσπασμα από το Κεφάλαιο «ΤΑ ΛΟΥΤΡΑ» από το υπό έκδοση βιβλίο του Συγγραφέα  «Λιλαίηθεν»

ΚΑΡΒΟΝΕΡΙ

Αρχαίο(;) ξερότοιχο ανάλημα αριστερά της πηγής «Καρβονέρι» Πολυδρόσου με                 εντοιχισμένους ημικατεργασμένους   λίθους και σπόλια.

 Η τρίτη κατά σειράν πιθανή θέση των λουτρών της αρχαίας Λιλαίας, κατά την κρατούσα άποψη της εγχώριας προφορικής παράδοσης, είναι η τοποθεσία «Καρβονέρι», στη δυτική απόληξη του λόφου του Νεκροταφείου Πολυδρόσου και σε απόσταση 250 μ. ανατολικά των πηγών του Κηφισού. Πρόκειται για μικρής παροχής φυσικού αναβλύσματος το οποίο σχηματίζει μικρόν ρύακα που εκβάλει ομαλά στην αρχή της κοίτης του Κηφισού, αφού πρώτα κατά το παρελθόν, πότιζε τους υποκείμενους αγρούς. Η  ονομασία της πηγής προέρχεται από την σύνθεση του Λατινικού όρου  carbo  ως πρώτο συνθετικό, που σημαίνει άνθραξ και στα μεσαιωνικά χρόνια εξελληνίστηκε σε «κάρβουνον»  και ως δεύτερο συνθετικό τον Ελληνικό όρο νέρι, παραφθορά του επίσης Ελληνικού όρου «νερό», που από τα μεσαιωνικά χρόνια αντικατέστησε στην καθομιλουμένη το αρχαιοελληνικό «ύδωρ». Τη λέξη «νερό» οικειοποιήθηκε ταυτόχρονα και η μεσαιωνική Λατινική γλώσσα. Η  Λατινογενής σύνθετη ονομασία της πηγής «carboneri» , μας παραπέμπει απ’ευθείας στην εποχή της Φραγκοκρατίας για την περιοχή μας, της περιόδου 1204-1393, οπότε και οι επικυρίαρχοι του χώρου ήταν Φλωρεντινοί και Ενετοί ευγενείς Ιταλικής προέλευσης. (Pallavicini, Zorzi, Marioli κλπ.).Η επεξήγηση του όρου στη σύγχρονη νεοελληνική γλώσσα θα μπορούσε να είναι «καρβουνόνερο». Δηλαδή νερό που αναβλύζει μέσα από κάρβουνο που καίει, προσλαμβάνοντας όμως μόνο τη θερμαντική ιδιότητά του και όχι την χρωματική. Διότι πράγματι το νερό της πηγούλας είναι μονάχα ζεστό και καθόλου καρβουνόχρωμο, αλλά  διαυγέστατο.  Το νερό  έχει χειμώνα καλοκαίρι την ίδια  υψηλή για την περιοχή θερμοκρασία των 15^ο  Κελσίου. Την ίδια στιγμή η θερμοκρασία του νερού στην γειτονική «Μάνα» της Αγίας Ελεούσης έχει θερμοκρασία 8-9-ή 10^ο Κελσίου ανάλογα με την εποχή. Σε θερμομέτρηση που έγινε τυχαία και ταυτόχρονα  την 11.00΄ώρα της 23-3-2020 και στις δύο πηγές, το θερμόμετρο έδειξε για μεν τη Μάνα 10^ο Κελσίου, για δε το Καρβονέρι 15^ο Κελσίου. Φαίνεται καθαρά ότι οι δύο πηγές αντλούν το νερό τους από διαφορετικές υπόγειες  φλέβες οι οποίες δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Για μεν τη Μάνα του Κηφισού εικάζεται ότι πηγάζει απ’ευθείας από τις χιονοστιβάδες που σχηματίζονται στις «λούζες» της Λιάκουρας, γι αυτό δεν στερεύει ποτέ, για δε το Καρβονέρι είναι προφανές ότι προέρχεται από υδροφόρο ορίζοντα μεγάλου βάθους με ενυπάρχουσα γεωθερμία.
Τα κρύα χειμωνιάτικα πρωινά το νερό του αχνίζει ελαφρώς χωρίς όμως να εκπέμπει θειούχα οσμή ή να έχει αλμυρή γεύση. Ούτε σε περιόδους πλημμυρίδας των γειτονικών πηγών παρατηρείται εμφανής αύξηση της παροχής του. Κατά το παρελθόν και σε εποχές πείνας και ανέχειας, αποτέλεσε για τους ντόπιους άριστο κυνηγότοπο για την αλίευση είδους βρόσιμου καβουριού που διαβιεί εκεί επί αιώνες, χωρίς να εξαφανίζεται, λόγω του μεγάλου βάθους της πηγής που το προστατεύει, της ζέστης του νερού, της συνεχούς και αδιάλειπτης ροής, και της καθαρότητός του.

