2 Μαΐου 1919 : “Η Ελλάς εν Σμύρνη”

 

Οταν η Τουρκία έλαβε μέρος στόν Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στό πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων, ο τότε Αγγλος πρωθυπουργός Ασκουϊθ, σέ λόγο του στήν βουλή, είπε ότι ο σουλτάνος μέ αυτό πού έπραξε είχε σκάψει τόν τάφο του καί η αυτοκρατορία του, πού είχε σύρει τό ξίφος, θά κατεστρέφετο διά του ξίφους.

Καί φυσικά άρχισαν οι συνεννοήσεις γιά τήν διανομή των εδαφών της οθωμανικής αυτοκρατορίας μετά τήν επικείμενη πτώση της. Οι Ρώσσοι πρόβαλαν αξιώσεις γιά τήν Κωνσταντινούπολη καί τά στενά (αξιώσεις πού εγκαταλείφθησαν μετά τήν οκτωβριανή επανάσταση), οι Ιταλοί αξίωσαν τα βιλαέτια Αϊδινίου (Σμύρνης), Ικονίου καί Αδάνων, οι Γάλλοι τήν Συρία καί την Παλαιστίνη καί οι Αγγλοι τήν Αραβία καί τή Μεσοποταμία μέ τά πετρέλαιά τους.

Οι Σύμμαχοι, προκειμένου νά επιβάλλουν τίς διεκδικήσεις τους στήν καταρρέουσα οθωμανική αυτοκρατορία, δέν είχαν έτοιμο στρατό παρά μόνο τόν ελληνικό ή τόν ιταλικό καί αυτό διότι, Αγγλοι καί οι Γάλλοι, κάτω από τήν πίεση της κοινής γνώμης, είχαν προβεί σέ εκτεταμένες αποστρατείες. Από τήν άλλη δέν ήθελαν νά χρησιμοποιήσουν τόν ιταλικό στρατό για τήν επιβολή των όρων της Συνθήκης Ειρήνης, διότι θά εδραιώνονταν η Ιταλία στήν Μικρά Ασία, κάτι πού ήταν ανεπιθύμητο σέ Λονδίνο καί Παρίσι. Οταν λοιπόν, η Ιταλία αποβίβασε εντελώς απροειδοποίητα, στρατεύματα στήν Αττάλεια καί τήν Μάκρη της Μικράς Ασίας, οι Σύμμαχοι εξοργίστηκαν καί ανάγκασαν τήν ιταλική αντιπροσωπεία, νά αποχωρήσει από τίς εργασίες της Διάσκεψης. Ετσι Αγγλογάλλοι καί Αμερικάνοι, εκμεταλλευόμενοιτήν απουσία των Ιταλών, αποφάσισαν τήν άμεση αποστολή στή Σμύρνη ελληνικού στρατού. Καί βεβαίως οι αιώνιοι υποκριτές της Δύσης επισήμως δήλωσαν ότι στέλνουν ελληνικό στρατό γιά νά σώσει τούς χριστιανικούς πληθυσμούς από τίς σφαγές των μουσουλμάνων. Aκόμα, οι αιώνιοι ανέντιμοι της Δύσης, παρότι ήταν δεσμευμένοι νά στηρίξουν τόν ελληνικό στρατό σέ περίπτωση τουρκικής απειλής, λίγα χρόνια αργότερα θά υπέγραφαν συμμαχία μέ τόν Κεμάλ καί όχι μόνο θά άφηναν αβοήθητους τούς Συμμάχους τους Ελληνες, αλλά θά βοηθούσαν τόν αντίπαλο τουρκικό στρατό.

«Λόυντ Τζωρτζ: Εχετε διαθέσιμον στρατόν;
Ελευθέριος Βενιζέλος: Εχομεν. Περί τίνος πρόκειται;
– Απεφασίσαμεν σήμερον μετά του Προέδρου Ουίλσωνος και του κ. Κλεμανσώ ότι δέον να καταλάβετε την Σμύρνην.
– Είμεθα έτοιμοι.
– Πόσον στρατόν δύνασθε νά στείλετε αμέσως;
– Μιάν μεραρχίαν 15.000 ανδρών …»

