Τ΄ς Κουντύλους η τρούπα

Η Απάνω Σουβάλα και δεξιά ο Ξεριάς (φωτογραφία Manos Akoumianakis)

Από το βιβλίο του Κώστα Α. Παπαχρίστου παρνασιώτικα

Πρόκειται για την επώνυμη σπηλιά που βρίσκεται στα νοτιοδυτικά της Απάνω Σουβάλας στην απόκρημνη χαράδρα Ξεριάς. Η σπηλιά της Κοντύλως πασίγνωστη σ΄όλη την περιοχή με την ονομασία της «Κοντύλως η τρύπα» (τ΄ς Κουντύλους η τρούπα), είναι αρκετά ευρύχωρη και  με θαυμάσιους σταλακτίτες και σταλαγμίτες, που πολλοί είναι κατεστραμμένοι σήμερα από του «φυσιολάτρες» επισκέπτες.

Για τη συσχέτιση της μεγάλης σπηλιάς με το όνομα Κοντύλω δεν υπάρχουν ασφαλής πληροφορίες. Η παράδοση αναφέρει ότι εδώ κλείστηκε στα χρόνια της τουρκοκρατίας η γυναίκα ενός κλέφτη, μαζί με το παιδί της, για να σωθεί από την καταδίωξη των Τούρκων. Παράλληλα διατηρείται μέχρι σήμερα ο θρύλος, και μάλιστα πολύ διαδομένος στους επιχώριους, ότι η σπηλιά είχε γίνει το ερωτικό κρησφύγετο παλαιάς γόησσας του χωριού, που λεγόταν Κοντύλω, και ότι από αυτή πήρε το όνομα.

Απειράριθμοι και σε ποικιλία παραλλαγών είναι οι ευτράπελοι στίχοι που κυκλοφορούν για τις ερωτικές περιπέτειες της διαβόητης γυναίκας. Ένα τέτοιο λαϊκό στιχούργημα αρχίζει:

Κίν΄σα να πάου στου μύλου

μι τη θγειά μ΄ την Κουντύλου

Σκούντα εγώ, σκούντα συ,

αφ΄παν εγώ, αφ΄ κάτ ισύ…

Είναι ανεπίτρεπτο να γραφτεί η συνέχεια του λαϊκού στιχουργήματος, γιατί αν γινόταν αυτό, θα κοκκίνιζε η τυπογραφική μελάνη από ντροπή!

Αλλά θα απογοητευτούν στις προσδοκίες τους όσοι θα περίμεναν να επαληθευτούν οι διηγήσεις για τη χρησιμοποίηση της σπηλιάς σε ερωτοτικοσεξουαλικές  δραστηριότητες, όταν τους αντιταχτεί η διαπίστωση ότι δε συγχωρείτε η ταύτιση της ηρωίδας, που αναφέρουν τα στιχοπλοκήματα με την Κοντύλω της Σουβάλας. Δε συγχωρείται η ταύτιση αυτή, γιατί τα στιχοπλοκήματα είναι γνωστά και σε άλλες περιοχές της Ρούμελης και ακόμη πιο πέρα, στα Επτάνησα και την Κρήτη. Κατά τις παγερές νύχτες του Ελληνοϊταλικού πολέμου στα βουνά της Αλβανίας στρατιώτες από τα Επτάνησα, καθώς και Κρήτες στρατιώτες, έλεγαν τους στίχους για την Κοντύλω. Και φυσικά δεν μπορούμε να πιστέψουμε ότι η παλαιά Σουβάλα ανέδειξε μια τέτοια γόησσα, που η φήμη της είχε ξεπεράσει τα όρια του χωριού και είχε φτάσει σε απομακρυσμένες περιοχές. Έπειτα και αν δεχθούμε αυτή την ολωσδιόλου απίθανη εκδοχή, προκύπτει η απορία πως υπήρχε τρόπος μια «γόησσα» με  τόση φήμη να ζει στην απόμερη και απάνθρωπη σε συνθήκες διαβίωσης σπηλιά της Απάνω Σουβάλας.

Για όλους αυτούς τους λόγους το πιο πιθανό είναι ότι η σπηλιά πήρε το όνομα της Κοντύλως από επεισόδιο που σχετίζεται με κάποια ομώνυμη Σουβαλιώτισσα και ότι αργότερα η αθώα Κοντύλω της σπηλιάς «φορτώθηκε» από το λαό τα ερωτικά καμώματα και τις συναφείς αμαρτίες της άλλης Κοντύλως, που αποτελεί την ηρωίδα των στιχοπλοκημάτων. Η αμαρτωλή Κοντύλω ασφαλώς  δε θα είδε ποτέ τη Σουβάλα. Όσο για την σουβαλιώτικη Κοντύλω δεν αποκλείεται να βρήκε καταφύγιο στη σπηλιά σε δύσκολες περιστάσεις για το έθνος, καθώς μαρτυρεί και η τυπική παράδοση για τη γυναίκα του «κλέφτη», ή να σχετίστηκε με τη σπηλιά για άλλη αιτία, που δε ξέρουμε σήμερα.

Το όνομα Κοντύλω συνηθίζεται σε βαπτιστικό στη Σουβάλα, και γενικότερα στη Ρούμελη και σημαίνει «καλοκαμωμένη γυναίκα, όμορφη κλπ», από το ουσιαστικό κοντύλι – συνηθισμένες οι εκφράσεις: «καμωμένη με το κοντύλι», «μέση κοντυλένια» και άλλες παρόμοιες.   

Και ο μύθος για «τ΄ς Κουντύλους την τρούπα» όπως τη διηγείται ο Λάμπρος Νηστικούλης  (1893-1989).

 Πριν ελευθερωθεί η Ελλάδα, ήταν η τρούπα αυτή και την λέγανε «στην αλπότρουπα».

Διότι εκεί διανυκτέρευε μια αλεπού και έπαιρνε τις κότες και πήγαινε και τις έτρωγε εκεί μέσα.....

Και είχε γεμίσει τον τόπο φτερά.

Όπου φύλαξαν δύο κυνηγοί και όπως πήγαινε τις κότες, ρίξανε και την σκότωσαν.

Μετά ναι κοπέλα, την λέγανε Κοντύλω, τα είχε φκιάσει με ένα τσοπανόπουλο, που οι γονείς των είχανε τα πρόβατα στη στρούγκα μαζί.

Και στο διάστημα της συντροφιάς έγινε και η αγάπη.

Ο τσοπανάκος ήταν κάποιος Μαστροκώστας, ο προπάππους του Κώστα Μαστροκώστα, που ήταν παντρεμένος στη Σφάκα και τούχαν αλλάξει το επώνυμο και λέγεται  «ο Ζβαλοκώστας».

Και η Κοντύλω ήταν κορίτσι του Βρίζα, που η οικογένεια αυτή διαλύθη.

Ο Μαστροκώστας έβγαινε στα Αστραποκαημένα (λέγεται η τοποθεσία διότι ένα καλοκαίρι έριξε πολλές αστραπές και έκαψε το χόρτο και κάηκε το καλύτερο δάσος) και έπαιζε την φλογέρα του.

Η Κοντύλω ξεκίναγε και έβγαινε στην αλπότρουπα και πήγαινε και ο νεαρός και το ψιλολέγανε.

Κάποτε τους πήρανε μυρουδιά και τους παρακολούθησαν και τους πιάσανε μέσα την αλπότρουπα, και από «της Αλεπούς την τρούπα» την ονόμασαν «της Κοντύλως την τρούπα».

Το ερωτικόν ζευγάρι οδηγήθη εις το σπίτι και σφάξανε μια προβατίνα και το γλέντησαν και δεν ήταν ανάγκη να ξαναπάνε.

Η Παράδοσης μένει.

Αυτά μου τα διηγούτανε ο Παππούς του Μήτσου του Σταματίου, όταν ήμουν εννέα χρονών (1902).

Έκανε ο πατέρας μου τα χωράφια του στη νεροτρουβιά.

Αυτά είναι τα ιστορικά της παλιάς Απάνω Σουβάλας.