Τα θρυλικά σήματα, οι ιστορικές ποδιές και οι αξέχαστες στολές των σχολείων
Η μαθητική στολή είναι ένα ειδικό ένδυμα – ένα σύνολο τυποποιημένων ρούχων – το οποίο χρησιμοποιείται σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, ακόμη και σήμερα πολλά κάνουν χρήση της μαθητικής στολής.
Τα σήματα των σχολειών μας όπως και οι ποδιές που φορούσαν τα κορίτσια και οι στολές τα αγόρια ήταν ίσως τα πιο «δύσκολα» και τα πιο παρεξηγημένα από εμάς τα πιτσιρίκια τότε «διακριτικά» των μαθητικών μας χρόνων.
Σήμερα βέβαια όλα αυτά έχουν αναθεωρηθεί κατά πολύ έχοντας πάρει την σωστή θέση στο μυαλό και την κρίση μας.
Στην Ελλάδα αλλά και στον κόσμο γενικότερα οι μαθητικές στολές, οι ποδιές και τα διακριτικά σήματα προέρχονται ΟΛΑ από την Αγγλία. Αιώνες πριν εκεί οι Άγγλοι το είχαν ξεκινήσει. Ακόμα και σήμερα υπάρχει και είναι ένα από τα τουριστικά αξιοθέατα θα έλεγα όσων επισκέπτονται την Αγγλία να παρατηρούν τις όμορφες στολές των διαφόρων σχολειών, κολεγίων και κάποιων πανεπιστημίων με τα διακριτικά «σοβαρά « χρώματα» Στην Αμερική, στην Αυστραλία, στην Νέα Ζηλανδία, Στην Ιρλανδία ακόμα και στην Ινδία και στο Πακιστάν ως χώρες που ήταν κατ εξοχήν Αγγλικών κτήσεων έχουν ακολουθήσει το Βρετανικό ύφος και στυλ και ακόμα και σήμερα μπορείς να θαυμάσεις τις ενδιαφέρουσες στολές τα πολύπλοκα σήματα αλλά και τις εξελιγμένες στολές όπως τα φούτερ με γραμμένα πάνω τους το όνομα και άλλες πληροφορίες της σχόλης.
Στην Ελλάδα των δεκαετιών του 50 – 60 και 70 ζήσαμε την ομορφιά των στολών και των «σημάτων», αλλά στην αρχή σαν λαός αντιδραστικός που είμαστε δεν μας άρεσε. Μια ζωή «ξεχνούσαμε» το σήμα και τις στολές μόλις βγαίναμε από το σχολείο τις βγάζαμε και τις χώναμε στην τσάντα η τις βάζαμε σε σακούλες και τις κρύβαμε σε μέρη «δικά» μας και μυστικά για να τις πάρουμε όταν θα γυρίζαμε σπίτι από την βόλτα μας.
Σήμα του 4/θέσιου Δημοτικού Σχολείου Πολυδρόσου
Η μαθητική στολή είναι ένα ειδικό ένδυμα – ένα σύνολο τυποποιημένων ρούχων – το οποίο χρησιμοποιείται σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, ακόμη και σήμερα πολλά κάνουν χρήση της μαθητικής στολής.
Τα σήματα των σχολειών μας όπως και οι ποδιές που φορούσαν τα κορίτσια και οι στολές τα αγόρια ήταν ίσως τα πιο «δύσκολα» και τα πιο παρεξηγημένα από εμάς τα πιτσιρίκια τότε «διακριτικά» των μαθητικών μας χρόνων.
Σήμερα βέβαια όλα αυτά έχουν αναθεωρηθεί κατά πολύ έχοντας πάρει την σωστή θέση στο μυαλό και την κρίση μας.