Αμέσως ο Βενιζέλος έδινε τηλεγραφικά εντολή στόν αντιπρόεδρο της κυβερνήσεως Ρεπούλη, για την προετοιμασία απόβασης του ελληνικού στρατού στη μικρασιατική ακτή, ζητώντας ταυτόχρονα πλήρη εχεμύθεια: «Ταύτην την στιγμήν το Ανώτατον Συμβούλιον με πληροφορεί ότι εν τη σημερινή συνεδριάσει απεφάσισεν όπως το εκστρατευτικό σώμα αναχωρήση διά Σμύρνην. Η απόφασις ελήφθη παμψηφεί. Ζήτω το Έθνος…». Η νηοπομπή των ελληνικών πολεμικών καί μεταγωγικών σκαφών πού θά μετέφερε τήν Α” Μεραρχία από τόν λιμένα Ελευθερών της Μακεδονίας στή Σμύρνη είχε ήδη ετοιμασθεί, αλλά ουδείς γνώριζε ότι ο τόπος προορισμού ήταν η μητρόπολη της Ιωνίας. Στίς 30 Απριλίου 1919, τήν ώρα του απόπλου ανεγνώσθη πρός τους στρατιώτες καί τούς αξιωματικούς της Μεραρχίας η ιστορική Ημερήσια Διαταγή του Πρωθυπουργού καί Υπουργού Στρατιωτικών:

«Απεφασίσθη υπό των μεγάλων Δυνάμεων η διά του ελληνικού στρατού κατάληψις της Σμύρνης και η εξασφάλισις της τάξεως εκεί. Αποστολή, τιμητικωτέρα της οποίας σπανίως ανετέθη εις τμήμα του εθνικού στρατού, καθ” όλην τη μακράν του ιστορίαν…

Γνωρίζω εκ των προτέρων ότι θά ευρεθήτε εις τό ύψος της αποστολής σας. Γνωρίζω ότι πάντες αξιωματικοί καί οπλίται, αισθάνεσθε δικαίαν υπερηφάνειαν διά τήν αποστολήν σας ταύτην…Είναι ανάγκη, όπως έκαστος εκ των ανδρών της μεραρχίας εμπνέεται από τήν συναίσθησιν ότι ο ίδιος αντιπροσωπεύει τήν Ελλάδα. Πρέπει ανά πάσαν στιγμήν νά ενθυμήται ότι από κάθε λόγον του από κάθε πράξιν του εξαρτάται η πρός τήν Ελλάδα εκτίμησις, ου μόνον τών ομογενών αλλά καί τών ξένων στοιχείων, άτινα ευρίσκονται πολυάριθμα εις τήν Σμύρνην.

Συστάσεις δια την συμπεριφορά σας απέναντι των ομογενών δέν έχω ανάγκην νά σας κάμω. Επί αιώνας ήδη αναμέναμεν τήν ευτυχή ταύτην ημέραν, χωρίς ποτέ ν’απελπισθώμεν, ούτε εν τώ μέσω των μεγαλυτέρων συμφορών.

Εκτός τούτου όμως, είναι αναγκη νά δείξετε διά της συμπεριφοράς σας καί πρός τό τουρκικόν, τό εβραϊκόν καί τό αρμενικόν στοιχείον ότι ο ελληνικός στρατός όχι μόνο δέν υστερεί των συμμαχικών κατά τήν γενναιότητα, τήν αυταπάρνησιν καί τήν ευγένειαν της ψυχής, αλλά ότι συγχρόνως διεκδικεί ότι ευρίσκεται εις τήν πρώτην γραμμήν του πολιτισμού.

Αί ευχαί ολοκλήρου του έθνους σας συνοδεύουν.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ»

Στο βιβλίο του «Χρονικόν μεγάλης τραγωδίας» ο Χρήστος Αγγελομάτης περιγράφει τις συγκινητικές στιγμές της αναχώρησης μέ προορισμό τή γή της Μικράς Ασίας : «Όταν δε ο πλωτάρχης Σαχτούρης ανέφερεν εις τον μέραρχον, ότι όλα είναι έτοιμα διά τον απόπλουν, ο Ζαφειρίου έκαμε τρεις φορές το σημείον του σταυρού, έσκυψε και εφίλησε τον αρχηγό του μεραρχικού πεζικού, συνταγματάρχην Χαρίλαον Τσερούλην, ενώ ένα δάκρυ εκυλούσεν εις τα μάτια του.» Η 1η Μεραρχία ήταν μία από τις πλέον ένδοξες του ελληνικού στρατού. Τη συγκροτούσαν κυρίως Θεσσαλοί και κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, υπό τον αντιστράτηγο Μανουσογιαννάκη, είχε επαξίως κερδίσει τον τίτλο της «σιδηράς». Η δόξα της επισφραγίστηκε στο Μακεδονικό Μέτωπο κατά τον Α” Παγκόσμιο Πόλεμο. Διοικητής της Μεραρχίας, πού περιελάμβανε τα συντάγματα πεζικού 4ο, 5ο καί 1/38 Ευζώνων, μέ διοικητές τούς αντισυνταγματάρχες ΑλέξανδροΣχινά, Κωνσταντίνο Τσάκαλο καί Διονύσιο Σταυριανόπουλο, ήταν ο συνταγματάρχης πυροβολικού Νικόλαος Ζαφειρίου:«Οπουδήποτε καί αν διευθυνθώμεν, πρόκειται νά ελευθερώσωμεν υπόδουλους αδελφούς μας. Ο ενθουσιασμός υπό του οποίου πάντες πληρούμεθα είναι λίαν δικαιολογημένος, είναι όμως αδικαιολόγητος οισδήποτε απρεπής τρόπος εκδηλώσεως τούτου.»