 Η πηγούλα στη θέση «Καρβονέρι» Πολυδρόσου.                                                           

  Το σημείο που εξετάζουμε ευρίσκεται στη δυτική βάση του λόφου του Νεκροταφείου Πολυδρόσου. Μέχρι το 346 π.Χ., ανήκε στην επικράτεια του Ερώχου. Μετά τον αφανισμό του Ερώχου από τους Αμφικτύονες και το Φίλιππο Β΄, κάτοικοι, Χώρα και Ιερά της τραγικής πόλης ενσωματώθηκαν στη Λίλαια. Την εποχή της επίσκεψης Παυσανία είχε παρέλθει πια μισή χιλιετία  και είχε επέλθει η πλήρης αφομοίωση. Αν όντως τα λουτρά ήταν εκεί, δίκαια ο περιηγητής τα αποδίδει στη Λίλαια, ως κτήμα και εμπράγματο δικαίωμά της, ασχέτως αν αυτά μπορεί να είχαν ανεγερθεί επί Ερώχου ζώντος.

 Το νερό εξέρχεται από τεχνητή οπή σε γωνιακό αναληματικό τοίχο απροσδιόριστης ηλικίας. Το ξερότοιχο τοίχισμα υποστηρίζει υπερκείμενο αγρό και είναι το ακροτελεύτιο προς τα δυτικά μιας πολυάριθμης σειράς βαθμωτών αναλημμάτων που διατρέχουν όλη τη ράχη της πλαγιάς μέχρι την κορυφή της,(θέση Άγιος Βασίλειος, υψόμ.420μ.) όπου και τα ερείπια της ακρόπολης  του αρχαίου Ερώχου. (Λεπτ.σε ειδ.κεφάλαιο.) 

Αεροφωτογραφία Γ.Υ.Σ. (1970) του «Καρβονέρη» και του λόφου του Νεκροταφείου.  Υποσημειώνεται η θέση της πηγής.

Το γωνιακό ανάλημα του «Καρβονέρη» έχει καλή και στέρεη δόμηση και επί το πλείστον αποτελείται από ημικατεργασμένους ευμεγέθης εγχώριους ασβεστολιθικούς δόμους, προφανώς προερχόμενους από αρχαία πλησιόχωρα κατεστραμμένα κτήρια της περιοχής. Σε αντίθεση με τα υπερκείμενα αναρίθμητα αναλήμματα της πλαγιάς, τα οποία είναι προχειροκτισμένα με αργούς ακατέργαστους λίθους, απροσδιόριστης προέλευσης, με μόνη αποστολή τους να συγκρατούν το χώμα στους αγρούς των αναβαθμών. Τόσο στους τοίχους του αναλήμματος, όσο και στον περιβάλλοντα χώρο παρατηρείται ελάχιστη κεραμική από θραύσματα κεραμίδων στέγης και χονδρών πλακών άλλων χρήσεων. Απροσδιόριστη και αυτών η ηλικία. Όλο το αρχαίο (;) δομικό υλικό πιθανόν να προέρχεται από κτηριακό συγκρότημα που υπήρχε στο χώρο, η χρήση του οποίου ως λουτρική, δεν μπορεί να αποκλειστεί χωρίς ανασκαφική έρευνα.                                                               

                                               ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

                                          α. Παυσανίου: «ΦΩΚΙΚΑ»

                                                      β. Φ. Ντάσιου: «Αρχαίοι οικισμοί στην κοιλάδα του Κηφισού»

                                                  γ. Θρύλοι και Παραδόσεις της                   Σουβάλας

Δημήτριος Κατοίκος

Ιστορικός Ερευνητής

Συγγραφέας