Πολύδροσος Παρνασσού: Η τέχνη του μαχαιριού

Στον οικισμό Πολύδροσος της περιοχής του Παρνασσού, επιβιώνει ακόμη η παμπάλαια τέχνη της κατασκευής μαχαιριών. Οι μαχαιροποιοί δούλευαν αρχικά στο χωριό Ανω Σουβάλα, αλλά μετά τη δημιουργία του νέου οικισμού κατέβηκαν στην Πολύδροσο.
Hταν διάσημοι για την τέχνη τους και τα σουβαλιώτικα μαχαίρια ήταν περιζήτητα. Είναι μαχαίρια για… χασάπηδες, για αγρότες, για κτηνοτρόφους και για οικιακή χρήση.

Τα εργαστήρια των μαχαιροποιών ήταν στα Μαντάμια, στην τοποθεσία Πλατάνου, όπου υπήρχαν άφθονα νερά για να δίνουν κίνηση στους τροχούς που ακόνιζαν τα μαχαίρια και τα άλλα εργαλεία που έφτιαχναν.Ο τελευταίος που συνεχίζει το επάγγελμα είναι ο κ. Λουκάς Τοπάλης. «Από παππού και προπάππου μαχαιράδες ήμασταν, και όλοι όσοι ξέραμε αυτή την τέχνη ήμασταν συγγενείς: οι Τοπαλαίοι, οι Σταματίου, ο Ρόδης. Ημασταν καμιά τριανταριά ως τη δεκαετία του ‘70 και του ‘80», λέει.
Τα εργαστήριά τους ήταν όλα στα Μαντάμια, στην τοποθεσία «Πλατάνου», όπου τα νερά της ομώνυμης πηγής έδιναν κίνηση στους τροχούς στους οποίους ακόνιζαν τα μαχαίρια και τα άλλα εργαλεία τους.
Τα κάρβουνα για τις φωτιές τα έφτιαχναν μόνοι τους σε καμίνια, μέσα στα δάση του Παρνασσού. Οι μαχαιράδες της Σουβάλας κατασκεύαζαν επίσης γεωργικά εργαλεία – κασμάδες, τσεκούρια, υνιά, μπαλτάδες, ψαλίδια, κλαδευτήρες, τσάπες.
Η τέχνη της μαχαιροποιίας στη Σουβάλα είναι πολύ παλιά και κάποιοι λένε πως υπήρχε και στην Τουρκοκρατία. Οι μαχαιράδες ταξίδευαν με την πραμάτεια τους για να την πουλήσουν σε χωριά, σε πανηγύρια και παζάρια.
Σήμερα ο κύριος Λουκάς συνεχίζει να πουλάει στα παζάρια τα μαχαίρια του, ή τα φτιάχνει κατά παραγγελία. Ακόμη δουλεύει με την ίδια μέθοδο (ο τροχός φυσικά σήμερα κινείται με ρεύμα και τα υδροκίνητα εργαστήρια στα Μαντάμια εγκαταλείφθηκαν).
Το μέταλλο του μαχαιριού είναι σφυρήλατο ατσάλι λαδιού και η λαβή πάντα από κέρατο τράγου, γίδας ή κριαριού. «Τα σουβαλιώτικα μαχαίρια είναι πασίγνωστα και μάλιστα στέλνουμε και στο εξωτερικό όπου υπάρχουν μετανάστες. Ακόμη και ξένοι τα αγοράζουν για δουλειά», προσθέτει ο κ. Λουκάς.
Στην Πολύδροσο ζουν ακόμη δύο υπέργηροι μαχαιροποιοί, αλλά δεν δουλεύουν πια. «Οι νέοι δεν ακολουθούν την τέχνη. Είναι βαριά η καλογερική…».
Ανακαλύψτε την Πολύδροσο
Η σημερινή Πολύδροσος είναι χτισμένη στη θέση που βρισκόταν στην αρχαιότητα η πόλη Ερωχος, προάστιο της μεγάλης και ισχυρής Λιλαίας. Το σημερινό χωριό παλιότερα ονομαζόταν Σουβάλα, όνομα που στα τούρκικα σημαίνει γούβα με πολύ νερό (κατ’ άλλους το όνομα είναι σλαβικό και σημαίνει τόπο κυκλωμένο από βουνά ή έλος). Συνοικίστηκε από κατοίκους της Επάνω Σουβάλας οι οποίοι κατέβηκαν χαμηλότερα, μετά από τους καταστροφικούς σεισμούς του 1870.
Σήμερα η Πολύδροσος είναι ένα αρκετά μεγάλο και ζωντανό χωριό. Διαθέτει ταβέρνες και μοντέρνα καφέ που βρίσκονται συγκεντρωμένα γύρω από την κεντρική πλατεία με την εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Είναι πιο ήσυχη από την Αράχοβα και την Επτάλοφο και η ανάπτυξή της οφείλεται στους σκιέρ και τους χιονοδρόμους που προτιμούν την ησυχία του χωριού αυτού από τον συνωστισμό των πιο κοσμικών. Ετσι, εδώ έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια ωραίοι μικροί ξενώνες ή έχουν ανακαινιστεί τα παλιότερα καταλύματα. Το ωραιότερο σημείο αναψυχής κοντά στην Πολύδροσο είναι οι πηγές της Αγίας Ελεούσας. Ενδιαφέρον έχουν και τα ερειπωμένα στιβαρά τείχη της αρχαίας πόλης Λιλαίας, για την ιστορία της οποίας λίγοι γνωρίζουν.
Στη δυτική πλευρά του χωριού βρίσκονται τα Μαντάμια, μια όμορφη τοποθεσία με πολλά τρεχούμενα νερά, που οι κάτοικοι του χωριού χρησιμοποιούσαν ως κινητήρια δύναμη σε αρκετές βιοτεχνίες στις αρχές του 20ού αιώνα. Τα μαντάμια ήταν απλά μηχανήματα που λειτουργούσαν με τη δύναμη του νερού. Τα χρησιμοποιούσαν για την επεξεργασία μάλλινων υφαντών με τα οποία έφτιαχναν ρούχα («τσούκνες» για τους άντρες και «σεγκούνια» για τις γυναίκες), ή κλινοσκεπάσματα.
Το 1924 μάλιστα δημιουργήθηκε στα Μαντάμια υδροηλεκτρικός σταθμός που τροφοδοτούσε με ηλεκτρικό το χωριό. Οι εγκαταστάσεις εκείνης της εποχής έχουν απομείνει ερειπωμένες και έτοιμες να καταρρεύσουν.
Κοντά στο σημείο αυτό υπάρχει και ένας μισογκρεμισμένος πύργος για τον οποίο δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία – θεωρείται τμήμα των οχυρώσεων που υπήρχαν σε όλη την περιοχή (Αμφίκλεια, Λιλαία, Τιθορέα) ή φρυκτωρία (βίγλα) για τη λήψη και μετάδοση σημάτων με καπνό ή φωτιά.
Τα Μαντάμια αποτελούν σήμερα μια γλυκιά ανάμνηση για τους ηλικιωμένους κατοίκους του χωριού, αλλά και μοναδικό παιχνίδι για τους νεότερους, οι οποίοι τους καλοκαιρινούς μήνες απολαμβάνουν το μπάνιο τους στα δροσερά νερά του ποταμού.

πηγή:  http://www.ethnos.gr-Amfissapress