    Την περίοδο εκείνη στη Σμύρνη βρισκόταν τουρκική στρατιωτική δύναμη 3.000 περίπου ανδρών, η οποία στρατοπέδευε σε στρατώνες κοντά στο διοικητήριο της πόλης στο νότιο τμήμα της προκυμαίας. Το πρωί της 1ης Μαΐου ο ναύαρχος Κάλθορπ επέδωσε στον βαλή της Σμύρvnς διακοίνωση με την οποία του γνωστοποιούσε την απόφαση του Συνεδρίου για στρατιωτική κατάληψη της πόλης και του ζήτησε την επόμενη μέρα το τουρκικό στρατιωτικό τμήμα να παραμείνει στους στρατώνες. Λίγο πριν από το μεσημέρι της 1ης Μαΐου, ναυτικά αγήματα των Συμμάχων κατέλαβαν τα εξωτερικά φρούρια της Σμύρνης.

Η νύμφη της Ιωνίας, η Σμύρνη, ζούσε τήν σημαντικότερη στιγμή της Ιστορίας της. Λίγες ώρες μετά επρόκειτο να αποβιβαστούν στην προκυμαία της τα στρατεύματα της ελεύθερης Ελλάδος, τα οποία οι Ρωμιοί της πόλης θα υποδέχονταν ως απελευθερωτές. Η απελευθέρωση της Ρωμιοσύνης είχε αρχίσει τό 1821 από Μωριά, Ρούμελη, συνεχίστηκε τό 1881 στήν Θεσσαλία, τό 1912 στή Μακεδονία, τήν Ηπειρό, τήν Κρήτη καί τό Αιγαίο καί τό 1919 στήν Θράκη καί στήν γή της Ιωνίας. Η ιστορική δικαιοσύνη απαιτούσε τήν εκδίωξη του κατακτητή από τά εδάφη πού είχε αρπάξει καί τήν τιμωρία του γιά τήν εξόντωση των γηγενών. Τό μόνο πολιτικό κόμμα πού υποστήριζε τό δίκαιο του οθωμανού κατακτητή καί εναντιώνονταν στήν επάναφορά των εδαφών καί των μνημείων στούς νόμιμους κατόχους τους, ήταν τό ΚΚΕ. Οι διεθνιστές της Αριστεράς θά έκαναν τά πάντα γιά νά εδραιωθεί τό κεμαλικό κράτος πάνω στά κόκκαλα των γηγενών της Μικράς Ασίας. Αντίστοιχα καί σήμερα, οι διεθνιστές της Παγκοσμιοποίησης υποστηρίζουν μέ κάθε τρόπο τήν κεμαλική Τουρκία στήν προσπάθειά της νά εδραιωθεί στά Βαλκάνια. Οι εποχές καί οι άνθρωποι αλλάζουν, οι πολιτικές μένουν οι ίδιες.

Οι Ρωμιοί της Σμύρνης έβλεπαν τούς εαυτούς τους ελεύθερους έπειτα από αιώνες σκλαβιάς καί έκαναν όνειρα. Τήν 1η Μαΐου 1919δημογέροντες, κοινοτικοί επίτροποι και άλλοι πρόκριτοι της Ελληνορθόδοξης κοινότητας της Σμύρνης, συγκεντρώθηκαν μετά από πρόσκληση του Μητροπολίτη Χρυσόστομου, στο Μέγα Συνοδικό της Μητρόπολης. Ο περίβολος της Αγίας Φωτεινής γέμισε ασφυκτικά από κόσμο. Μετά από λίγο κατέφθασε ο Ύπατος Αρμοστής της Ελλάδας στη Σμύρνη, ναύαρχος Ηλίας Μαυρουδής. Στην αρχή της συνεδρίασης ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος πήρε τον λόγο και απευθυνόμενος στην ηγεσία της κοινότητας είπε:

«Αδελφοί το πλήρωμα του χρόνου επέστη. Οι πόθοι των αιώνων εκπληρούνται. Οι έκτακτοι χρόνοι ήγγικαν. Αι μεγάλαι ελπίδες του γένους μας, ο ανύστακτος, ο σφοδρός, ο μύχιος, ο θερμός, ο καίων και φλογίζων ως ο πεπυρακτωμένος σίδηρος τα σπλάχνα μας πόθος προς ένωσιν μετά της μητρός μας Ελλάδος, ιδού κατά τη σήμερον ιστορικήν και αξιομνημόνευτον ημέραν της 1ης Μαΐου γίνεται πράγμα και γεγονός τετελεσμένον…

Από της σήμερον αποτελούμεν αναπόσπαστον τμήμα της ηνωμένης, της ενδόξου, της αθανάτου μεγάλης μας πατρίδος Ελλάδος, η αποβίβασις των ελληνικών μεραρχιών εις τα Μικρασιατικά παράλια ήρξατο, το εξωτερικόν φρούριον της Σμύρνης κατελήφθη υπό των ελληνικών στρατευμάτων. Αύριο οι ελευθερωτές μας εισέρχονται…

Η μικρά και ένδοξος Ελλάς, μεγενθυνομένη ούτω, θα βαδίση γοργώ τω βήματι προς ένδοξότατον μέλλον… Το ζήτημα ήτο να θέση άπαξ τον πόδα της επί της Μικράς Ασίας και της Θράκης και τον έθηκε πλέον βαρύν… εις τήν πλέον κρίσιμον της ιστορίας της περίοδον, ανέστησεν εν τη Ελλάδι η Θεία Πρόνοια τόν μέγιστον των πολτικών της ανδρών, τόν Ελευθέριον Βενιζέλον…

Ζήτω η Μεγάλη μας Πατρίς Ελλάς. Ζήτω η Ελληνική Σμύρνη. Ζήτω ο Βενιζέλος. Ζήτω ο ναύαρχός μας Ηλίας Μαυρουδής. Ζήτω η ένωσίς μας μετά της μητρός Ελλάδος.»

Στη συνέχεια πήρε τον λόγο ο ναύαρχος Ηλίας Μαυρουδής, ο οποίος διάβασε τό ακόλουθο τηλεγράφημα του Προέδρου της Κυβερνήσεως Βενιζέλου:

«Το πλήρωμα του χρόνου ήλθεν. Η Ελλάς εκλήθη υπό του Συνεδρίου της Ειρήνης να καταλάβη τη Σμύρνην ίνα ασφαλίση την τάξιν. Οι ομογενείς εννοούσιν ότι η απόφασις αυτή ελήφθη διότι εν τη συνειδήσει των διευθυνόντων το Συνέδριο, είναι αποφασισμένη η ένωσις της Σμύρνης μετά της Ελλάδος. Διατελέσαs μέχρι των Βαλκανικών Πολέμων υπόδουλος υπό τον αυτόν σκληρότατον ζυγόν, εννοώ ποία αισθήματα χαράς θα πλημμυρίσουν σήμερον τας ψυχάς των Ελλήνων της Μικρασίας. Την εκδήλωση των αισθημάτων τούτων δεν εννοώ βεβαίως να παρεμποδίσω.

Αλλά είμαι βέβαιος ότι η εκδήλωσις αύτη δεν θα λάβη ουδένα χαρακτήρα ούτε εχθρικότητος, ούτε υπεροψίας απέναντι ουδενός των συνοίκων στοιχείων του πληθυσμού…. Η ελληνική ελευθερία θά φέρη πρός όλους, ανεξαρτήτως φυλής καί θρησκεύματος, τήν ισότητα καί τήν δικαιοσύνην..»

Τό πρωΐ της 2ας Μαΐου 1919 τά πάντα ήταν έτοιμα γιά τήν απόβαση. Περίπολοι Ελλήνων ναυτών κυκλοφορούσαν κατά μήκος της προκυμαίας γιά τήν τήρηση της τάξης, ενώ οι πολίτες είχαν κατακλύσει τούς δρόμους του λιμανιού. Η πρωϊνή ομίχλη είχε διαλυθεί καί ο ήλιος της ελευθερίας φώτιζε τή θάλασσα του Ερμαίου Κόλπου. Οι ακτίνες του αστραποβολούσαν στήν κορώνα του μητροπολίτη. Φέροντας τά αυτοκρατορικά άμφιά του ο Χρυσόστομος μέ τόν κλήρο περίμενε νά ευλογήσει τούς απελευθερωτές.

