Λουκάς Κούσουλας, 1929-2019

Ο Λουκάς Κούσουλας γεννήθηκε στη Σουβάλα (Πολύδροσο) του Παρνασσού το 1929. Υπηρέτησε στη δημόσια Μέση Εκπαίδευση, ως καθηγητής, γυμνασιάρχης και σχολικός σύμβουλος. Παρουσιάστηκε στα γράμματα το 1955 με ποιήματα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό της Θεσσαλονίκης "Νέα πορεία". Έχει δημοσιεύσει: οχτώ ποιητικές συλλογές (δύο συγκεντρωτικές εκδόσεις, "Σχηματοποίηση", Καστανιώτης 1984 και "Τα ποιήματα", Δόμος 2003)· τα πεζογραφήματα "Το βουνό", Εστία 2003 και "Τα μαύρα μάτια", Νεφέλη 1994· τα δοκίμια λογοτεχνικής κριτικής "Μετά τα φιλολογικά", Καστανιώτης 1983, "Η άλλη όψη", Λωτός 1990, "Ανθρώπους και κτήνη...", Νεφέλη 1993, "Ιστορίες ποιημάτων κι ένα γράμμα", Γνώση 1996, "Φιλοσοφώτερον και σπουδαιότερον", Δόμος 1992, "Ο Μακρυγιάννης και το σκάνταλο", Νεφέλη 2005· μεταφράσεις αρχαίων συγγραφέων, Πλάτωνος, "Ίων", Καστανιώτης 1993, Πλουτάρχου "Βίοι παράλληλοι", τ. Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄, Νεφέλη 1994-1996, Πλουτάρχου "Βίοι παράλληλοι", Πατάκης 1999, Πλάτωνος "Αλκιβιάδης" Α΄ και Β΄, Πόλις 2001.
Συνεργάστηκε στις εφημερίδες "Το Βήμα" και "Η Καθημερινή" καθώς και στα περιοδικά "Νέα Εστία", "Η Λέξη", "Το Δέντρο", "Πλανόδιον", κ.ά.
Έφυγε από τη ζωή στις 15 Μαΐου 2019, σε ηλικία 90 ετών.

Απόσπασμα από το βιβλίο του (ΤΟ ΒΟΥΝΟ).

Δημοσιεύτηκε το 1982 στην εφημερίδα «Παρνασσός»

Το βουνό αναφέρεται στα χρόνια 1940-45, όπως τα έζησε ο συγγραφέας στην ιδιαίτερη πατρίδα του Σουβάλα, χωριό του Παρνασσού. Όπως τα έζησε φυσικά είναι τρόπος του λέγειν. Όπως τα έγραψε θέλει να πει, σαράντα σχεδόν χρόνια μετά τα εξιστορούμενα περιστατικά και με την προοπτική μάλλον όσων ακολούθησαν. Πρόκειται εξάλλου για λογοτεχνία και καθόλου για ιστορία. Κάθε ομοιότητα, συνεπώς, με πραγματικά πρόσωπα και τόπους δεν είναι μόνο φανταστική, αλλά πολύ περισσότερο: η μόνη αληθινή που μπορεί να μαρτυρήσει ο συγγραφέας.

Όλη τη μέρα που έβλεπα να καίγεται μπροστά μου η Αγόριανη στα πεντακόσια μέτρα, απ’ το πρωί ακόμα με τον πρώτο καπνό που υψώθηκε καταμεσής στο χωριό, σαν τη θυσία του δίκαιου, αλίμονο, μέχρι τη νύχτα αργά που έπιασε η βροχή πάνω στ’ αποκαΐδια κι ακούονταν να σωριάζονται οι τελευταίες σκεπές κι οι σαπρότοιχοι πολλά κι άλλα ένιωσα- πάνω απ’ όλα: μια υπερδιέγερση, μια κολασμένη περιέργεια, μη μου ξεφύγει τίποτα, μη χάσω το παραμικρό απ’ το θέαμα!

Τι αν η φρονιμάδα μου έλεγε να προσέχω, να μη ριψοκινδυνεύω, τι αν η φιλανθρωπία, όση διέθετα, έφερνε στο μυαλό μου τις ζωές που χάνονταν , γερόντους κι αδυνάτους, τους μόχτους που γίνονταν στάχτη, η υστεροβουλία μου εκεί : ν’ αποτυπώσω βαθιά, ως την παραμικρότερη λεπτομέρεια, τo’ ολοκαύτωμα.

Να, υπογράμμιζα, το πρώτο σπίτι που καίγεται. Είναι στο κέντρο, ο ήλιος έχει μια στιγμή ανατείλει, δε φυσάει πουθενά, ο καπνός είναι σχεδόν χρυσαφένιος, ένας πανύψηλος πρώτα οβελίσκος, σκεπάζει ψηλά και διαχύνεται οριζόντια - το νου σου παράλληλα στις κινήσεις της μέρας: να παραμείνω εδώ, στον κάμπο που βρέθηκα, στο ποτάμι, μια ντουφεκιά από την Αγόριανη, ή  να  περάσω αντίκρυ προς το βουνό? Δεν είναι το ίδιο επικίνδυνο, δεν είναι αργά πλέον?

Σκαρφαλώνω στα σταυρώματα του πλατάνου στο καλοστεριωμένο τσαρδάκι μου, κολλάω στον κορμό, αδύνατο να με διακρίνουν.

Γερμανοί διαβαίνουν τους δρόμους της Αγόριανης. Μπαινοβγαίνουν στα σπίτια. Λιγοστός πρώτα  ολοένα πυκνότερος μες απ’ τα κεραμίδια ο καπνός. Στα παράθυρα οι φλόγες σε λίγο. Μια φωνή πίσω μου, μέσα στον κάμπο: «το νουουού σας! Αν είναι κανένας κρυμμένος στον κάμπο το νουουού σας! Οι Γερμανοί έρχονται απ΄το πέεεερα  κεφαλόβρυσο!» Γνώρισα τη φωνή, είναι του Ανέστη Χαλβατζάκη απ’ το Γιοφυράκι. Βλέπω καλύτερα εγώ από κείνον… Στο Πέρα – κεφαλόβρυσο είναι ώρα ώρα που πηγαινοέρχονται καβαλάρηδες, κάμποσοι Γερμανοί, δε βγαίνουν όμως στον κάμπο…

Τώρα το χωριό έχει ολόκληρο σκεπάσει καπνούς και φλόγες. Ακούγονται συχνοί πυροβολισμοί κι εκρήξεις. Καλότυχο χωριό, εγώ… Καίγεται αφού έσωσε απ’ τους Γερμανούς το πλήρωμα του βομβαρδιστικού της προχτεσινής αερομαχίας. Έξι Αμερικανοί μ’ αλεξίπτωτα! Τι άλλη δικαίωση χρειάζονται αντάρτες κι αντίσταση? Μετά τον πόλεμο,  οι ίδιοι αυτοί οι Αμερικανοί, θα το χτίσουν στο γυαλί και στο μάρμαρο. Το διακρίνω, μες από τους καπνούς από τώρα… Αν και δεν κατεβαίνουν στον κάμπο, δεν είναι ωστόσο και τόσο καλή η θέση σου εδώ πέρα, Μες απ’ τον Κηφισσό, μες απ’ την κοίτη του, θα έκανες πολύ καλά να τραβηχτείς βορειότερα, στο Νησί, κατά τα καμίνια, σέρνοντας μαζί γίδα κι αρνάκι.

Το νερό είναι λίγο, Σεπτέμβριος μήνας, θα κόψω εκεί και κάνα σταφύλι. Ρίχνω από πάνω μια τελευταία ματιά. Έχουν όλα καλώς. Καπνοί και φλόγες στο φόρτε τους! Προχωρώ δύσκολα πάνω στα χονδροχάλικα του ποταμού, τα βάτα με τραβολογούν, η γίδα πίσω μου αποκρεμιέται. Από πού άραγε οι άλλοι συμπατριώτες τώρα ν’ αγναντεύουν το κάψιμο. Αγοριανίτες, Σουβαλιώτες και γείτονες… Από μακριά αυτοί και ψηλά, θα’ χουν τη δική τους άποψη πάνω απ’ τις ράχες.  Κανένας δε βρέθηκε κοντά όσο εγώ, να ξεγλιστρήσει και ζωντανός! Κοιτάζω μες απ’ τις όχτες. Τα ίδια. Στο κεφαλόβρυσο πηγαινόρχονται καβαλάρηδες.

Στο Νησί ο προσανατολισμός μου άλλαξε. Η Αγόριανη πέφτει ανάζερβα τώρα. Πρέπει να προσέχω πιο πολύ αποδώ. Ξασφάλισα στο ποτάμι τη γίδα και σύρθηκα με απόλαυση κατά το αμπέλι. Γιόμισα το σακούλι ροδίτες και πάλι, σερνάμενος, πολεμώντας λοιπόν κι’ εγώ! Κατά το ποτάμι. Μια ελαφριά συννεφιά   όσο πάει και πυκνώνει. Απόγευμα πλέον προχωρημένο.

Γλεντάω τα σταφύλια μου και το κρατώ υπό σημείωση: ωραίοι ροδίτες! Αυτοί ίσα -ίσα την ώρα και την ημέρα. Κι άλλαξε, ακόμα μια φορά, στη στιγμή η κατάσταση: στο δρόμο του Αι- Λουκά πρόβαλε, μέσα σε σκόνη και βουητό, μια ατέλειωτη φάλαγγα. Δεν κοίταζα τ’ άλλα οχήματα, μοτοσυκλέτες και φορτηγά, μόνο τα τανκς. Κίτρινο φρέσκο το χρώμα τους. Η κοιλάδα γιόμισε ορυμαγδό. Είναι για  την Απάνω Αγόριανη, διαλογίστηκα. Πόση ώρα ξετυλιγόταν η φάλαγγα? Πέρασε τη Σουβάλα, φάνηκε η σκόνη της κατά την Αγόριανη, όταν – θεούλη μου! Απ’ το χωριό εφενός ζυγού, μια μακριά αλυσίδα σαν κάμπια κατέβαιναν την αμπελόστρατα, κατευθείαν απάνω μου, για το Νησί, πεζοί οι Γερμανοί!

Σκοτώθηκα να περάσω τη γίδα δεξιά, στο δρόμο κατά το Πατερό, κι απάνω που πήγα να πελαγώσω, είδα του Γερμανούς να βγαίνουν ξανά απ’ τον κεντρικό χωραφόδρομο, σε μονοπάτι αριστερά, για τη δημοσιά! Αν είχα καπέλο θα το πετούσα! Το πέταξε άλλος που ερχόταν, πέρα, μες απ’ τον κάμπο μοναχός κι αργός. Και δεν ήταν αυτός Γερμανός όπως διέκρινα, κι ας ξεχώρισα στρατιωτικά και οπλισμό, μέχρι ν’ αναγνωρίσω στα εκατό σχεδόν μέτρα το συμπατριώτη μου αντάρτη Μάνθο Καρούλα.

Αυτό πια! Το λεκανοπέδιο, κατάλαβες, να τραντάζεται άκρη – άκρη Γερμανούς και σιδερικά, κι αυτός, ένας αντάρτης μοναχός, άρρωστος από ρευματισμούς ν’ ακουμπάει στο στηθείο της γέφυρας, αναστενάζοντας.

-Είσαι και τραυματίας? Τον ρώτησα.

- Όχι.

- Μα, δε βλέπεις τι γίνεται?

- Έ….

-  Θα σε πιάσουν, θα σε σκοτώσουν!

Μου έδειξε ήσυχα τις φουντωμένες οχτιές:

-      Ψυχή Βαθιά! Λουφάρω όπου να’ ναι κανένας φόβος.

Μου ήρθε  να τραγουδήσω. Του έδωσα ένα σταφύλι και τράβηξα για το Πατερό.

Σουρούπωνε. Όπως το υπολόγιζα η μάνα μου ήτανε στον Τσελεπή, στο χωράφι, και με περίμενε. Τρυπώσαμε βιαστικά στο χωριό κατευθείαν στης γιαγιάς μου. Το σπίτι μας ήταν πιασμένο απ’ τους Γερμανούς. Αποκοιμήθηκα στο χαγιάτι. Με κεραυνούς κι αστραπές ήρθε η  χινοπωρινή καταιγίδα.

Η Αγόριανη έλαμπε. Μια κακορίζικη συμπατριώτισσα, γυρνώντας από τα χωράφια, έπεσε πάνω στο γερμανικό φυλάκιο: χειροβομβίδες, φωτοβολίδες, μυδράλια, επί μισή ώρα. Τη σακάτεψαν μα επέζησε. Σκέπτομαι ακόμα καμιά φορά: την ίδια νύχτα και μέρα συμπέσανε ολ’ αυτά ή λαθεύω? Διαπιστώνω την αλήθεια.

Σημείωση: (To βουνό  αποτελεί  αληθινή μαρτυρία του συγγραφέα (Λουκά Κούσουλα) που παρακολούθησε τα γεγονότα  από τον κάμπο της Σουβάλας,  στις 7 Οκτωβρίου 1943,  στην ηλικία των 14 ετών).

 

                                                                   ΓΙΑ  ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

 

Επτάλοφος και Λιλαία – Η ναζιστική θηριωδία στις 7 κ 8 Οκτωβρίου 1943

Διήμερο τέλεσης ναζιστικών εγκλημάτων ήταν η 7η και η 8η Οκτωβρίου 1943 στη Φωκίδα και στα χωριά της Επταλόφου και της Λιλαίας.  Αρχικά είχε καταρριφθεί αμερικάνικο βομβαρδιστικό, μετά από επίθεση γερμανικών αεροπλάνων, πάνω από την Άνω Αγόριανη στις 6 Οκτωβρίου 1943.  Επίγειες δυνάμεις των Γερμανών, κινήθηκαν για να συλλάβουν το πλήρωμα του βομβαρδιστικού που διεσώθη με αλεξίπτωτα. Μάλιστα από εδάφους πολυβολούσαν τους Αμερικάνους που έπεφταν με τα αλεξίπτωτα για να διασωθούν, γεγονός που θεωρείται έγκλημα πολέμου και σκότωσαν ένα από αυτούς.

Όμως Έλληνες αντάρτες παρεμβαίνουν και χτυπάνε τους ναζί, με επτά από αυτούς να βρίσκουν το θάνατο και οι υπόλοιποι να αναγκαστούν σε οπισθοχώρηση.

Η μάχη έγινε, στη θέση Βρυζόραχη – Όχτος, μεταξύ Επταλόφου και Λιλαίας.
Για αντίποινα οι Γερμανοί στις 7 Οκτωβρίου 1943 καίνε τη Λιλαία και μία ημέρα μετά 8 Οκτωβρίου I943 καίνε την Επτάλοφο (Άνω Aγόριανη).

Στη Λιλαία (Κάτω Αγόριανη) βρήκαν το θάνατο από τους ναζί  11 άτομα, ενώ πυρπολήθηκαν τα 150 από τα περίπου 160 σπίτια του χωριού. Μετά τον πόλεμο, οι κάτοικοι της πρώην Κοινότητας Λιλαίας κατέθεσαν, ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Άμφισσας, αγωγή, κατά του γερμανικού δημοσίου, ζητώντας αποζημιώσεις.

Στην Άνω Αγόριανη (Επτάλοφο), κάηκαν τα 146 σπίτια από τα 184 που είχε το χωριό και όσοι κάτοικοι δεν πρόλαβαν ή δεν είχαν εγκαταλείψει το χωριό σφαγιάστηκαν ή κάηκαν ζωντανοί, μεταξύ αυτών νήπια και ηλικιωμένοι, ενώ μία 17χρονη, πριν φονευθεί, βιάστηκε από 15.    (πηγή: ΕΡΤ)