ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΕ ΤΗ ΧΗΝΑ - ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΤΟΙΚΟΥ < ΛΙΛΑΙΟΘΕΝ >

Ο  ΙΑΝΙΣΚΟΣ (;) ΤΗΣ ΛΙΛΑΙΑΣ

Στη δεύτερη αίθουσα Ελληνιστικών γλυπτών, του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών, εκτίθεται μαρμάρινο άγαλμα μικρού παιδιού. (αριθμ. Εκθέματος 2772). Ίσως απ’ τα πιο χαριτωμένα και καλοδιατηρημένα γλυπτά παιδικών μορφών της παγκόσμιας αρχαίας, αλλά και νεώτερης τέχνης. Πρόκειται για το γνωστό καλλιτέχνημα, με το εκλαϊκευμένο προσωνύμιο, «ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΕ ΤΗ ΧΗΝΑ», που κατά τη δεκαετία 1965-1975,κοσμούσε με την έγχρωμη φωτογραφία του, το οπισθόφυλλο του σχολικού βιβλίου της Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας του Γυμνασίου.

Στην επεξηγηματική πινακίδα  της βάσης του αγάλματος διαβάζουμε, ότι πρόκειται για έργο του 3^ου π.Χ. αι. και ότι βρέθηκε κοντά στο Πολύδροσο, (πρώην Σουβάλα) Παρνασσού.

Αντίγραφο του έργου, κακέκτυπο ίσως, εκτίθεται στον υπαίθριο χώρο της αυλής του Βατικανού, έξω από την cappella sixtina, στη Ρώμη.

Στην τοπική, αλλά και στην ευρύτερη βιβλιογραφία, η περιγραφή των συνθηκών ανεύρεσης, η χρονολόγηση, η θεματολογία της απεικόνισης, καθώς και η απόδοση του έργου σε συγκεκριμένο δημιουργό, είναι ελλιπής, απο­σπασματική, ύποπτα μυστηριώδης και συχνά εντελώς  λανθασμένη. Αρκείται μόνο, στη γενική και αόριστη χωροθέτηση του σημείου ανεύρεσης, «κοντά στο Πολύδροσο Παρνασσού», ή το συνηθέστερο, «κοντά στη Λαμία»(!).

Η αινιγματική ασάφεια των ανωτέρω παραμέτρων, κέντρισε ως είθισται την εγχώρια λαϊκή φαντασία. Η  προφο­ρική παράδοση, σπεύδοντας να καλύψει το κενό, απο­προ­σανατολίζει τελείως την ιστορική έρευνα, παρα­δίδοντας μυθεύματα, για δήθεν τυχαίο περιστατικό, με πρωταγωνιστή ένα Σουβαλιώτη εργάτη γης, «κοπέλι» ρογιασμένο σε συγχωριανό του μεγαλογαιοκτήμονα, που σκάβοντας σε αμπέλι κοντά στις πηγές του Βοιωτικού Κηφισού, χτύπησε με το κιλούν(ι)^[1] του κασμά, το άγαλμα στη μύτη και εν συνεχεία το «ξετρύπωσε» απ’ το χώμα.

 Έκτοτε οι Σουβαλιώτες λογοπλάστες, του προσάψανε το παρατσούκλι «Ξεστρούπας», που τον συνόδευε δια βίου και όχι μόνο αυτόν, αλλά μεταλαμπαδεύτηκε στο γιό του, στον εγγονό του και σε όλο του το σόι. (Πρόκειται για τον Δημήτριο Ι. Αυγέρη (1877-1965), ο οποίος δεν αποκλείεται να είχε πραγματώσει παρόμοια ανακάλυψη, αφορώσα όμως άλλο αρχαίο αντικείμενο και όχι το συγκεκριμένο. Κι αυτό διότι, το προσωνύμιο ήταν υπαρκτό στη Σουβάλα μέχρι τις μέρες μας και η ετυμολογική του προέλευση ακριβής.)                          

Το άγαλμα παραδόθηκε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο το 1908, από την Εθνική Βιβλιοθήκη, όπου φυλασσόταν. Αποκρύφτηκε^[2] μαζί με άλλους θησαυρούς του Μουσείου, κατά την περίοδο της Γερμανοϊταλικής κατοχής (1941-1944), προς αποφυγή της σύλησής τους  από τους κατακτητές. Στην κορυφαία αυτή αντιστασιακή πράξη, πρωτοστάτησε ο Σουβαλιώτης αρχαιολόγος και μετέπειτα διευθυντής του Μουσείου Χρήστος Ι. Καρούζος, η σύζυγός του Σέμνη Παπασπυρίδη, (αμφότεροι  εργαζόμενοι στο Μουσείο), μαζί με ολιγομελή ομάδα διαπρεπών επι­στη­μόνων, αλλά και απλών εργατοτεχνιτών, οι οποίοι έσκαψαν ορύγματα και έθαψαν τα αγάλματα, στη γνώριμη σ’ αυτά αγκάλη της Ελληνικής Γης, στο δάπεδο και στον Κήπο του Ιδρύματος. Μεταπολεμικά, τα αριστουργήματα, σώα και αβλαβή, επανατοποθετήθηκαν στην αίθουσα.

Ο Καρούζος ανέλαβε την διεύθυνση του Μουσείου το 1942, θέση που κατείχε μέχρι την συνταξιοδότησή του το 1964. Κατά την πρώτη, διπλασιαστική επέκταση του κτιρίου το 1958, που πρόλαβε και εγκαινίασε, στη  Νέα Πτέρυγα και σε περίοπτη θέση, πάνω σε μαρμάρινο βάθρο, τοποθέτησε το συντοπίτη του παίζοντα νεανία.

Έκτοτε και μέχρι σήμερα, ο Ιανίσκος, ατενίζει χαμογελώντας αινιγματικά, προτομές φιλοσόφων και στρατηγών, που εκτίθενται απέναντί του και κρατάει συντροφιά στο άλλο γλυπτό θαυμαστό έργο, με επίσης παιδικό θέμα, στον «ΜΙΚΡΟ ΒΟΣΚΟ» ή αλλιώς στο «ΠΡΟΣΦΥΓΑΚΙ», στη­με­νο στα δεξιά του.

Το τσοπανόπουλο, ντυμένο με το «ταλαγάνι» και κρα­τώντας το σκυλάκι του στην αγκαλιά, έργο κι αυτό του 3^ου αι. π.Χ., το έφερε ο Αρχαιολόγος Κων/νος Κουρουνιώτης από τις Κλαζομενές της Ιωνίας όπου διενεργούσε ανασκαφές, το 1922 μαζί με τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, και το παρέδωσε στο Μουσείο.

Εξ ου και το προσωνύμιο «προσφυ­γάκι».

«Προσφυγάκι» και «Ιανίσκος» στην αίθουσα γλυπτών του 3ου αι π.Χ. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.

---

[1]     Κιλούν(ι) στην ντόπια λαϊκή διάλεκτο είναι το μυτερό σιδερένιο κέρας της τσάπας

[2]     Ν. Νικολακέα. «Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Β΄ ΠΑΓΚ. ΠΟΛΕΜΟ». Αθήνα 2008.

Τό Βιβλίο Τού Δημήτρη Κατοίκου Μπορείτε να το Διαβάσετε Δεξιά στα Βιβλία

Τον Ευχαριστούμε πολύ