«Ο Σμύρνης Χρυσόστομος φορούσε τόν αυτοκρατορικό του μανδύα κι” ένα θείο φώς κατηύγαζε τήν σεπτήν του μορφή. Κι” έσπευσεν ο ίδιος νά υποδεχθή τόν πλοίαρχον Μαυρουδή. Ο ευσταλής αξιωματικός, ωχρός από τήν συγκίνησιν, εχαιρέτησε στρατιωτικώς καί εν μέσω γενικής κατανύξεως ανήγγειλεν: Η 1η Μεραρχία του Ελληνικού Στρατού καταλαμβάνει τήν Σμύρνη εν ονόματι του Βασιλέως Αλεξάνδρου…

Λυγμοί χαράς μόνον …Ο Χρυσόστομος ευλογεί τόν πλοίαρχον καί τόν αγκαλιάζει κλαίων. Καί ο σκληροτράχηλος θαλασσόλυκος πέφτει βαρύς τσακισμένος από τήν συγκίνησιν…»
Παντελής Καψής, δημοσιογράφος εκ Σμύρνης

Στίς 7:30 άρχισε η αποβίβαση των τμημάτων στόν προβλήτα της Πούντας. Τό 4ο σύνταγμα κατευθύνθηκε στά όρια της τουρκικής καί της ελληνικής συνοικίας ενώ τό 1/38 σύνταγμα ευζώνων στήν αποβάθρα της Λέσχης των Κυνηγών. Η ηθοποιός Κυβέλη, πού έτυχε νά βρίσκεται στήν Σμύρνη, έρρενε μέ τριαντάφυλλα τούς ευζώνους μας. Τό σύνθημα στίς φρουρές μας, τό έδωσε ο συνταγματάρχης Ζαφειρίου καί ήταν: «Παλαιολόγος – Κωνσταντινούπολις».

Τό 1/38 σύνταγμα θά περνούσε από τό διοικητήριο καί τίς φυλακές. Ο επικεφαλής ταγματάρχης Τζαβέλλας, στεφανωμένος αυτός καί οι άντρες του μέ λουλουδένια στεφάνια από τίς Σμυρνιωτοπούλες, προχωρούσε αμέριμνος μέσα στό πλήθος πού παραληρούσε. Εξαφνα καταιγισμός από σφαίρες θέρισαν τήν προφυλακή. Ο λοχαγός Νικολάου διατάζει ακροβολισμό. Δέκα Εύζωνοι πέφτουν κτυπημένοι, οι δύο έιναι ήδη νεκροί. Μαζί τους πέφτουν νεκρά καί γυναικόπαιδα από τό πλήθος.

Οι Ελληνες τσολιάδες όρμησαν μέ τήν ξιφολόγχη στό διοικητήριο καί διέλυσαν τήν εστία αντίστασης συλλαμβάνοντας τρείς χιλιάδες αιχμαλώτους. Οι νεκροί όμως αμαύρωσαν τη γενική χαρά. Οι Τούρκοι σύμφωνα μέ τούς όρους ανακωχής έπρεπε νά παραδώσουν τά όπλα τους. Αλλά ήταν οι Ιταλοί καί οι Γάλλοι εκείνοι πού τούς είχαν προμηθεύσει μέ όπλα καί θά συνέχιζαν νά τό κάνουν μέχρι τέλος. Καί ήταν Ιταλοί καί Γάλλοι εκείνοι πού κατηγόρησαν τόν ελληνικό στρατό γιά τή συμπλοκή πού έγινε. Ηταν Ιταλοί καί Γάλλοι εκείνοι πού είχαν ανοίξει τίς φυλακές καί είχαν αφήσει ελεύθερους αποβράσματα πού διψούσαν γιά αίμα. Καί ήταν οι Αγγλοι αυτοί πού θά έφερναν τό χειρότερο πρόσωπο πού μπορούσαν νά φέρουν στή Σμύρνη ως Αρμοστή, τόν Αριστείδη Στεργιάδη, ο οποίος φρόντισε νά εκτελέσει ως υπαίτιους γιά τά αιματηρά επεισόδια, δύο Ελληνες ώστε νά γίνει έτσι αρεστός στίς Μεγάλες Δυνάμεις.

Επιμέλεια ανάρτησης  υπό Α.Ι.Βαλάσκα

τ. Προέδρου του Λαογραφικού – Ιστορικού Συλλόγου.

ΠΗΓΗ : Η Πραγματική Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδος