ΟΙ ΑΓΡΟΦΥΛΑΚΕΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ

Δεκαετία του'60: Αθανάσιος Τζιβάρας(Κέφος), Ιωάννης Κυρίτσης, Αθανάσιος Γατσίνος

Ο θεσμός της Αγροφυλακής είναι γνωστός από τα αρχαία χρόνια. Κατά τον Αριστοτέλη «’Αγρονόμοι οἱ τῶν περί τά ἒξω τοῦ ἂστεος ἂρχοντες». Και από άλλα αρχαία κείμενα προκύπτει ότι η Αγροφυλακή με τη σημερινή έννοια του όρου, απασχόλησε σοβαρά τις αρχαίες ελληνικές πολιτείες. Έτσι στο Ρωμαϊκό και Βυζαντινό Δίκαιο συναντιούνται διατάξεις από τις οποίες προκύπτει ότι η Αγροφυλακή απασχολούσε τους νομοθέτες και τη διοίκηση των χρόνων εκείνων. Στους νεότερους χρόνους, αμέσως μετά την απελευθέρωση του πρώτου τμήματος της ελληνικής γης, πάρθηκαν νομοθετικά μέτρα που αφορούσαν την Αγροφυλακή γενικά.

Με το νόμο της 27ης Δεκεμβρίου 1833 «περί συστάσεως των Δήμων» και το διάταγμα της 31-12-1836 «περί Δημοτικής Αστυνομίας» η αστυνομία τόσο η τοπική όσο και η αγρονομική ανατέθηκε στους Δήμους. Αυτή «ενεργείται παρά των Δημάρχων εν ονόματι και κατά διαταγήν της κυβερνητικής αρχής του κράτους». Στην εποχή αυτή ανήκει και το διάταγμα της 31ης Δεκεμβρίου 1836 «περί προφυλάξεως των δενδροφυτειών» το οποίο αποτελεί και τον πρώτο βασικό νόμο «περί αγροφυλάκων». Οι αγροφύλακες διορίζονται και παύονται υπό των δημάρχων χωρίς κανένα περιορισμό. Μετά από είκοσι (20) χρόνια ο νόμος ΤΞ΄ της 15ης Σεπτεμβρίου 1856 τροποποίησε τον τρόπο διορισμού των αγροφυλάκων με την επανασύσταση του εθίμου ανάδειξης αυτών, όπως επί Τουρκοκρατίας, με εκλογή από τους ενδιαφερόμενους κτηματίες και την πληρωμή τους από αυτούς τους ίδιους. Με το νόμο ΓΣΙΗ' του 1907 "περί αγροφυλακής" η εκλογή των αγροφυλάκων γινόταν από τους ιδιοκτήτες με μυστική ψηφοφορία και υπέκειτο στην τελική έγκριση του Ειρηνοδικείου. Σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, όπως Επτάνησα, Λέσβο, Κρήτη κλπ ίσχυαν ειδικές διατάξεις σύμφωνα με τις οποίες η φύλαξη των κτημάτων γινόταν από σώμα με περίπου στρατιωτική οργάνωση που υπαγόταν στους κατά τόπους διοικητές της Χωροφυλακής.

1976 AΓΙΑ ΕΛΕΟΥΣΑ. Χρήστος Δεληγιάννης, Αθανάσιος Γατσίνος, Αγρονόμος, Αθανάσιος Τζιβάρας(Κέφος), Λουκάς Κότσιας 

Από το 1910 αρχίζει η εποχή κατά την οποία η Αγροφυλακή γνώρισε για πρώτη φορά σοβαρά την προσοχή και τη στοργή του κράτους. Τότε επικρατούσε η τάση όπως αναλάβει απ’ ευθείας το κράτος την άσκηση της Αγροφυλακής ή τουλάχιστον, να συμμετάσχει ενεργά στην υπό των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης διοίκηση αυτής. Έτσι την περίοδο αυτή εκδίδονται δυο τοπικοί και ένας γενικός νόμος «περί Αγροφυλακής» με τους οποίους καταβάλλονται μεγάλες προσπάθειες οργάνωσης Υπηρεσίας Αγροφυλακής που να ανταποκρίνονται στον προορισμό της. Εκδίδονται:

α) το υπ’ αριθ. 747 του 1913 διάταγμα Αγροφυλακής Κρήτης, με το οποίο εισάγονται καινοτομίες αρκετά ριζοσπαστικές εις την οργάνωση της Αγροφυλακής, β) ο νόμος 247 του 1914 και γ) το Νομοθετικό Διάταγμα της 2ας Φεβρουαρίου 1923 «περί αγροτικής Ασφαλείας». Το νομοθετικό διάταγμα της 2ας Φεβρουαρίου 1923 έφερε νέες τροποποιήσεις στο θεσμό της Αγροφυλακής και όριζε τα παρακάτω ως καθήκοντα αυτής της υπηρεσίας: «να μεριμνά δια την εφαρμογήν των νόμων και των διαταγών των αφορόντων εις την ασφάλειαν των αγροτικών κτημάτων, να προλαμβάνη τας εις τους αγρούς και τα αγροτικά κτήματα γενομένας ζημίας, να εξακριβώνη τα αγροτικά αδικήματα και να επιδιώκη την τιμωρίαν των δραστών». Στην Αγροφυλακή είχαν ανατεθεί δηλαδή καθήκοντα αστυνομίας υπαίθρου. Με το νόμο αυτό είχαμε ως αποτέλεσμα την πάταξη των αγροτικών αδικημάτων. Η αυστηρή όμως εφαρμογή του προκάλεσε την αντίδραση των αγροτικών πληθυσμών και ιδιαίτερα των κτηνοτρόφων, με αποτέλεσμα να καταργηθεί το πραγματικά ορθό αυτό νομοθέτημα. Κάτω από την πίεση όμως των πραγμάτων άρχισαν πάλι σιγά-σιγά να ξαναμπαίνουν σε εφαρμογή οι βασικές διατάξεις του νομοθετικού διατάγματος του 1923. Πρώτα στην Κρήτη το 1927 με το νόμο 3394 και ύστερα στην υπόλοιπη Ελλάδα με το νόμο 4491 του έτους 1930.

Η εφαρμογή του συστήματος αυτού ολοκληρώθηκε με τον Α. Ν. 1010/1937 «περί Κώδικος Αγροτικής Ασφαλείας», με τον οποίο ρυθμίστηκαν ενιαία καθ’ όλη την επικράτεια τα θέματα αγροτικής ασφάλειας, με την κατάργηση όλων των προηγούμενων νόμων και διαταγμάτων. Με το 1142/1942 διάταγμα το κράτος εισήγαγε το θεσμό του αγρονόμου δικαστού επί των αγροτικών αδικημάτων, ένα θεσμό ο οποίος απέδωσε σε όλη τη διάρκεια της κατοχής και μέχρι την κατάργηση της Αγροφυλακής.

Αθανάσιος Γατσίνος

Ο νόμος «Περί Κώδικος Αγροτικής Ασφάλειας» του 1937 καθώς και άλλα νομοθετήματα περί αγροφυλακής καταργήθηκαν με το νόμο υπ’ αριθμ. 3030/1954  «περί αγροφυλακής», ο οποίος έφερε πολλές και σημαντικές βελτιώσεις στο νόμο του 1923. Ο νόμος αυτός ίσχυσε μέχρι το 1989. Με το νόμο αυτό οι αγροφύλακες έγιναν δημόσιοι υπάλληλοι και μισθοδοτούνταν από 1ης Ιανουαρίου 1955 όπως και οι λοιποί δημόσιοι υπάλληλοι. 

Έπαψε πια η διακονιά, να γυρίζουν δηλαδή από σπίτι σε σπίτι με το σακί στον ώμο, το καντάρι στο χέρι και να προσπαθούν να εισπράξουν την αμοιβή τους. Η εκλογή των οργάνων αγροφυλακής σταμάτησε πλέον να είναι υπόθεση του χωριού. Αυτό απλώς εκφέρει τη γνώμη του δια του κοινοτικού συμβουλίου και η τελική έγκριση ανήκει στο Νομάρχη μετά από γνωμοδότηση του Συμβουλίου Αγροφυλακής. Το Συμβούλιο αυτό αποτελείται από τον εισαγγελέα, το διοικητή της χωροφυλακής, το διευθυντή της Νομαρχίας και της Γεωργικής υπηρεσίας, ώστε να εμπνέει στους γεωργούς και κτηνοτρόφους εμπιστοσύνη, το αίσθημα της αγροτικής ασφάλειας, όπως ο νόμος 4491/1930 προέβλεψε. Η αγροφυλακή αποτελούσε ξεχωριστό σώμα, σύμφωνα με το άρθρο 1, παράγραφος 2 του νόμου 3030/1954, το σώμα της Αγροφυλακής. Αρχικά υπαγόταν στο Υπουργείο Εσωτερικών. Μερικές διατάξεις του νομοθετικού αυτού διατάγματος τροποποιήθηκαν προς το καλύτερο χωρίς να διαταραχτεί η ομαλή λειτουργία της Αγροφυλακής. 

 Έτσι, το άρθρο 1, παράγραφος 2, τροποποιήθηκε με το Ν.Δ. 1/1968, ΦΕΚ 270 τ. Α. και η Αγροφυλακή πέρασε στο Υπουργείο Δημοσίας Τάξεως και η λειτουργία της διέπεται από τις διατάξεις του νόμου αυτού. Όμως από το 1984 υπάγεται στη χωροφυλακή δηλαδή στα σώματα ασφαλείας. Ουσιαστικά καταργήθηκε. Έχασαν έτσι οι αγροφύλακες την αυτοτέλεια και τη δραστηριότητά τους και ο ζήλος τους μαράθηκε.  

Ευστάθιος Λιάρτης

Με το νόμο 1892/31-7-1990, άρθρο 110, έγινε η επανασύσταση και ο εκσυγχρονισμός του σώματος της Αγροφυλακής, η οποία υπάγεται και πάλι στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης. Είχε ολοκληρωθεί η διαδικασία πρόσληψης με διαγωνισμό 1.000 αγροφυλάκων και 200 αγρονόμων, οι οποίοι ουδέποτε εντάχτηκαν στο σώμα, γιατί η ιστορική διαδρομή της Αγροφυλακής διακόπτεται ξαφνικά μετά τις εκλογές του 1993. Ο έλεγχος της Αγροφυλακής πέρασε στον οικείο Νομάρχη και η υπηρεσία αυτή υπάγεται στις αρμοδιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Με το Π.Δ. 23/5-2-2002 (ΦΕΚ 19/7-2-2002), άρθρο 18, γίνεται μεταφορά και άσκηση των αρμοδιοτήτων της Αγροφυλακής. Οι αρμοδιότητες της Αγροφυλακής μεταφέρονται από τις οικείες Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις και ασκούνται από τη Δημοτική Αστυνομία του οικείου Ο.Τ.Α. ή Συμπολιτείας, από τη δημοσίευση της Πράξης του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας. Το υπάρχον προσωπικό από 1.800 άτομα μετατάχτηκε αναγκαστικά στις κατά τόπους Νομαρχίες και έγινε έκπτωση της Διοίκησης από το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης. Ποτέ όμως, νομίζουμε, δε θα μπορέσει να βρει τη χαμένη παλιά της αίγλη. Οι καιροί και οι συνθήκες εργασίας έχουν αλλάξει και τα όργανά της έχουν περιοριστεί αισθητά.

Με τον νόμο 3585/5-7-2007, ΦΕΚ 148 τ. Α΄ , έγινε νέα επανασύσταση του σώματος της Αγροφυλακής, με νέες αρμοδιότητες και καθήκοντα. Το νέο σώμα φέρει το όνομα «Αστυνομία της Οικολογίας». Στις νέες αρμοδιότητες περιλαμβάνονται η προστασία του περιβάλλοντος, η διαχείριση των υδάτινων πόρων, η εντόπιση χασισοκαλλιεργειών, η προστασία των αρχαιολογικών χώρων κ.λ.π. Με την εκλογή νέας κυβέρνησης το 2009 φάνηκε ότι το μέλλον της Αγροφυλακής είναι αβέβαιο.

Με τον νόμο 3938/31-3-2011, ΦΕΚ 61, άρθρο 21 ο προηγούμενος νόμος «περί Αγροφυλακής» καταργήθηκε και η Ελληνική Αγροφυλακή ενσωματώθηκε στη Δασική Υπηρεσία. Μετά την ψήφιση σχετικού νόμου το 2011 έπαψε να υφίσταται ως υπηρεσία και οι αρμοδιότητές της υπήχθησαν στις εκάστοτε Δασικές Υπηρεσίες ενώ το προσωπικό της μετατάχθηκε στις νέες «καλλικρατικές» περιφερειακές δασικές υπηρεσίες.

Αθανάσιος Τζιβάρας (Κέφος)

Η Αγροφυλακή ασκούσε τις αρμοδιότητές της με: α) τα όργανα και τους υπαλλήλους της, β) με τα συμβούλιά της και γ) με τα κοινοτικά και δημοτικά συμβούλια που είναι σε κάθε μέρος.

Όργανα της Αγροφυλακής είναι: οι Αγροφύλακες, οι υδρονομείς και οι Αρχιφύλακες. Σύμφωνα με το άρθρο 15, παράγ.1 του νόμου 3030/1954, οι αγροφύλακες, ως όργανα διοικητικής και δικαστικής αστυνομίας, υποχρεούνται:

α) να περιφέρονται σε ώρες απροσδιόριστες, ημέρα και νύχτα, σε όλη την κτηματική τους θέση και να επαγρυπνούν, όπως μη διαπράττονται αδικήματα στα αγροτικά κτήματα.

β) να βεβαιώνουν και να καταγγέλλουν τα διαπραττόμενα αγροτικά αδικήματα στην περιφέρειά τους.

γ) να βοηθούν τη δημόσια δύναμη για τη διατήρηση της δημόσιας ασφάλειας στην αγροτική περιοχή τους, όπως και την εισαγγελική ή ανακριτική αρχή, εάν δεν εμποδίζεται ή εκτέλεση των κυρίων καθηκόντων τους.

Ο αγρονόμος έχει την αρμοδιότητα να διατάξει τους αγροφύλακες:

α) να βοηθούν άλλες υπηρεσίες και β) να φυλάνε τα σπίτια των χωριών ή συνοικισμών της περιοχής τους, των οποίων οι κάτοικοι φεύγουν ομαδικά για παραχείμαση ή παραθέρισμα. Εκτός από τα παραπάνω, οι αγροφύλακες είναι υποχρεωμένοι να βοηθούν και να προστατεύουν έργα που προάγουν το πράσινο και να φυλάνε μικτές δασικοαγροτικές εκτάσεις ύστερα από απόφαση του νομάρχη.

Οι αρχιφύλακες είναι προϊστάμενοι των αγροφυλάκων και υδρονομέων. Όταν εκτελούν την υπηρεσία τους φορούν στολή, εξάρτυση και είναι οπλισμένοι.

Οι υδρονομείς οφείλουν να κρατούν τη σειρά στο πότισμα σύμφωνα με τον κανονισμό που ισχύει σε κάθε μέρος, να φυλάνε τα ποτιστικά έργα κ.λ.π. αγροτικά κτήματα, να προλαβαίνουν καυγάδες για το πότισμα κ.λ.π.

Ο αγρονόμος είναι ο κυριότερος περιφερειακός υπάλληλος της αγροφυλακής και έχει τα παρακάτω καθήκοντα:

α) διοικεί, καθοδηγεί, παρακολουθεί και ελέγχει τα όργανα που υπηρετούν στην περιφέρειά του, β) συντονίζει το έργο της βεβαίωσης και προανάκρισης των αγροτικών αδικημάτων, γ) μελετά την κατάσταση της αγροτικής ασφάλειας και της άρδευσης και είναι υπεύθυνος για την πρόληψη των αγροτικών αδικημάτων, δ) περιοδεύει ταχτικά στις κοινότητες της περιφερείας του και βρίσκεται σε στενή επαφή με τις τοπικές αρχές, εξετάζει και θεραπεύει τα παράπονα επί τόπου.

Ο διοικητής αγροφυλακής είναι προϊστάμενος των αγρονόμων κάθε νομού και παρακολουθεί, ελέγχει και συντονίζει το έργο της αγροφυλακής, κάτω από την εποπτεία του νομάρχη. Σύμφωνα με τη γνώμη πολλών το σώμα της αγροφυλακής ήταν από τα πιο πειθαρχημένα σώματα ασφαλείας και έφερε για πολλά χρόνια σε πέρας την αποστολή του. 

Παρέα στο καφενείο

Το επάγγελμα του  αγροφύλακα ήταν αρκετά δύσκολο, γιατί ήταν υποχρεωμένος να γυρίζει όλη τη μέρα στα χωράφια και να ελέγχει να μη γίνονται αγροτικά αδικήματα. Δεν είχε συγκεκριμένο ωράριο, πρωί, μεσημέρι, βράδυ, πάντα στο καθήκον. Ο αγροφύλακας πρέπει να φοράει πάντα τη στολή του και να γυρίζει στην περιοχή ευθύνης του. Η δουλειά του αγροφύλακα ήταν δύσκολη και για έναν ακόμη λόγο. Επειδή συνεχώς ήταν υποχρεωμένος να ελέγχει και να τιμωρεί όσους κάνουν αδικήματα, βρισκόταν σε αντιδικία και φιλονικίες με αυτούς που δεν δεχόταν τα αδικήματα.

Οι αγροφύλακες, εκτός από τον έλεγχο, προσέφεραν και άλλες υπηρεσίες. Για παράδειγμα, την περίοδο της Άνοιξης, έπαιρναν μαζί τους "μπόλια" και εμβολίαζαν τα άγρια δέντρα, που υπήρχαν στους αγρούς ή σε δρόμους. Αυτό το βλέπουμε κι εμείς όταν περπατάμε στο ύπαιθρο. Ο αγροφύλακας ήταν ο φύλακας άγγελος της περιουσίας των αγροτών. Γνώριζε με κάθε λεπτομέρεια, τίνος ήταν το χωράφι, πόσα στρέμματα ήταν, τι καλλιέργεια είχε. Είχαν το ελεύθερο να κινούνται με οποιοδήποτε μέσο, εφ' όσον ο δρόμος το επέτρεπε. Διαφορετικά κινούνταν με τα πόδια.

πηγές: el.wikipedia.org/, otoposmas-okosmosmas.blogspot.gr/,ecomuseum.gr/