Στην Ελλάδα αλλά και στον κόσμο γενικότερα οι μαθητικές στολές, οι ποδιές και τα διακριτικά σήματα προέρχονται ΟΛΑ από την Αγγλία. Αιώνες πριν εκεί οι Άγγλοι το είχαν ξεκινήσει. Ακόμα και σήμερα υπάρχει και είναι ένα από τα τουριστικά αξιοθέατα θα έλεγα όσων επισκέπτονται την Αγγλία να παρατηρούν τις όμορφες στολές των διαφόρων σχολειών, κολεγίων και κάποιων πανεπιστημίων με τα διακριτικά «σοβαρά « χρώματα» Στην Αμερική, στην Αυστραλία, στην Νέα Ζηλανδία, Στην Ιρλανδία ακόμα και στην Ινδία και στο Πακιστάν ως χώρες που ήταν κατ εξοχήν Αγγλικών κτήσεων έχουν ακολουθήσει το Βρετανικό ύφος και στυλ και ακόμα και σήμερα μπορείς να θαυμάσεις τις ενδιαφέρουσες στολές τα πολύπλοκα σήματα αλλά και τις εξελιγμένες στολές όπως τα φούτερ με γραμμένα πάνω τους το όνομα και άλλες πληροφορίες της σχόλης.
Στην Ελλάδα των δεκαετιών του 50 – 60 και 70 ζήσαμε την ομορφιά των στολών και των «σημάτων», αλλά στην αρχή σαν λαός αντιδραστικός που είμαστε δεν μας άρεσε. Μια ζωή «ξεχνούσαμε» το σήμα και τις στολές μόλις βγαίναμε από το σχολείο τις βγάζαμε και τις χώναμε στην τσάντα η τις βάζαμε σε σακούλες και τις κρύβαμε σε μέρη «δικά» μας και μυστικά για να τις πάρουμε όταν θα γυρίζαμε σπίτι από την βόλτα μας.
Όμορφα χρόνια όμως. Αυτή η ρομαντικότητα των σημάτων, η αυστηρότητα των στολών στα αγόρια και εκείνες οι ποδιές στα κορίτσια που έκαναν ότι μπορούσαν οι καημένες να τις κάνουν πιο θηλυκές και προσιτές στα αγορίστικα μάτια είχαν την γοητεία τους.
Τα αγόρια κατά την δεκαετία του ’50 ήταν αναγκασμένα να φορούν καπέλα τα οποία ονόμαζαν “κουκουβάγιες” λόγω του λογότυπου που βρισκόταν επάνω.
Το πηλήκιο ήταν από ένα μάλλινο ύφασμα τσόχα μαύρη.
Μπροστά στη μέση, πάνω από το γείσο, είχε μια κορώνα: μια κουκουβάγια κεντημένη με χρυσή κλωστή και πούλιες αστραφτερές στα δυο της μάτια. Η κουκουβάγια ήταν στη μυθολογία το ιερό πουλί της Αθηνάς, της θεάς σοφίας, και γι’ αυτό έγινε το έμβλημα της μαθητιώσας νεολαίας. Στην Ελλάδα το πηλήκιο (καπέλο) με την κουκουβάγια βάσει νόμου του Υπουργείου Παιδείας καταργήθηκε το 1964 από τα Δημόσια Γυμνάσια.
Στην Ελλάδα μας η ποδιά ήταν το κατεξοχήν υποχρεωτικό ρούχο για τις νεαρές έφηβες, σε μπλε συνήθως χρώμα, ενώ τα αγόρια βολεύονταν με καθωσπρέπει παντελονάκια. Η μπλε σχολική ποδιά με τον άσπρο γιακά, χρόνια ολόκληρα στο παρελθόν μαρτυρούσε την ιδιότητα του μαθητή, υπηρετούσε την ομοιομορφία των μελών της μαθητικής κοινότητας, κατά ορισμένες απόψεις και την συνοχή της. Στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς συνέρρεαν όλες οι μαθήτριες, συνοδεία γονέων ή κηδεμόνων σε βιοτεχνίες, αλλά και μεγάλα καταστήματα για να αγοράσουν την ποδιά τους.
Διαβάζομαι στο σχετικό άρθρο της εφημερίδας «Καθημερινή» της εποχής τα εξής:
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 11/5/1965
"Ο πρόεδρος της Κυβερνήσεως και υπουργός Παιδείας κ. Γεώργιος Παπανδρέου προέβη εις τας ακολούθους δηλώσεις: «Δευτερεύον βεβαίως, αλλά συμπαθές είναι το θέμα της εξωτερικής εμφανίσεως των μαθητών μας. Τα παιδιά των σχολείων, και ιδίως οι έφηβοι των Γυμνασίων και των Λυκείων, πρέπει κάτω από τον γαλανόν ουρανόν και μέσα εις το εύκρατον κλίμα της δημοκρατίας μας να είναι ενδεδυμένα με λιτότητα και χάριν και να μη δίδουν την εντύπωσιν πενθούντων ή δεσμωτών. Η αμφίεσις αντανακλά και εκφράζει τον ψυχικόν κόσμον του ανθρώπου. Μαυροφορεμένα κορίτσια και αγόρια, τα οποία κρύπτουν το κουρεμένο κεφάλι των με ένα άχαρον και τσαλακωμένον πηλήκιον, δεν ημπορούν να αισθάνονται ελεύθερα, ούτε να έχουν ευψυχίαν και αισιοδοξίαν. Εδωσα διά τούτο εντολήν προς τας εκπαιδευτικάς αρχάς να ανακοινώσουν εις τα σχολεία ότι από του προσεχούς έτους:
α) Οι ποδιές των μαθητριών θα είναι κατασκευασμέναι από ύφασμα κυανούν (όχι πολύ ανοικτόν). Θα έχουν δηλαδή το χρώμα του ουρανού μας.
β) Καταργείται το πηλήκιον των μαθητών με την κακότεχνον κουκουβάγιαν.
Εις ουδεμίαν χώραν του δυτικού κόσμου επιβάλλεται εις τους μαθητάς πηλήκιον και ομοιόμορφος στολή, τούτο είναι έθος των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Άλλωστε το μέτρον τούτο εφαρμόζεται σήμερον όχι εις την πρωτεύουσαν, αλλά μόνον εις τας επαρχίας, ωσάν να μη έχουν τα ίδια δικαιώματα εις την αμφίεσίν των οι επαρχιώται μαθηταί με τους μαθητάς των Αθηνών».
Το 1980 έγινε έρευνα σε μια εφημερίδα της εποχής που έδειχνε το κόστος των στολών π.χ. του νηπιαγωγείου οι στολές αρχίζουν από 395δρχ έως 495δρχ και στις 500δρχ του Τσεκλένη, του δημοτικού 485δρχ μέχρι 970δρχ οι μοντέρνες ποδιές του Τσεκλένη, του γυμνασίου αρχίζουν από 695δρχ έως 735δρχ οι απλές και φτάνουν μέχρι 1.050δρχ ή 1.450δρχ του Τσεκλένη. Όπως δείχνει η έρευνα όσο ανεβαίνει η τάξη τόσο αυξάνεται και το χρηματικό ποσό με εξαίρεση τις στολές του Τσεκλένη. Η σχολική μπλε ποδιά έπαψε να είναι υποχρεωτική στις 6 Φεβρουαρίου 1982 βάσει νόμου του Υπουργείου Παιδείας και η οποία "σημάδεψε" τα μαθητικά χρόνια πολλών. Πάντως το κυβερνητικό μέτρο χαιρετίστηκε τότε από μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, ως ένδειξη εκδημοκρατισμού, πλουραλισμού, ελευθερίας στην ανάπτυξη της προσωπικότητας. Η αλήθεια είναι ότι το μέτρο καταργήθηκε χωρίς αντιδράσεις. Άλλωστε δεν είχε κανένα ουσιαστικό συμβολισμό και η εποχή σήκωνε πολλές «αλλαγές».
Τον πρώτο καιρό δεν έβγαλαν όλοι οι μαθητές την ποδιά και συνέχισαν να τη φορούν.
Ίσως και από συνήθεια…
Έτσι, σε πολλές φωτογραφίες του 1982-3 το ντύσιμο των μαθητών είναι «ανάμεικτο». Εκείνοι που σίγουρα δεν χάρηκαν με την κατάργηση της ποδιάς ήταν οι έμποροι, οι ιδιοκτήτες καταστημάτων και οι σχεδιαστές που επιμελούνταν τα νέα σχέδια της ποδιάς.
Αντικροούμενες οι απόψεις για την κατάργηση των μαθητικών στολών.
Από τη μία πλευρά, το να φοράνε οι μαθητές στολές, τους δίνει μια ομοιομορφία, τους κάνει να δείχνουν ότι είναι σύνολο μιας ομάδας και δεν διαμορφώνονται ρατσιστικές απόψεις και σχόλια για παιδιά που δεν μπορούν να αγοράζουν ακριβά ρούχα. Επιπλέον, φορώντας τις μαθητικές στολές οι μαθητές ίσως νιώθουν πιο υπεύθυνοι σχετικά με το σχολείο.
Από την άλλη πλευρά όμως, το να σου επιβάλλουν τη θα φορέσεις θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως έλλειψη δημοκρατίας. Ένα ακόμη μειονέκτημα είναι ότι καθώς ο τρόπος ντυσίματος είναι και προσωπική έκφραση του χαρακτήρα του καθενός, αν οι μαθητές δεν έχουν αυτή την επιλογή νιώθουν πιεσμένοι και προσπαθούν να εκφραστούν με πιο ακραίους τρόπους.
Παλαιότερα, η συνηθισμένη μαθητική στολή των γυμνασιόπαιδων αποτελούνταν από σκούτινο ή υφασμάτινο παντελόνι και σακάκι, άσπρο πουκάμισο, μπλε σκούρο πουλοβεράκι, κάλτσες ως τα γόνατα, σκαρπινάκια και βέβαια οι μαθητές φορούσαν και το μαθητικό πηλήκιο.
Τα τελευταία χρόνια «άνοιξε» η συζήτηση για την επαναφορά με διαφορετική ένταση κάθε φορά ποτέ όμως μέχρι σήμερα δεν έγινε κάποια σχετική ενέργεια. Στις μέρες μας μόνον χάριν της ομοιομορφίας παρατηρούμε κάποιες ειδικές στολές στη τέλεση των παρελάσεων.
Πολλοί θυμούνται τα χρόνια που φορούσαν τη σχολική τους ποδιά με νοσταλγία. Σήμερα μεγάλοι όλοι. Ώριμοι πλέον χωρίς τις νεανικές αντιδραστικές μας αντιλήψεις μας φαίνονται ωραία γοητευτικά και αναπολούμε με ρομαντική διάθεση όλες αυτές τις παρεξηγημένες λεπτομέρειες των παιδικών μας χρόνων.
πηγές:
https://cyclades24.gr/
https://www.slideshare.net/1gymmarkop/ss-52696120
http://modaendymasia.blogspot.gr/2012/10/blog-post_4696.html
Δικτυακές έρευνες συμπλήρωσαν το άρθρο αυτό.
Τα αγόρια κατά την δεκαετία του ’50 ήταν αναγκασμένα να φορούν καπέλα τα οποία ονόμαζαν “κουκουβάγιες” λόγω του λογότυπου που βρισκόταν επάνω.
Το πηλήκιο ήταν από ένα μάλλινο ύφασμα τσόχα μαύρη.
Μπροστά στη μέση, πάνω από το γείσο, είχε μια κορώνα: μια κουκουβάγια κεντημένη με χρυσή κλωστή και πούλιες αστραφτερές στα δυο της μάτια. Η κουκουβάγια ήταν στη μυθολογία το ιερό πουλί της Αθηνάς, της θεάς σοφίας, και γι’ αυτό έγινε το έμβλημα της μαθητιώσας νεολαίας. Στην Ελλάδα το πηλήκιο (καπέλο) με την κουκουβάγια βάσει νόμου του Υπουργείου Παιδείας καταργήθηκε το 1964 από τα Δημόσια Γυμνάσια.
Στην Ελλάδα μας η ποδιά ήταν το κατεξοχήν υποχρεωτικό ρούχο για τις νεαρές έφηβες, σε μπλε συνήθως χρώμα, ενώ τα αγόρια βολεύονταν με καθωσπρέπει παντελονάκια. Η μπλε σχολική ποδιά με τον άσπρο γιακά, χρόνια ολόκληρα στο παρελθόν μαρτυρούσε την ιδιότητα του μαθητή, υπηρετούσε την ομοιομορφία των μελών της μαθητικής κοινότητας, κατά ορισμένες απόψεις και την συνοχή της. Στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς συνέρρεαν όλες οι μαθήτριες, συνοδεία γονέων ή κηδεμόνων σε βιοτεχνίες, αλλά και μεγάλα καταστήματα για να αγοράσουν την ποδιά τους.
Διαβάζομαι στο σχετικό άρθρο της εφημερίδας «Καθημερινή» της εποχής τα εξής:
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 11/5/1965
"Ο πρόεδρος της Κυβερνήσεως και υπουργός Παιδείας κ. Γεώργιος Παπανδρέου προέβη εις τας ακολούθους δηλώσεις: «Δευτερεύον βεβαίως, αλλά συμπαθές είναι το θέμα της εξωτερικής εμφανίσεως των μαθητών μας. Τα παιδιά των σχολείων, και ιδίως οι έφηβοι των Γυμνασίων και των Λυκείων, πρέπει κάτω από τον γαλανόν ουρανόν και μέσα εις το εύκρατον κλίμα της δημοκρατίας μας να είναι ενδεδυμένα με λιτότητα και χάριν και να μη δίδουν την εντύπωσιν πενθούντων ή δεσμωτών. Η αμφίεσις αντανακλά και εκφράζει τον ψυχικόν κόσμον του ανθρώπου. Μαυροφορεμένα κορίτσια και αγόρια, τα οποία κρύπτουν το κουρεμένο κεφάλι των με ένα άχαρον και τσαλακωμένον πηλήκιον, δεν ημπορούν να αισθάνονται ελεύθερα, ούτε να έχουν ευψυχίαν και αισιοδοξίαν. Εδωσα διά τούτο εντολήν προς τας εκπαιδευτικάς αρχάς να ανακοινώσουν εις τα σχολεία ότι από του προσεχούς έτους:
α) Οι ποδιές των μαθητριών θα είναι κατασκευασμέναι από ύφασμα κυανούν (όχι πολύ ανοικτόν). Θα έχουν δηλαδή το χρώμα του ουρανού μας.
β) Καταργείται το πηλήκιον των μαθητών με την κακότεχνον κουκουβάγιαν.
Εις ουδεμίαν χώραν του δυτικού κόσμου επιβάλλεται εις τους μαθητάς πηλήκιον και ομοιόμορφος στολή, τούτο είναι έθος των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Άλλωστε το μέτρον τούτο εφαρμόζεται σήμερον όχι εις την πρωτεύουσαν, αλλά μόνον εις τας επαρχίας, ωσάν να μη έχουν τα ίδια δικαιώματα εις την αμφίεσίν των οι επαρχιώται μαθηταί με τους μαθητάς των Αθηνών».
Τα ονόματα των μαθητών μπορείτε να τα δείτε εδώ
Το 1980 έγινε έρευνα σε μια εφημερίδα της εποχής που έδειχνε το κόστος των στολών π.χ. του νηπιαγωγείου οι στολές αρχίζουν από 395δρχ έως 495δρχ και στις 500δρχ του Τσεκλένη, του δημοτικού 485δρχ μέχρι 970δρχ οι μοντέρνες ποδιές του Τσεκλένη, του γυμνασίου αρχίζουν από 695δρχ έως 735δρχ οι απλές και φτάνουν μέχρι 1.050δρχ ή 1.450δρχ του Τσεκλένη. Όπως δείχνει η έρευνα όσο ανεβαίνει η τάξη τόσο αυξάνεται και το χρηματικό ποσό με εξαίρεση τις στολές του Τσεκλένη. Η σχολική μπλε ποδιά έπαψε να είναι υποχρεωτική στις 6 Φεβρουαρίου 1982 βάσει νόμου του Υπουργείου Παιδείας και η οποία "σημάδεψε" τα μαθητικά χρόνια πολλών. Πάντως το κυβερνητικό μέτρο χαιρετίστηκε τότε από μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, ως ένδειξη εκδημοκρατισμού, πλουραλισμού, ελευθερίας στην ανάπτυξη της προσωπικότητας. Η αλήθεια είναι ότι το μέτρο καταργήθηκε χωρίς αντιδράσεις. Άλλωστε δεν είχε κανένα ουσιαστικό συμβολισμό και η εποχή σήκωνε πολλές «αλλαγές».
