ΑΥΛΟΠΟΡΤΕΣ ΤΗΣ ΣΟΥΒΑΛΑΣ

                       Η «ΒΡΑΒΕΥΜΕΝΗ» ΣΟΥΒΑΛΙΩΤΙΚΗ ΑΥΛΟΠΟΡΤΑ

ΜΑΪΟΣ 2004. ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ"

Είναι πασιφανές ότι η φωτογραφία του Δημήτρη Βλάχου αποτέλεσε πηγή έμπνευσης της ζωγράφου Φωτεινής  Χρυσικοπούλου, βραβευμένης με Α΄ Πανελλήνιο Βραβείο Ζωγραφικής. 

Λίγα Λόγια για το Ξύλο

Η λέξη Ξύλο στην αρχαία Ελλάδα σήμαινε ύλη, οι αρχαίοι είχαν ταυτίσει την έννοια του ξύλου με την έννοια υλικό. Γι' αυτό οι λέξεις υλοτόμος, υλοτομία που αφορούν το ξύλο είναι παράγωγα της λέξεις ύλη. Οι δε Λατίνοι μιμούμενοι τους αρχαίους Έλληνες ταύτισαν το Matera-Material όπου Matera σήμαινε ξύλο. Ακόμα και η σημερινή έννοια της ύλης στις Λατινογενείς γλώσσες πάλι προέρχεται από μια ρίζα που εννοούσε εκείνο το περίεργο δομικό υλικό.

Οι αυλόπορτες

Ένα χαρακτηριστικό  αναγνωρίσιμο στοιχείο της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής αποτελούν οι εξωτερικές πανέμορφες ξύλινες αυλόπορτες. Οι αυλόπορτες είναι το όριο μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού βίου.

Οι αυλόπορτες εξωτερικά διαμορφώνονται με αγκωνάρια και μετά την τοποθέτηση ενός οριζόντιου ξύλινου δοκαριού ή την κατασκευή ενός τόξου (ελλειπτικό ή ημικυκλικό) με μονή ή διπλή σειρά αγκοναριών.

 Πίσω από τα αγκωνάρια στερεώνονται, με τους ειδικούς μεταλλικούς συνδέσμους, η κάσα της ξύλινης πόρτας. Τα φύλλα της ξύλινης πόρτας είναι απλά καρφωτά, ενώ εσωτερικά πάντα υπάρχουν οι τρεις οριζόντιες τάβλες, στις οποίες έχουν καρφωθεί οι εξωτερικές (κατακόρυφες) τάβλες. Ακόμα πάνω σε αυτές τις τάβλες στερεώνονται και οι μεντεσέδες. Απαραίτητο και το ζιμπερέκι, η κατασκευή που άνοιγε την πόρτα.

Περί το ένα μέτρο πιο ψηλά από το δάπεδο υπάρχει, κάθετα στην πόρτα, ένα χοντρό ξύλο, ενσωματωμένο στον τοίχο, όπου στερεώνεται η μεταλλική αμπάρα.

Η κατασκευή ολοκληρώνεται με μία στέγη, δίριχτη ή μονόριχτη.

Σε πολλές αυλόπορτες υπήρχαν δεξιά και αριστερά  στο εξωτερικό μέρος μικρά πέτρινα πεζούλια τα οποία είχαν δύο χρήσεις, η πρώτη ήταν για να ανεβαίνουν μέσω αυτών ευκολότερα οι άνθρωποι στα άλογα ή τα μουλάρια, και η δεύτερη ότι ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες χρησιμοποιούνταν ως καθίσματα και βοηθούσαν  στην κοινωνικοποίηση  των  ανθρώπων. Τα απογεύματα οι νοικοκυρές συναντιόντουσαν στα πεζούλια  (τα οποία ήταν και  είναι  φτιαγμένα  από πέτρα και τσιμέντο), έπιναν καφέ και συζητούσαν.

Ευτυχώς σήμερα στο χωριό μας υπάρχουν αρκετές αυλόπορτες άλλες καλοδιατηρημένες και άλλες με εμφανή τα σημάδια της φθοράς του χρόνου. 

Και η απαραίτητη ορολογία από το Γλωσσάρι του Γιάννη Αθ. Λαγού
Αρχείο Λαογραφικού

ζιμπερέκι ή τσιμπερέκι	κατασκευή που ανοίγει την πόρτα
καλτεμίρι	σιδερένιος σύρτης για να αμπαρώνει η πόρτα, μάνταλο ( τούρκικη λέξη , την άκουσα  από τον μακαρίτη τον μπάρμπα-Χρήστο Κορτσέλη)
μάνταλο	σύρτης για ασφάλιση πόρτας, ντουλάπας κ.λ.π
μαντάλωμα	ασφάλιση πόρτας με το μάνταλο
παρδαβέλλα	μικρός κρίκος για ασφάλιση πόρτας
πορτοπούλα	μικρἠ πόρτα, κυρίως σε αποθήκη, κήπο κ.λ.π.
σύρτης	σιδερένιος μοχλός ασφάλισης πόρτας κ.λ.π.
τσάταλος	μάνταλο πόρτας, κλείστρο.
τσιαπράκι	η ''γλώσσα'' που σηκώνει το μάνταλο στην πόρτα