ΧΡΟΝΙΑΡΕΣ ΜΕΡΕΣ. ΤΑ ΞΤΟΗΜΕΡΑ ΣΤΗ ΣΟΥΒΑΛΑ

Μερική άποψη της Σουβάλας χιονισμένη

Παλιά οι χρονιάρες μέρες των Χριστουγέννων (Ξτόημερα) ήταν το μεγαλύτερο γεγονός της χρονιάς,που άφηνε στις ψυχές των χωριανών πλούσια και βαθιά συναισθήματα αγάπης, αλληλεγγύης, χαράς αλλά και θρησκευτικότητας συνάμα.

Οι ετοιμασίες ξεκίναγαν λίγες μέρες νωρίτερα όπως πολύ χαρακτηριστικά περιγράφουν παρακάτω οι Σουβαλώτισσες Χρυσούλα Α. Βαλάσκα και Γιαννίτσα Ν. Βελή στο βιβλίο της Βασιλικής Χριστοπούλου - Μερτζάνη:  Μιά Σουβαλιώτισσα θυμάται...

«Λίγες μέρες πριν τις γιορτές καθαρίζαμε και συγυρίζαμε τα σπίτια, τις αυλές, για νάμαστε εύκαιρες  τις παραμονές να ζυμώσουμε τα χριστόψωμα, τις κουλούρες και να φκιάσουμε τα γλυκά.

Στα βαφτιστήρια και στα εγγόνια δίναμε κουλούρες που τις στολίζαμε μ΄ένα αυγό και καρύδια. Το χριστόψωμα το κόβαμε ανήμερα.

Στα σπίτια τρέφαμε για τα Χριστούγεννα γαλοπούλα, μανάρι και κανένα γουρουνόπουλο, τα σφάζαμε παραμονή και τα κρεμάγαμε στα υπόγεια (που ψυγεία τότε!)

Παραμονή Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς τα παιδιά έλεγαν τα κάλαντα με τράστα στον ώμο για να βάζουν τον καρπό που τα φίλευαν.

Τη νύχτα όταν χτυπούσαν οι καμπάνες βάζαμε τα κατακαλά μας και πηγαίναμε στη εκκλησία ν΄ακούσουμε το «Χριστός γεννάται σήμερον…». Πολλοί μεταλαβαίναμε και προπαντός οι τσοπάνηδες. Μόλις  τελείωνε η Λειτουργία πίσω στο σπίτι, έμπαινε το κοκορέτσι στη θράκα και στρώναμε το τραπέζι πρωί-πρωί. Ο παππάς γύριζε στα σπίτια που γιορτάζανε και  σήκωνε το ύψωμα.

Τα Χριστούγεννα οι παλιοί, όπως τόχα ακούσει απ΄τη μάνα μου, ρίχνανε μια σχίζα στη φωτιά και λέγανε ότι αρραβωνιάζανε τη φωτιά. Την Πρωτοχρονιά το βράδυ τ΄Αϊ-Βασιλειού, ματαβαίναμε ένα ξύλο στη φωτιά και λέγανε ότι την παντρεύανε.

Για την Πρωτοχρονιά ετοιμάζαμε τα γλυκά: μπακλαβά με φύλλο πλαστό, μύγδαλο και καρύδι, τη σαμόπιτα με σουσάμι, λίγο μύγδαλο και πετιμέζι.

Το πρωί της Πρωτοχρονιάς στέλναμε τα παιδιά στους παππούδες, τους θείους τους νονούς, μ΄ένα πιάτο γλυκά σε πεντακάθαρη πετσέτα, να κάνουν ποδαρικό. Τα καλοδέχονταν, τα έβαζαν να καθίσουν λίγο για την καλή χρονιά και τα φίλευαν με ότι καλούδια είχαν.

 Εμείς οι νοικοκυράδες  παίρναμε γλυκά, λεφτά, καλαμπόκι, σιτάρι, βαμπακόσπορο και τα πααίναμε στη βρύση. Έτρεχε το νερό στις κουρίτες, τα ρίχναμε μέσα, να τρέξνε οι σοδειές όλο το χρόνο, όπως τρέχει το νερό της βρύσης. Για τ΄Αϊ-Βασιλειού φκίαναμε το βράδυ δίπλες με πλαστό φύλλο και πετιμέζι, σιαμόπιτα στη γάστρα, άλλα καημένα, άλλα άκαγα, άλλα φουσκώναμε με το πετιμέζι, άλλα γενόντανε λάσπη, άλλα ήτανε ξερά άλλα χλωρά!

Άμα τ΄ Αϊ-Βασιλειού έκανε ήλιο, λέγανε θα πάει καλά η χρονιά, τα σπαρτά θάναι καλά. Οι τσοπαναραίοι σπάζανε ρόιδο για τα πράματα. Ανήμερα τ΄Αϊ-Βασιλειού σφάζαμε μια κότα να ματώσει ο χρόνος να πάει καλά και φκιάναμε σούπα. Το ξετάζανε ποιόν θαλά δεις πρώτον το πρωί. Αν ήτανε γερός θα ήσανε και συ γερός, και ποιός θαλάμπαινε πρώτος στο σπίτι, το ξετάζανε.

Την Πρωτάγιαση, την παραμονή των Φώτων, ο παππάς άγιαζε όλα τα σπίτια, όπου έπρεπε να έχουν πλυθεί και να λουστεί όλοι στην οικογένεια. Παίρναμε τη στάχτη και γυρίζαμε γυροβολιά στα σταλάματα τ΄σπιτιού και τη ρίχναμε για να φύβγνε τα σκαλικατζούρια. Μαζεύαμε από το σπίτι όλους τους αγιασμούς της χρονιάς απ΄της  Παναγίας και τις άλλες γιορτάδες που ψέλναμε τον αγιασμό.

Ανήμερα τ΄Αϊασών (Θεοφανείων) έλεγε η γιαγιά να χύσουμε όλα τα νερά πούχαμε στο σπίτι, στη βαρέλα και όπου αλλού, να μη μείνει νερό, γιατί γινότανε ο μεγάλος Αγιασμός, όπου αφού έπιναν με αυτόν άγιαζαν το σπίτι, τα πράματα και τα λουλούδια. Οι γεωργοί πήγαιναν και ράντιζαν τα χωράφια τους για να έχουν καλή σοδειά.» 

αναδημοσίευση: πρώτη ανάρτηση 23/12/2014