Τον πρώτο καιρό δεν έβγαλαν όλοι οι μαθητές την ποδιά και συνέχισαν να τη φορούν.
Ίσως και από συνήθεια…
Έτσι, σε πολλές φωτογραφίες του 1982-3 το ντύσιμο των μαθητών είναι «ανάμεικτο». Εκείνοι που σίγουρα δεν χάρηκαν με την κατάργηση της ποδιάς ήταν οι έμποροι, οι ιδιοκτήτες καταστημάτων και οι σχεδιαστές που επιμελούνταν τα νέα σχέδια της ποδιάς.
Αντικροούμενες οι απόψεις για την κατάργηση των μαθητικών στολών.
Από τη μία πλευρά, το να φοράνε οι μαθητές στολές, τους δίνει μια ομοιομορφία, τους κάνει να δείχνουν ότι είναι σύνολο μιας ομάδας και δεν διαμορφώνονται ρατσιστικές απόψεις και σχόλια για παιδιά που δεν μπορούν να αγοράζουν ακριβά ρούχα. Επιπλέον, φορώντας τις μαθητικές στολές οι μαθητές ίσως νιώθουν πιο υπεύθυνοι σχετικά με το σχολείο.
Από την άλλη πλευρά όμως, το να σου επιβάλλουν τη θα φορέσεις θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως έλλειψη δημοκρατίας. Ένα ακόμη μειονέκτημα είναι ότι καθώς ο τρόπος ντυσίματος είναι και προσωπική έκφραση του χαρακτήρα του καθενός, αν οι μαθητές δεν έχουν αυτή την επιλογή νιώθουν πιεσμένοι και προσπαθούν να εκφραστούν με πιο ακραίους τρόπους.
Παλαιότερα, η συνηθισμένη μαθητική στολή των γυμνασιόπαιδων αποτελούνταν από σκούτινο ή υφασμάτινο παντελόνι και σακάκι, άσπρο πουκάμισο, μπλε σκούρο πουλοβεράκι, κάλτσες ως τα γόνατα, σκαρπινάκια και βέβαια οι μαθητές φορούσαν και το μαθητικό πηλήκιο.
Τα τελευταία χρόνια «άνοιξε» η συζήτηση για την επαναφορά με διαφορετική ένταση κάθε φορά ποτέ όμως μέχρι σήμερα δεν έγινε κάποια σχετική ενέργεια. Στις μέρες μας μόνον χάριν της ομοιομορφίας παρατηρούμε κάποιες ειδικές στολές στη τέλεση των παρελάσεων.
Πολλοί θυμούνται τα χρόνια που φορούσαν τη σχολική τους ποδιά με νοσταλγία. Σήμερα μεγάλοι όλοι. Ώριμοι πλέον χωρίς τις νεανικές αντιδραστικές μας αντιλήψεις μας φαίνονται ωραία γοητευτικά και αναπολούμε με ρομαντική διάθεση όλες αυτές τις παρεξηγημένες λεπτομέρειες των παιδικών μας χρόνων.
πηγές:
https://cyclades24.gr/
https://www.slideshare.net/1gymmarkop/ss-52696120
http://modaendymasia.blogspot.gr/2012/10/blog-post_4696.html
Δικτυακές έρευνες συμπλήρωσαν το άρθρο αυτό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
"Επιτρέπεται η υποβολή σχολίων σχετικών, βέβαια, με το θέμα της κάθε ανάρτησης. Η ελεύθερη έκφραση γνώμης και καλόπιστης κριτικής για τα θέματα που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας είναι ευπρόσδεκτη. Αντίθετα, κάθε σχόλιο υβριστικού, προσβλητικού & κακόβουλου περιεχομένου και μάλιστα ανώνυμο θα διαγράφεται."